آزادسازی، تنظیم رقابتی قیمت‌های تحت کنترل و واگذاری تعیین قیمت به نیروهای بازار کار است.

آزادسازی در حمل و نقل هوایی «داخلی» شامل آزادسازی در تعیین قیمت، آزادی در تعیین مسیر و آزادی در ورود و خروج ‌از بازار است.

آزادسازی در حمل و نقل هوایی «بین‌المللی» شامل آزادسازی در تعیین قیمت، آزادی در تعیین مسیر، آزادی در ورود و خروج ‌از بازار و آزادی‌های ارائه شده در موافقت‌نامه‌ها با توجه به شرایط هر کشور است.

کاهش تدریجی تصدی‌گری دولت بر صنعت حمل و نقل هوایی، ایجاد شرایط لازم برای رشد شکوفایی صنعت، امکان پاسخگویی به بخش بیشتری از نیازهای جامعه با افزایش عرضه و کمک به روند توسعه اقتصادی از دستاوردهای آزادسازی در صنعت حمل و نقل هوایی است.

* بررسی میزان ارتباط حمل و نقل هوایی با تولید ناخالص داخلی

در تشریح رابطه آزادسازی و اقتصاد می‌توان به بررسی وابستگی شدید صنعت حمل و نقل هوایی با اقتصاد کشور‌ها اشاره کرد؛ رشد سالانه در سفرهای هوایی حدود دوبرابر رشد GDP سالانه است.

در آمریکا 8 درصد از GDP به حمل و نقل هوایی اختصاص دارد و به طور متوسط در جهان 7.5 درصد از GDP مختص حمل و نقل هوایی است.

* کاهش نرخ‌های بلیت هواپیما در آمریکا به‌ یک‌سوم زمان قبل از آزادسازی

بنابراین گزارش در گزارشی که ‌کارشناسان صنعت حمل و نقل هوایی در معاونت بازرگانی و عملیات شعب شرکت‌ هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران ارائه داده‌اند، آمده است:‌ بررسی موضوع آزادسازی در صنعت حمل و نقل هوایی آمریکا نشان می‌دهد که مهمترین اقدامات صورت گرفته در این باره در کشور مذکور شامل تحلیل اقتصادی وضع موجود و پیش‌بینی چالش‌های پیش رو، انجام مطالعات جامع حمل و نقل و ارائه برنامه مدون برای اجرای موفق طرح و رفع مشکلات موجود، حذف مقررات محدود کننده، اعطای یارانه برای حفظ خدمات حمل و نقل هوایی به بازارهای کوچک، بهبود زیرساخت‌ها، تجهیز ناوگان، بهبود شبکه حمل و نقل هوایی و حمایت تاسیس شرکت‌های هواپیمایی کوچک و کم‌هزینه بود.

در بررسی آثار و نتایج آزاد سازی در ایالت متحده آمریکا می‌توان به موضوعاتی نظیر کاهش قیمت بلیت تا نرخ یک‌سوم قیمت قبل از آزادسازی، افزایش سه برابری سفرهای هوایی، ایجاد فرصت‌های شغلی، ایمن‌تر شدن خطوط هوایی، ارائه خدمات بیشتر به نقاط محروم و رشد و توسعه صنعت هواپیما‌سازی اشاره کرد.

همچنین در بیان نمونه‌ای دیگر می‌تـوان به آزادسازی نرخ‌های بلیت هواپیما در کشور ترکیه اشاره کرد؛ در این کشور فعالیت‌هایی برای آزادسازی در صنعت حمل و نقل هوایی انجام شد که شامل اجازه سرمایه‌گذاری خارجی تا سقف 49 درصد، آزادسازی تعرفه خدمات حمل و نقل هوایی، تجهیز ناوگان، تاکید بر توسعه گردشگری برای ورود بیشتر ارز به کشور و انعقاد موافقت‌نامه‌های چند جانبه با اعطای آزادی پنجم (پرواز از کشور دیگر به کشور ثالث، شروع پرواز از کشور خود) به بیش از 85 کشور بود.

* اهمیت موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما

در کشور ایران نیز آزادسازی حمل و نقل هوایی مورد توجه قرار گرفته است؛ الزام آزادسازی نرخ‌ها در سال سوم برنامه پنجم، بازخوردهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از آزادسازی، تحولات ایجاد شده در شرکت‌های هواپیمایی، تغییر الگوی تقاضا، احتمال ورشکستگی برخی از ایرلاین‌ها و بهینه کاوی راهکارها و تدوین ساز و کار‌های کوتاه و بلند‌مدت کارآمد بر اهمیت این موضوع می‌افزاید.

* الزامات پیش روی آزادسازی نرخ‌های هواپیما

الزامات پیش روی آزاد سازی شامل ارائه خدمات حمل و نقل هوایی به نقاط محروم و بازارهای کوچک، تغییر شبکه هوایی، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل کشور، تجهیز ناوگان متناسب با شبکه پروازی با توجه به شرایط تحریم، تحول ساختار هزینه ـ درآمد ایرلاین‌ها، تحول سیستم‌های تولید، توزیع و قیمت‌گذاری، افزایش ایمنی پرواز‌ها، ایجاد نگاه اقتصادی در سازمان هواپیمایی به عنوان حاکمیت و ایجاد زیرساخت‌های مشترک بین ایرلاین‌ها در زمینه‌های فنی‌، عملیاتی، فرودگاهی و بازرگانی است.

از دیگر الزامات پیش رو برای آزادسازی نرخ‌های بلیت هواپیما در صنعت حمل و نقل هوایی شامل ارائه خدمات به نقاط محروم و بازارهای کوچک، پرداخت یارانه جهت ارائه خدمات حمل و نقل هوایی به نقاط محروم و اتصال این نقاط به شبکه هوایی از طریق سایر شیوه‌های حمل و نقلی است.

همچنین تغییر شبکه هوایی، لزوم تغییر الگوهای پروازی از پروازهای نقطه به نقطه به پروازهای اتصالی، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل‌، استفاده از حمل و نقل ترکیبی، توسعه فرودگاه‌ها و تجهیزات ناوبری، تجهیز ناوگان متناسب با شبکه پروازی، استفاده از ناوگان متناسب با الگوی تقاضای موجود در هر منطقه و برنامه‌ریزی ناوگان متناسب با شبکه هوایی ارتقایافته، از دیگر الزامات پیش‌روی آزادسازی است.

از نگاهی دیگر ایمنی پروازها، رعایت الزامات داخلی و بین‌المللی، نقش نظارتی دولت در حفظ و ارتقاء استانداردهای ایمنی، تدوین برنامه راهبردی کارا و موثر نظیر بررسی پتانسیل‌های موجود و پیش‌بینی فرصت‌ها و تهدیدها، ترسیم نقشه راه و ارائه راهبرد اجرایی متناسب با شرایط کشور از دیگر الزامات پیش‌رو در آزاد‌سازی صنعت حمل و نقل هوایی است.

تحول ساختار هزینه و درآمد شرکت‌های هواپیمایی، تغییر در ساختار اداری و اجرایی ایرلاین‌ها، لزوم مدیریت درآمد و هزینه، تحول سیستم‌های تولید، توزیع و قیمت‌گذاری در کنار مدیریت مسیرهای پروازی و مدیریت شبکه پروازی و استفاده از رویکردهای سیستماتیک در قیمت‌گذاری و تخصیص صندلی در فروش مستقیم شامل اینترنتی، تلفنی و غیره از دیگر الزامات پیش‌روی آزاد سازی در صنعت حمل و نقل هوایی است.