در حالی که مطابق با روال معمول تابستانی به دلیل افزایش حجم فعالیت‌‌‌های ساخت‌وساز در سه‌ماه دوم سال، انتظار افزایش حجم عرضه، تحریک تقاضا و به تبع آن رشد مثبت قیمت سیمان معاملاتی در تالار صنعتی بورس‌‌‌کالا وجود داشت؛ اما وضعیت انتخاباتی در هفته گذشته به بازار سیمان نیز رسید و نه‌تنها حجم عرضه، بلکه میزان تقاضا و سطح قیمت‌ها در این بازار را کاهشی کرد.

تحلیل داده‌‌‌های موجود براساس اطلاعات مندرج در تالار صنعتی بورس‌کالا، نشان می‌دهد که در بازه زمانی شنبه نهم تیرماه تا چهارشنبه ۱۳تیرماه، عرضه سیمان فله تیپ۲ در رینگ فیزیکی بورس‌‌‌کالا نسبت به بازه زمانی مشابه یک‌هفته قبل (شنبه دوم تا چهارشنبه ششم تیرماه سال‌جاری)، معادل ۸.۵‌درصد کاهش یافت. این در حالی است که انتظار می‌‌‌رفت همزمان با پیشروی در فصل تابستان، ناشی از افزایش تقاضا برای خرید سیمان از سوی سازنده‌‌‌ها به منظور شروع و تکمیل پروژه‌‌‌های ساختمانی، حجم عرضه دست‌کم با رشد مثبت هرچند جزئی همراه شود. اما در یک‌هفته اخیر نه‌تنها عرضه کاهش یافت، بلکه تقاضا نیز کاهشی بود که البته با توجه به حجم عرضه کل نمی‌‌‌توان این وضعیت را یک داده منفی برای بازار در نظر گرفت. تقاضا برای خرید سیمان فله تیپ۲، به‌عنوان یکی از پرتقاضاترین تیپ‌‌‌های این محصول در بازار، از تالار صنعتی بورس‌کالا، همزمان با افت ۸.۵درصدی عرضه آن، در هفته دوم تیرماه نسبت به هفته اول این ماه، ۳۱‌درصد افت کرد. بخشی از این افت تقاضا اگرچه تحت‌تاثیر کاهش عرضه سیمان در بازار رخ داده است؛ اما بخش عمده آن ناشی از تشدید عدم‌قطعیت در بازار ساخت‌وساز و انتظار سازنده‌‌‌ها برای تعیین جهت آینده سیاسی کشور، تحت‌تاثیر انتخاب یکی از دو نامزد مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد، در بازار مسکن و ساخت‌وساز، عمده فعالان اعم از خریداران، فروشنده‌‌‌ها و به‌خصوص سازنده‌‌‌ها، هر گونه تصمیم، اقدام و فعالیت خود در این بازار را به بعد از مشخص شدن نتایج انتخابات موکول کرده‌‌‌اند. این توقف مقطعی، روال معمول انتظارها در بازار تابستانی ساخت‌وساز، مصالح ساختمانی و به‌طور خاص، بازار عرضه و تقاضای سیمان را تحت‌تاثیر قرار داده است. هرچند بازار ساخت‌وساز تابستان امسال هم با رکود شدید روبه‌روست و این رکود نه‌تنها حجم عرضه، بلکه میزان تقاضا در بازار محصولات ساختمانی را با شرایط ویژه روبه‌رو کرده است.

با این حال، انتظار می‌رود با مشخص شدن نتایج مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری و استقرار دولت جدید، بازار ساخت‌وساز و همچنین تقاضای مصالح ساختمانی از برزخ خارج شده و عرضه و تقاضا مطابق با روال معمول فعالیت‌‌‌ها در این بازار، به فعالیت خود ادامه دهد. از سوی دیگر، در فصل تابستان بخشی از کاهش عرضه و تغییرات قیمت به قطعی برق در واحدهای تولید سیمان نیز مربوط می‌شود. معمولا در فصل تابستان به دلیل شروع قطعی برق در واحدهای تولیدی سیمان، نه‌تنها عرضه این محصول قدری کاهش می‌‌‌یابد، بلکه کاهش عرضه، تقاضا و قیمت‌ها را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

با این حال، در هفته دوم تیرماه امسال به دلیل اثر برگزاری انتخابات، به‌رغم وقوع قطعی برق در برخی مقاطع زمانی در واحدهای تولیدی سیمان، قیمت سیمان روند کاهشی داشت. در فاصله زمانی ۹ تا ۱۳تیرماه امسال، متوسط قیمت هر کیلوگرم سیمان تیپ۲ در تالار صنعتی بورس‌کالا، نسبت به هفته اول تیرماه (دوم تا ششم تیر)، ۵‌درصد کاهش یافت. متوسط قیمت هر کیلوگرم سیمان تیپ۲ براساس داده‌‌‌های درج‌شده در سایت بورس‌کالای ایران، از ۱۱۳۲تومان در هفته اول تیرماه به ۱۰۷۰تومان در هفته دوم کاهش یافت.

