بازار داخلی فولاد با آغاز فصل سرما با عقب‌‌‌نشینی مسیر حرکتی خود را تغییر داد، به طوری که در هفته دوم دی‌ماه میزان معاملات آهن اسفنجی و شمش نسبت به هفته پیشین کاهش قابل‌توجهی داشته است. بررسی آمار و معاملات بورس‌کالا نشان می‌دهد که با وجود کاهش ۹درصدی عرضه آهن اسفنجی در آذرماه نسبت به آبان، نسبت حجم معامله به عرضه آهن اسفنجی با رشد روبه‌‌‌رو بود و به ۸۸‌درصد رسید. میزان عرضه آهن اسفنجی در آذرماه ۵۶۵‌هزار تن به ثبت رسید که یکی از عرضه‌‌‌های کم در سال‌جاری (بعد از فروردین‌ماه) بود؛ دلیل عمده این امر محدودیت‌های گازی کارخانه‌های احیا و نگرانی از پیامدهای آن بوده است.

روند نزولی میزان عرضه آهن اسفنجی در رینگ فیزیکی بورس‌کالا ادامه دارد، به‌طوری که در هفته دوم دی‌ماه حدود ۶۹‌هزار تن در رینگ فیزیکی عرضه شد که با توجه به ثبت تقاضای ۱.۴برابری نسبت به عرضه، ۱۰۰‌درصد عرضه‌‌‌ها مورد معامله قرار گرفت. قیمت میانگین موزون هر کیلو آهن اسفنجی در معاملات اخیر نسبت به هفته گذشته ۴‌درصد کاهش داشت و به ۱۳‌هزار و ۸۶تومان رسید. قیمت میانگین موزون معاملات آهن اسفنجی در هفته گذشته ۱۳‌هزار و ۶۳۲تومان بود.

کاهش ۴۱ درصدی میزان معاملات شمش

همچنین بررسی معاملات بازار فیزیکی شمش فولاد در آخرین ماه پاییز نشان می‌دهد که نسبت حجم معاملات به عرضه این محصول از ۴۶‌درصد در آبان‌ماه به ۶۳‌درصد افزایش یافته است که ۱۷‌درصد رشد را گزارش می‌کند. این در حالی است ‌‌‌که حجم عرضه این محصول میانی فولادی در آذرماه نسبت به آبان‌ماه ۲۰‌درصد کاهش نشان می‌دهد. بررسی معاملات روز دوشنبه ۱۱دی‌ماه نشان می‌دهد که بورس‌کالا میزبان عرضه بیش از ۱۱۹‌هزار تن شمش بود که با توجه به تقاضای یک‌برابری و با احتساب معاملات مچینگ حدود ۶۹‌درصد از عرضه‌‌‌ها مورد معامله قرار گرفت. قیمت میانگین موزون شمش در معاملات روز دوشنبه ۱۱دی‌ماه ۱۸‌هزار و ۸۶۲تومان به ازای هر کیلوگرم بود که افزایش ۰.۱درصدی را نسبت به هفته گذشته گزارش می‌کند. همچنین بررسی رینگ فیزیکی نشان می‌دهد که میزان عرضه و معاملات در روز ۱۱دی‌ماه نسبت به هفته پیشین به ترتیب ۴۶‌درصد و ۴۱‌درصد کاهش داشته که این موضوع را می‌‌‌توان به تصمیم جدید بغداد، مبنی بر ممنوعیت مبادله خرد و کلان برای پنج کشور با پول‌های خارجی در بازارهای داخلی عراق نسبت داد.

فاصله جغرافیایی، مرزهای زمینی گسترده و توانمندی‌‌‌های صنعتی و فنی ایران، همچنین تقاضا در بازار عراق و مسیرهای تامین نیاز با احتساب زمان و ریسک‌‌‌های اقتصادی و غیراقتصادی اخیر موجب شده است تا ایران یکی از تامین‌‌‌کنندگان مهم کالا برای عراق باشد که تصمیم جدید عراق در صورت عملی شدن می‌‌‌تواند آسیب جدی به بخش فولاد وارد کند؛ چراکه عراق یکی از مصرف‌کنندگان مهم فولاد ایران است و افزایش میزان صادرات زنجیره فولاد در ۹ماهه سال‌جاری مدیون بازار عراق است که در صورت بسته شدن مرزهای این کشور همسایه به روی فولادکاران ایرانی، روند صادراتی نیز مختل خواهد شد.

