قیمت ۳۲ قلم از کالاهای اساسی در «شورای قیمت گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی» تعیین می‌شود. این شورا متشکل از ۹ عضو، ۴ عضو از نمایندگان تشکل‌های مختلف کشاورزی (بنیاد ملی گندم کاران، نظام مهندسی کشاورزی، نظام صنفی کشاورزی و اتحادیه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی ایران)، ۲ کشاورز خبره در محصولات مختلف کشاورزی و ۳ عضو دولتی (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی) و همچنین ۲ نماینده از کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی (به عنوان عضو ناظر بدون حق رأی) است.

یکی از مهمترین محصولاتی که در این شورا تعیین قیمت می‌شود «گندم» است. گندم به عنوان کالایی استراتژیک بیش از ۴۰ درصد از کالری روزانه مردم را تأمین می‌کند و پرمصرف‌ترین کالا در جهان به شمار می‌رود.

تعیین قیمت تمام شده گندم برای خرید تضمینی در کشور با معیار قرار دادن ۴ شاخص انجام می‌شود؛ ۱. هزینه واقعی تولید به اضافه سود متعارف ۲. قیمت جهانی (هزینه تمام شده محصول مشابه وارداتی شامل هزینه خرید در مبدأ، هزینه‌های حمل و نقل، تعرفه‌های وارداتی، هزینه‌های حمل داخلی کشور و سایر هزینه‌های مترتب بر واردات محصول مشابه) ۳. حفظ رابطه مبادله داخل و خارج بخش کشاورزی ۴. آخرین نرخ تورم اعلامی مرکز آمار ایران.

امسال هر کیلو گرم خرید تضمینی گندم معمولی ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان و گندم دوروم ۱۸ هزار تومان تعیین شد.

سال گذشته حدود ۱۴ میلیون تن گندم در کشور تولید و از این میزان حدود ۱۰.۵ میلیون تن با مبلغ ۱۵ هزار تومان خرید تضمینی شد. سومین سال خودکفایی کشور سال گذشته در کارنامه حوزه کشاورزی ثبت گردید.

پیش بینی می‌شود امسال نیز میزان تولید همین مقدار باشد اما خرید تضمینی به حدود ۱۱.۵ میلیون تن برسد.

خرید روزانه گندم چقدر است؟

به گفته مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران تا صبح جمعه ۵ مرداد بیش از ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار تن گندم از سوی گندم کاران تحویل دولت شد. علی قلی ایمانی گفت: روزانه بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تن گندم خریداری می‌شود که این عدد امروز نزدیک به ۹.۷ میلیون تن رسیده است.

وی با بیان اینکه ارزش ریالی این حجم از گندم تحویلی به دولت بیش از ۱۷۰ هزار میلیارد تومان (همت) است، تصریح کرد: ۶۲ همت پرداخت شده (۳۴ درصد) و نزدیک به ۱۱۰ همت (۶۶ درصد) همچنان دولت به گندم کاران بدهکار است. با توجه به خرید روزانه، این عدد هر روز افزایش می‌یابد.

مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران با اشاره به عقب افتادگی پرداخت مطالبات کشاورزان از ۷ فروردین تا امروز، عنوان کرد: هنوز با گندم کاران بوشهر، هرمزگان، خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان که جز تحویل دهندگان نخست بودند تسویه نشده و برخی از استان‌ها هم ریالی دریافت نکرده‌اند. برخی گندم کاران حدود ۳ ماه است که محصولات را تحویل داده‌اند اما پولی به حساب آن‌ها واریز نشده است.

رشد خرید تضمینی

ایمانی با بیان اینکه خرید تضمینی ۱۸ درصد رشد داشته است، اظهار کرد: برداشت در مناطق سردسیر مانند اردبیل، زنجان آذربایجان شرقی و غربی و … تا پایان شهریور ادامه دارد و پیش بینی می‌شود امسال بیش از ۱۴ میلیون تن گندم در کشور تولید و نزدیک به ۱۱.۵ میلیون تن خرید تضمینی انجام شود.

مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران با اشاره به تأمین بذر سال زراعی آینده خاطرنشان کرد: حدود ۴۵۰ هزار تن گندم برای تأمین بذر سال زراعی آینده از سوی دولت خریداری می‌شود به اضافه حدود ۱.۲ میلیون تن که خود کشاورزان نگهداری می‌کنند و به این ترتیب حدود ۲ میلیون تن گندم برای کشت سال آینده ذخیره می‌شود.

وی با گلایه از روند پرداخت مطالبات اظهار کرد: کشاورزان در ایران خرده مالک بوده و با ۷ تا ۸ ماه زحمت برای پرداخت مطالبات به بانک، فروشنده کود، کمباین کار، کامیون دار و … نیاز دارند تا سر موعد یا نهایت با ۱۰ روز تأخیر پول خود را دریافت کنند. این در حالی است که هنوز مطالبات خود را دریافت نکرده ناچار است برای کشت دوم استقراض کنند.

افزایش ۱۳۲ درصدی قیمت کود شیمیایی

ایمانی در ادامه سخنان خود با اشاره به افزایش قیمت کودهای شیمیایی در کشور بیان کرد: طی نامه‌ای که روز چهارشنبه سوم مرداد در هیأت دولت مطرح شد، نرخ کودهای شیمیایی در کشور ۱۰۲ درصد افزایش یافت در حالی که ابتدای سال هم افزایش ۳۰ درصدی را در این حوزه شاهد بودیم. البته این موضوع فعلاً منتفی است تا در دولت چهاردهم دوباره تصمیم‌گیری شود.

با تغییر قیمت اوره این کود شیمیایی از هر کیلو گرم ۱۹۵ هزار تومان به ۳۹۵ هزار تومان افزایش می‌یابد.

مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران گفت: در حالی که صحبت از تولید و حمایت از آن می‌شود اما این نوع برخوردها بیشتر در راستای ضد تولید بوده و چالش را در بخش‌های مختلف بیشتر می‌کند.

گفتنی است، عطااله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندم کاران طی نامه‌ای به رئیس سازمان بازرسی کل کشور نسبت به افزایش قیمت کود شیمیایی در کشور گلایه کرد. در این نامه آمده «در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ تا کنون دو بار قیمت کود شیمیایی افزایش یافته مرحله اول ۳۰ درصد و هم اکنون ۱۰۲ درصد که مجموعاً می‌شود ۱۳۲ درصد». این امر نیاز به رسیدگی دارد.

خرید یک کیلوگرم کلزا و مجوز واردات ۴۸ کیلوگرم

کلزا یکی از محصولات مورد نیاز کشور در تأمین روغن خوراکی است. ایران در تولید روغن ۹۵ درصد وابستگی داشته و بخش اعظمی از دانه‌های روغنی وارد می‌شود. کلزا یکی از دانه‌های روغنی بوده که قیمت آن نیز از سوی شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی تعیین و ابلاغ می‌شود.

قیمت خرید تضمینی کلزا در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ هر کیلو گرم ۳۵ هزار تن تعیین شده و پیش بینی می‌شود امسال بین ۲۶۰ تا ۳۰۰ هزار تن دانه کلزا از کشاورزان خریداری شود.

ایمانی با بیان اینکه امسال خرید تضمینی کلزا از سوی بخش خصوصی انجام می‌شود، عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده بخش خصوصی با خرید تضمینی هر کیلو گرم کلزا تولید داخل، می‌تواند مجوز ۴۸ کیلو گرم واردات این دانه روغنی را دریافت کند.

وی اضافه کرد: تا کنون کلزا از استان‌های خوزستان، ایلام، گلستان تحویل شده و بالاترین تحویلی با ۱۰۰ هزار تن مربوط به استان گلستان بوده است اما مطالبات پرداختی این استان فقط ۲۰ درصد است. پرداخت باقی مطالبات از سوی بخش خصوصی به کشاورزان گلستانی هنوز مشخص نیست.

این کارشناس حوزه کشاورزی با اعلام اینکه برخی استان‌ها تا ۸۵ درصد مطالبات خود را دریافت کرده‌اند، تصریح کرد: هنگامی که میزان خرید و قیمت تضمینی محصولات اساسی مشخص و این برنامه‌ریزی برای همین است باید محل اعتبار آن نیز مشخص باشد تا در ادامه کشاورزان متضرر نشوند.

در این خصوص لازم به یادآوری است، محمدعلی نیکبخت، وزیر جهاد کشاورزی در نامه‌ای به علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی و احمد خانی نوذری، معاون توسعه بازرگانی وزارتخانه به ضرورت پرداخت مطالبات کشاورزان فعال در حوزه دانه‌های روغنی تاکید و عنوان کرده است، پیرو نامه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ موضوع دستورالعمل خرید دانه‌های روغنی در سال جاری، بخش خصوصی موظف است بهای دانه‌های روغنی را حداکثر در مدت ۳۰ روز پس از زمان تحویل، پرداخت کند.

واردات و کاهش قیمت کمتر از سال گذشته جو

جو از دیگر محصولات اساسی است که دولت برای خرید تضمینی آن اقدام می‌کند. به گفته مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران سالانه کشور به ۶ میلیون تن جو نیاز دارد که ۴ میلیون تن در داخل تولید شده و باقی باید وارد شود.

وی گفت: متأسفانه امسال ۱۵ درصد بیش از نیاز کشور جو وارد شد و همین موضوع باعث شد تا جو تولید داخل به فروش نرسد.

ایمانی با بیان اینکه امسال هنگام برداشت قیمت هر کیلو گرم جو ۶ هزار تومان بود، یادآور شد: سال گذشته دولت مجری خرید این محصول بود اما امسال سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران برای خرید حمایتی نه تضمینی ورود کرده و قرار است هر کیلو گرم به مبلغ ۱۰ هزار تومان خریداری شود.

وی ادامه داد: سازمان جز مقدار ناچیزی خریدی نداشت و جو روی دست کشاورز باقی ماند و قیمت آن در بازار به ۷ تا ۷.۵ هزار تومان رسید یعنی پایین‌تر از نرخ سال گذشته.

ایمانی درباره پرداخت مطالبات این محصول هم اظهار کرد: پول حدود ۱۰ درصد از خرید حمایتی که سازمان تعاون روستایی داشته پرداخت شده و باقی واریز نشده است.

وی گفت: در شرایطی که قیمت‌ها در بازار کاهش یافت کشاورزان ناچار محصولات خود را با قیمت پایین به دلال‌ها فروختند.

به گفته این فعال بخش کشاورزی، جو جز کالاهای اساسی بوده و باید در شورای قیمت گذاری کالاهای اساسی تعیین شود اما امسال قیمتی برای این محصول تعیین نشده است.

غفلت از ظرفیت تولید ۴ میلیون تنی ذرت در کشور

ایمانی با بیان اینکه همین شرایط برای ذرت هم صادق است، گفت: سالانه به ۹ میلیون تن ذرت نیاز است که ۱.۲ میلیون تن در داخل تولید می‌شود و باقی وارداتی است.

مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران در ادامه سخنان خود تصریح کرد: این محصول هم به شکل تضمینی خرید می‌شود و حتی ظرفیت تولید ۴ میلیون تن در کشور وجود دارد به شرط اینکه دولت مدیریت کرده و محصولات روی دست کشاورز باقی نماند.