عربستان سعودی در حالی وارد سال ۲۰۲۴ شده که با توجه به تصمیم این کشور در تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت و کاهش قیمت نفت خام به دلیل کاهش تقاضای جهانی و افزایش ذخایر نفت خام آمریکا به نظر می‌رسد این کشور روی بخش‌های غیرنفتی برای حمایت از اقتصاد خود حساب کرده است.

در نوامبر گذشته، عربستان سعودی از تمدید کاهش داوطلبانه تولید نفت خود به میزان یک میلیون بشکه در روز تا پایان سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ با هماهنگی برخی از کشورهای شریک در گروه وپک پلاس خبر داد.

به گفته خبرگزاری رسمی عربستان(واس)، تولید نفت عربستان بر اساس این تصمیم تا پایان مارس ۲۰۲۴ حدود ۹ میلیون بشکه در روز خواهد بود.

بنا به اعلام واس، عربستان سعودی تاکید کرده که در حمایت از ثبات بازار، این مقادیر کاهش اضافی تولید نفت را به تدریج و با توجه به شرایط بازار بازیابی خواهد کرد، به این معنی که در صورت ادامه کاهش قیمت‌های نفت، عربستان سعودی به برنامه‌های خود برای کاهش تولید با گروه «اوپک پلاس» ادامه خواهد داد.

تصمیم عربستان برای کاهش یک میلیون بشکه نفت در روز از ژوئیه ۲۰۲۳ ( تیر ماه ۱۴۰۲) شروع شده است و علاوه بر آن هم این کشور در آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲) از تصمیم دیگری برای کاهش داوطلبانه ۵۰۰ هزار بشکه در روز خبر داد که این کاهش هم تا پایان دسامبر ۲۰۲۴ ادامه دارد.

عربستان تاکید کرد که این کاهش داوطلبانه اضافی تلاش‌های پیشگیرانه کشورهای اوپک پلاس را با هدف حمایت از ثبات و تعادل بازارهای نفت در سطح جهان تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، فعالیت‌های اقتصادی غیرنفتی عربستان در سال آینده به عنوان بخشی از استراتژی این کشور برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و دور شدن از وابستگی کامل به نفت، به افزایش خود ادامه خواهد داد.

رشد ۴ درصدی تولید ناخالص داخلی در ۲۰۲۴

نایف الغیث، اقتصاددان ارشد بانک ریاض دیروز یکشنلبه ۳۱ دسامبر ۲۰۲۳ به تلویزیون العربیه گفت: «انتظار می‌رود تولید ناخالص داخلی عربستان در سال ۲۰۲۴ رشدی حدود ۴ درصدی داشته باشد، در حالی که انتظارات نشان می‌دهد که تولید داخلی غیر نفت در همین سال حدود پنج درصد افزایش می یابد.

الغیث افزود که تولید ناخالص داخلی غیرنفتی عربستان به رشد قابل توجهی دست یافته است که توسط پروژه‌های غول پیکری مانند توسعه سریع پروژه بزرگ تجاری و گردشگری ۵۰۰ میلیارد دلاری شهر شوهمند نئوم در شمال غربی عربستان و پروژه‌های دیگر حمایت می‌شود.

وی ادامه داد: بخش‌های زیادی وجود دارد که منجر به رشد تولیدات داخلی غیرنفتی عربستان به‌ویژه گردشگری و همچنین بخش فناوری می‌شود و پیش بینی می‌شود بخش فناوری به طور قابل توجهی به رشد تولید ناخالص داخلی غیرنفتی کمک کند.

این اقتصاد دان سعودی گفت که نتایج پروژه‌های غول پیکر عربستان در سال ۲۰۲۵ آشکارتر خواهد شد و انتظار می‌رود که رشد تولید ناخالص داخلی غیرنفتی این کشور در سال ۲۰۲۵ به ۶ درصد برسد.

وی افزود: با توجه به رشدی که بخش غیرنفتی در این کشور به دست آمده است، شرکت‌های سعودی تحت تأثیر نوسانات نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا قرار نخواهند گرفت.

بر اساس آخرین گزارش صندوق بین المللی پول که در ۱۳ دسامبر ۲۰۲۳ منتشر شد، اقتصاد عربستان در سال گذشته حدود ۸.۷ درصد رشد کرد.

در این گزارش به رشد حدود ۴.۸ درصدی تولید ناخالص داخلی غیرنفتی به دلیل افزایش مصرف، سرمایه‌گذاری خصوصی غیرنفتی و رونق بخش‌های ساختمانی و حمل‌ونقل و خرده‌فروشی اشاره شده است.

برآوردهای صندوق بین المللی پول نشان می‌دهد که عربستان سعودی توانسته بود شکاف تولید ناخالص داخلی خود را در سال گذشته با توجه به ادامه رشد غیرنفتی کاهش دهد.

استاندارد اند پورز گلوبال(سازمان اعتبارسنجی آمریکایی) هم پیش بینی کرد در سال ۲۰۲۴، رشد اقتصادی عربستان سعودی بهبود یابد و از انقباض ۰.۴ درصدی در سال ۲۰۲۳ به ۲.۷ درصد در سال ۲۰۲۴ برسد.

این سازمان در گزارشی درباره بازارهای نوظهور اضافه کرد که رشد عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به دلیل کاهش تولید نفت اعمال شده توسط این کشور در گروه اوپک پلاس که شامل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش از جمله روسیه می شود، کاهش یافت.

اما در عین حال، استاندارد اند پورز پیش بینی کرد با حمایت از اقتصاد غیرنفتی عربستان، رشد اقتصادی این کشور در دو سال آینده بهبود یابد و به ۳.۷ درصد در سال ۲۰۲۵ برسد.