حجم عرضه سیمان تیپ۲ فله که در هفته اول تیرماه، معادل ۵۳۱‌هزار تن بود، در هفته دوم تیرماه به ۴۸۵‌هزار تن رسید و بیش از ۸‌درصد کاهش یافت. اطلاعات مندرج در تالار صنعتی بورس‌کالای ایران همچنین نشان می‌دهد که حجم تقاضا برای خرید سیمان تیپ۲ فله در هفته دوم تیرماه به حدود ۵۰۳‌هزار تن رسیده است که این میزان در مقایسه با حجم تقاضای خرید این محصول از تالار صنعتی بورس‌کالا در هفته اول تیر (فاصله زمانی ۲ تا ۶تیرماه)، ۳۱‌درصد افت کرده است. در هفته اول تیرماه، حجم تقاضای این محصول ۷۳۵هزار تن بود. حجم قراردادهای معاملاتی سیمان تیپ۲ فله نیز در این بازه زمانی بیش از ۱۶‌درصد کاهش یافت. در هفته اول تیرماه قرارداد معاملاتی بالغ بر ۵۰۵‌هزار تن سیمان تیپ۲ فله در رینگ فیزیکی بورس‌کالا به ثبت رسید. این میزان در هفته دوم تیرماه اما به حدود ۴۲۲هزار تن عقب‌‌‌نشینی کرد. نسبت برتری تقاضا به عرضه برای این محصول در تالار صنعتی بورس‌کالا در هفته اول تیرماه ۴‌درصد بود که در هفته دوم تحت‌تاثیر کاهش و تغییر در همه مولفه‌‌‌های معاملاتی در این بازار به ۲‌درصد رسید.

نمای کلی بازار

بررسی نمای کلی بازار سیمان در انواع تیپ‌‌‌های این محصول عرضه‌شده در تالار صنعتی بورس‌کالای ایران نیز کاهش مولفه‌‌‌های مهم معاملاتی در این بازار در فاصله هفته اول تیرماه تا هفته دوم این ماه را نشان می‌دهد. به طور کلی، حجم عرضه همه انواع سیمان‌‌‌های ارائه‌شده در بورس‌کالا از یک‌میلیون و800‌هزار تن در هفته اول ماه جاری به یک‌میلیون و200‌هزار تن کاهش یافت. حجم تقاضای انواع سیمان عرضه‌شده در بورس‌کالا نیز از بیش از یک‌میلیون و400‌هزار تن در هفته اول تیرماه به کمتر از یک‌میلیون و300‌هزار تن در هفته دوم رسید. قیمت هر کیلوگرم انواع محصولات سیمانی نیز در حالی در هفته دوم تیرماه به ‌هزار و 120تومان رسید که این میزان در هفته اول معادل 1150تومان بود. نسبت برتری تقاضا به عرضه انواع سیمان‌‌‌های عرضه‌شده در تالار صنعتی بورس‌کالا در هر دو هفته، بدون تغییر و معادل 3‌درصد بود.

نگاهی چندوجهی به بازار و صنعت سیمان

صنعت سیمان از جمله صنایع کشور است که باید به آن نگاه متفاوتی داشت. قرابت بالای صنعت سیمان با ساخت‌وساز بخش خصوصی و پروژه‌‌‌های عمرانی و وضعیت اقتصادی آن از مسیر سودآوری دو فاکتور مهمی است که در بررسی این صنعت و بازار اثرگذار است. سال‌هاست سیمان در رکود نسبی قرار دارد و موید این رکود را می‌‌‌توان در سرمایه‌گذاری صورت‌نگرفته در پروژه‌‌‌های جدید جست‌وجو کرد. این در حالی است که با ورود سیمان به بورس‌کالا، این بازار چهره جدیدی پیدا کرد؛ اگرچه می‌‌‌توان گفت که به صورت جامع و کامل انتظارات را محقق نکرده است. امیدواری به رشد قیمت‌ها اولین فاکتور بود که آن‌‌‌گونه که صنعت خاکستری انتظار داشت محقق نشد. اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت که برتری عرضه بر تقاضا در صنعت و بازار سیمان خود فضای بزرگی را برای رشد قیمت‌ها رقم نزده است و تا زمانی که رکود تقاضا را به صورت کلی مخصوصا در مناطق جنوبی و شرقی کشور شاهد نباشیم، این روند ادامه خواهد یافت. البته باید به این واقعیت نیز توجه کرد که تقاضای سیمان در تعادل بالایی با وضعیت سرمایه‌گذاری و ساخت‌وساز و همچنین صادرات قرار دارد که خروجی آن در نهایت سرنوشت صنعت سیمان را رقم می‌‌‌زند. این وضعیت در شرایطی که ناترازی انرژی نیز در ادبیات غالب صنعتی خودنمایی می‌کند، نکته دیگری است که برای صنعت خاکستری مهم ارزیابی می‌شود.