ابهامات آینده صادرات زنجیره فولاد

در سال ۲۰۲۳ دولت عراق بخشنامه‌‌‌ای را تصویب کرده و تجار ملزم شده‌‌‌اند که حواله‌‌‌های خود را از طریق سیستم بانکی جابه‌‌‌جا کنند؛ نرخ بانکی حواله‌‌‌ها نسبت به بازار آزاد تفاوت دارد. از طرفی نقل‌وانتقال پول خارج از شبکه‌‌‌های بانکی در سال ۲۰۲۴ با مشکلات دیگری نیز مواجه شده، اما اتاق ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت در شش‌ماه گذشته سعی کرده‌‌‌اند مشکلات تبادل ارز با عراق را پیگیری و ریسک‌‌‌های بالفعل و بالقوه را تعدیل ‌‌‌کنند. بررسی بازار میلگرد نیز نشان می‌دهد که این محصول همچنان جزو دارندگان کمترین نسبت‌‌‌های حجم معامله به عرضه در آذرماه بود که تداوم رکود و مازاد تولید در بازار میلگرد را نشان می‌دهد. رینگ فیزیکی بورس‌کالا در روز چهارشنبه ۱۳ دی‌ماه میزبان ۲۰۱هزارتن میلگرد در بورس‌کالا بود که با احتساب معاملات مچینگ، ۲۴هزارتن معادل ۱۲‌درصد از این عرضه‌‌‌ها مورد معامله قرار گرفت. قیمت میانگین موزون میلگرد در معاملات روز ۱۳دی‌ماه به ۲۱‌هزار و ۱۸۴تومان به ازای هر کیلوگرم رسید که کاهش ۰.۷درصدی را نسبت به قیمت معاملاتی هفته گذشته گزارش می‌کند. به طور کلی بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که زنجیره فولاد طی هفته گذشته با آغاز فصل زمستان در جو آرامی به سر می‌‌‌برد.

وضعیت صادرات زنجیره فولاد در ۹ماهه ۱۴۰۲

بررسی آمار و معاملات ۹ماهه زنجیره فولاد نشان می‌دهد که ارزش صادرات این زنجیره در مدت مورد بررسی به ۵.۵میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۹‌درصد معادل ۸۵۰میلیون دلار رشد را به ثبت رسانده است. در بین زنجیره فولاد دو محصول کنسانتره و سنگ‌آهن بیشترین میزان صادرات را به خود اختصاص دادند، به طوری که صادرات بیش از ۲۱.۶میلیون تن به این محصول تعلق دارد که نسبت به مدت ۹ماهه سال ۱۴۰۱ جهش ۷۳درصدی را گزارش می‌کند. با این حال، شمش فولادی برخلاف دیگر محصولات به روند نزولی خود در نرخ رشد صادرات از لحاظ تناژی ادامه داد. میلگرد نیز شرایطی مشابه شمش را تجربه کرد، به نحوی که در ۹ماهه سال‌جاری صادرات این محصول نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۱۳۰میلیون دلاری ارزش صادرات را به ثبت رساند.

بررسی زنجیره فولاد تا پایان آذرماه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که حجم صادرات کنسانتره و سنگ‌آهن نسبت به ۹ماهه سال گذشته، حدود ۱۰برابر رشد داشته است. همچنین ارزش صادراتی سایر محصولات همچون اسلب و تیرآهن در ۹ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب رشد ۳۴درصدی و ۱۵درصدی داشته‌‌‌ است. با توجه به اینکه بازار داخلی زنجیره فولاد در شرایط اقتصادی و سیاسی در تنگنا قرار گرفته بود بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی و صنعتی تقویت راه‌‌‌های صادراتی را تنها راه نجات این زنجیره می‌‌‌دانند و بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که در ۹ماهه ۱۴۰۲ نیز زنجیره فولاد به کمک معاملات بین‌المللی و بازگشت ارز به کشور به حیات خود ادامه داده است. ابهامات ناشی از لغو عوارض صادراتی می‌‌‌تواند به رونق صادرات محصولات زنجیره فولاد کمک کند و پیش‌بینی می‌شود که با رفع عوارض، تولیدکننده‌‌‌ها به سمت بازارهای خارجی حرکت کنند و میزان صادرات نیز طی ماه‌‌‌های آینده روند افزایشی را در پیش بگیرد که این موضوع در گرو ادامه همکاری دو کشور ایران و عراق طی سال آینده است.