موسسه مودیز(شرکت خدمات مالی و تجاری آمریکایی ) نیز رشد تولید ناخالص داخلی غیرنفتی عربستان سعودی را بین ۳ تا ۴ درصد به شکل سالانه تا سال ۲۰۳۰ پیش بینی کرده است. این موسسه گفت که با پیش بینی رشد تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی، اقتصاد غیرنفتی حدود ۵۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل شود.

از سوی دیگر، مودیز در گزارش اخیر خود پیش بینی کرد که رشد بخش نفت عربستان سعودی پس از سال ۲۰۲۵ بین ۰.۵ تا ۱.۵ درصد باشد.

تمرکز بر فعالیت‌های غیرنفتی

محمد الجدعان، وزیر دارایی عربستان سعودی هم در اکتبر گذشته پیش بینی کرد که تولید ناخالص داخلی غیرنفتی این کشور تا پایان 2023 حدود 6 درصد رشد کند و در وضعیت خوبی ادامه یابد.
الجدعان توضیح داده که عربستان سعودی بر رشد تولید داخلی غیرنفتی متمرکز شده است که محور چشم‌انداز ۲۰۳۰ است.
وی افزود: سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ شاهد رشد ۶.۱ درصدی تولید ناخالص داخلی غیرنفتی عربستان بود و این وضعیت تا سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.

چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان

منیر سیف الدین، نویسنده و اقتصاددان در گفت وگو با الخلیج اونلاین تاکید کرد: عربستان سعودی در حالی وارد ۲۰۲۴ شده که همچنان بر روی اقتصاد غیرنفتی حساب کرده تا با حمایت از اقتصاد کلی خود در سال‌های آینده در سال ۲۰۳۰ به اوج خود برسد.

سیف الدین در گفت‌وگو با الخلیج آنلاین افزود: سال‌های اخیر شاهد رشد بی سابقه سرمایه گذاری‌های غیرنفتی مانند تجارت، صنعت، سرگرمی، زیرساخت، حمل و نقل، تدارکات، آموزش، بهداشت و سایر فعالیت‌ها بوده است.

وی ادامه داد: سال ۲۰۲۲ شاهد رشد ۴.۸ درصدی تولید داخلی غیرنفتی عربستان بود و پس از کسری ثبت شده در سال های گذشته، منابع مالی عمومی به مازاد تبدیل شد.

در سال ۲۰۲۲، بودجه عربستان سعودی برای اولین بار در ۹ سال گذشته به مازاد مالی بالغ بر ۱۰۳.۹ میلیارد ریال (۲۷.۶۸ میلیارد دلار) دست یافت. در سال ۲۰۲۳، بخش غیرنفتی در نیمه اول سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵.۵ درصد رشد جدید داشته است.

در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳، بخش غیرنفتی عربستان سعودی با نرخی فراتر از انتظار رشد کرد، زیرا درآمدهای غیرنفتی این کشور با ۵۳ درصد افزایش به ۱۱۱.۵ میلیارد ریال (۲۹.۷ میلیون دلار) رسید در مقایسه با ۷۲.۸۴ میلیارد ریال (۱۹.۴ میلیارد دلار) که در همین مدت سه ماهه ۲۰۲۲ ثبت شده بود.

در عین حال، درآمدهای نفتی عربستان سعودی به کاهش ۳۶ درصدی یا معادل حدود ۱۴۷ میلیارد ریال (۳۹.۲۰ میلیارد دلار) در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ ادامه داد، در حالی که در سال گذشته حدود ۲۲۹ میلیارد ریال (۶۱.۰۷ میلیارد دلار) بود.

کل درآمدهای غیرنفتی عربستان سعودی طی ۹ ماهه سال ۲۰۲۳ با ۲۲ درصد افزایش به حدود ۳۴۸.۹ میلیارد ریال (۹۳.۰۴ میلیارد دلار) رسید در مقایسه با ۲۸۷ میلیارد ریال (۷۶.۵۳ میلیارد دلار) که در مدت مشابه سال ۲۰۲۲ بود.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در لایحه بودجه سال ۲۰۲۴ عربستان بر بخش غیرنفتی اتکا شده است به نحوی که روند رشد آن در سال آینده با نرخ ۵.۹ درصد ادامه یابد.

وی افزود: از جمله شاخص‌های مهم این امر، گسترش فرصت‌های شغلی در بخش‌های غیرنفتی و ادامه گسترش صادرات غیرنفتی عربستان است.

سیف الدین اظهار داشت که عربستان سعودی مشوق‌ها و ابتکاراتی برای تشویق سرمایه گذاران خارجی و داخلی به منظور ورود به بازار عربستان و سرمایه گذاری در بخش‌های غیرنفتی ارائه داده است.

بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول، تراز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور دو برابر شده است و به ۷۷۵ میلیارد ریال (۲۰۶.۶۷ میلیارد دلار) در سال ۲۰۲۲ رسیده است در مقایسه با ۴۱۳ میلیارد ریال (۱۱۰.۱۳ میلیارد دلار) که در سال ۲۰۱۵ رسیده بود و همین باعث شده که عربستان در رتبه شانزدهم در بین اقتصادهای کشورهای گروه بیست قرار گیرد.

رشد بخش غیرنفتی عربستان سعودی این کشور را از حساس شدن به قیمت نفت و نوسانات رخ داده در آنها دور خواهد کرد و همین موضوع روشنگر تصمیم گیری های اخیر عربستان در خصوص کاهش تولید نفت است.