روزهای گرم سال اغلب زمانی برای رشد تقاضای فصلی سیمان است؛ ولی در سال‌جاری بحث‌‌‌های انتخاباتی نیز به فاکتوری در تعیین تقاضا بدل شده است. نکته مهم آن‌‌‌ است که تقاضای سیمان در استان‌‌‌های شمالی بالاتر است و این ویژگی موجب شده است تا بازار سیمان از اثرپذیری مهمی از تقاضا و قیمت‌ها در این نقاط نیز برخوردار شود. البته قیمت به‌نسبت پایین سیمان اهمیت حمل‌ونقل را در قیمت تمام‌شده آن برای مشتری در مقصد افزایش می‌دهد که باید به این نکته نیز توجه کرد.

موارد فوق به این معنی است که دورنمای رفتار اقتصادی کشور در خصوص ساخت‌وساز یک مولفه مهم در تعیین آینده بازار سیمان و بسیاری از مصالح ساختمانی است. این موضوع را که به هر دلیل تقاضای سیمان افزایش یابد، باید جدی گرفت و این رشد تقاضا برای نقاط مختلف در کشور اغلب از سه‌مسیر اصلی رقم می‌‌‌خورد: تقاضای ساخت‌وساز بخش خصوصی، بودجه‌‌‌های عمرانی و درآمد دولت و در نهایت صادرات. تحریک تقاضا در این سه‌مسیر می‌‌‌تواند از ابزارهای مختلفی بهره‌‌‌مند شود که وضعیت کلی بازار سیمان را رقم می‌‌‌زند. اما در کنار آن باید به ناترازی انرژی و هزینه حمل‌ونقل نیز توجه کرد. در نهایت باید عنوان کرد صنعتی را که سال‌ها برای بهسازی و به‌‌‌روزرسانی خود با مشکلات بسیاری روبه‌‌‌رو بوده و اغلب از نسبت‌‌‌های مالی چندان جذابی برخوردار نبوده است باید با نگاهی واقع‌‌‌بینانه نگریست؛ زیرا سرنوشت آن برای بسیاری از واحدهای صنعتی دیگر نشانه‌‌‌ای از جذابیت یا ریسک‌‌‌پذیری در سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

مدت‌‌‌هاست که به صورت کلی تقاضا در صنعت سیمان را بیش از یک‌میلیون تن در هفته می‌‌‌دانند که در نهایت برای هر سال نزدیک به 54میلیون تن خواهد بود. این رقم خود به معنی برتری تقاضا بر عرضه است. بنابراین دولت‌‌‌ها برای حمایت از این صنعت باید تحریم تقاضا را در دستور کار خود قرار دهند؛ چه تقاضای داخلی و چه تقاضای صادراتی که هر کدام ادبیات خاص خود را دارند. اما این ویژگی که مدت‌‌‌هاست با یک صنعت نسبتا مورد تهدید روبه‌‌‌رو هستیم، الزام به سرمایه‌گذاری و تولید سیمان‌‌‌های خاص را نیز در بر می‌گیرد. نگاهی به وضعیت عرضه‌‌‌ها در بورس‌کالا در مقایسه با سال‌های گذشته نشان می‌دهد که تحقیق و توسعه به‌رغم همه دشواری‌‌‌ها به‌نسبت ادامه دارد و امیدواریم این روند با شتاب بیشتری ادامه یابد. تجربه نشان داده است که تحریک تقاضا برای انواع سیمان‌‌‌های خاص سهولت بیشتری با محوریت بازارهای صادراتی دارد و در صورتی که بتوان در ابتدا تقاضای صادراتی را رهگیری و تحریک کرد، سپس به سمت تامین آنها حرکت کرد، شرایط خوبی برای رشد تولید رقم خواهد خورد. اما بازارهای صادراتی آن‌‌‌هم برای کالایی همچون سیمان به‌سادگی محقق نشده، مخصوصا در شرایطی که بخواهیم یک کالا را به صورت تخصصی برای یک بازار خاص تولید کنیم.

قیمت تمام‌شده در بازار مصرف در کنار سخت‌‌‌گیری کشورها در ورود این کالا به بازارهای داخلی خود در رقابت با تولیدات احتمالی آن کشور خود یک نگرانی محسوب می‌شود؛ ولی برخی از بازارها در اقصی‌نقاط جهان از این نگرانی اندکی فاصله دارند. نکته دیگر آنکه تکنولوژی داخلی برای تولید انواع سیمان به پیشرفت در بسیاری از واحدها نیاز دارد که بعضا امکان آن برای تمامی واحدها یکسان نیست. این روند عمومی در شرایطی که صنعت سیمان از تشکل قدرتمندی برخوردار بوده و دانش و تجربه باارزشی در آن وجود دارد، بیش از همه مسیر را به سمت تشریک مساعی پیش برده و روند سرمایه‌گذاری قدرتمندی در به‌‌‌روزرسانی سیستم‌ها و تولید با تکنولوژی و نوآوری جدید را می‌‌‌طلبد که در این ارکان دست‌یافتنی است. در نهایت باید این‌‌‌گونه عنوان کرد که انسجام برای رشد صنعت را باید جدی گرفت که از تحریک تقاضا آغاز شده و تا تامین کامل نیاز را در بر می‌گیرد. باید به‌صراحت عنوان کرد که این بازار با محوریت صنعت خاکستری به حمایت نیاز دارد که محرکی برای رونق مجدد آن خواهد بود.