جعفر جمالی مدیرعامل سابق بانک دی با حضور در میزگرد اقتصادی با محوریت نرخ سود بانکی که با همکاری اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، اظهار داشت: در سال‌های اخیر مساله نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات بانکی بیشتر از گذشته در سیستم بانکی مورد بحث قرار گرفته است.

این فعال بانکی ادامه داد: نرخ سود بانکی در سال‌های قبل همزمان با ماه‌های پایانی سال و استرس شب عید و مشکل نقدینگی بانک‌ها مطرح می شد از طرف دیگر طبق اعلام مقامات رسمی نرخ تورم حدود 40 درصد است؛ اگر سابقه خروج نقدینگی را در نظر بگیریم به این می رسیم که نه تنها منابع بانکی در پایان سال با کمبود شدید مواجه می شود بلکه این نقدینگی به بازارهای ثانوی می رود و مشکل ساز می شود.

* خطر خروج منابع، بانک‌ها را تهدید می‌کند

وی با بیان اینکه هم اکنون زمان بسیار خوبی برای سیاست‌گذاری و تصمیم گیری پولی و بانکی است، تصریح کرد:در غیر اینصورت با توجه به توقعی که در جامعه ایجاد شده و همچنین با لحاظ تورم 40 درصدی باید انتظار خروج منابع از سیستم بانکی را داشت البته در پی این امر بزودی بانک‌ها دچار کمبود شدید نقدینگی در جامعه می شوند و این امر اثرات روانی و عملی در جامعه دارد.

مدیرعامل سابق بانک دی گفت: آثار روانی کمبود نقدینگی بانک‌ها، سوداگری و شکل گیری بازارهای غیر رسمی و کمبود منابع و تسهیلات برای تولید را پیش می آورد از همین رو برای اینکه منابع از سیستم بانکی خارج نشود و همچنین برای مدیریت و جمع آوری نقدینگی باید برای تعیین نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات سیاست‌گذاری جدیدی اعمال شود.

جمالی ضمن اشاره به اینکه در سایر کشورها تعیین نرخ بهره ابزاری برای مدیریت نقدینگی در بازار محسوب می شود، تصریح کرد: در تعیین نرخ سود بانکی باید به رابطه سپرده‌گذاران با بانک‌ها، رابطه تسهیلات گیرندگان با بانک‌ها، حدود مداخله دولت در نظم مالی و عملکرد بانک‌های دولتی و خصوصی، جایگاه کانون بانک‌های دولتی و خصوصی، جایگاه شورای پول و اعتبار، جایگاه بانک‌های خصوصی و دولتی و جایگاه مالکیت خصوصی و حریم مالکیت خصوصی در کشور توجه کرد، در غیر اینصورت مشکل حل نخواهد شد.

* انتظار سپرده گذاری در بانک‌ها با تورم 40 درصد نابجاست

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در شرایطی که تورم 40 درصدی در جامعه وجود دارد انتظار از تجهیز منابع بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات در تولید مطرح است، افزود: سپرده گذار هم از منطق و عقل معاشی برخوردار است چرا باید توقع داشته باشیم در شرایطی که تورم 40 درصد (در سطح سپرده‌های خرد تورم بالای 40 درصدی) است سپرده گذاران منابع خود را در بانک‌ها نگه دارند. باید راهی برای سپرده گذاران و راهی برای دغدغه بانک ها به منظور تجهیز منابع پیدا کرد.

وی ضمن تأکید بر اینکه بانک‌ها از همین الان نگران کمبود نقدینگی در آخر سال هستند، ادامه داد: راهکارهای ارائه شده در زمینه سیاست‌های پولی و بانکی بخصوص نرخ سود بانکی باید با توجه به جوانب مختلف باشد. اصول علم اقتصاد می گوید باید رابطه و تناسب منطقی بین نرخ بهره و نرخ سود بانکی وجود داشته باشد همچنین رسالت بانکی این است که با تجهیز منابع به سمت تولید حرکت کند.

جمالی گفت: در مباحث نرخ سود سپرده و تسهیلات از زاویه‌های محدودی نگاه شده در حالی که بحث نرخ سود جامع است و باید از تمام زوایا به این موضوع توجه کرد؛ مثلاً سپرده گذاران در بانک‌ها چه قراردادی با بانک دارند؟ نقش بانک چیست؟ بگذریم از این که قانون می گوید بانک‌ها وکیل سهامداران هستند از نظر حقوقی این نکته 100 درصد غلط است به این خاطر که در قوانین ما وکیل کسی است که به دستور و طبق سیاست گذاری موکل خود عمل کند. این مسائل در سیستم بانکی نیست.

* سپرده مردم در بانک‌ها امانت است، تسهیلات با سود 20درصد خلاف امانتداری است

مدیرعامل سابق بانک دی همچنین اضافه کرد: طبق قانون ما بانک‌ها امین و وکیل سپرده‌گذاران هستند قانون مدنی به صراحت می گوید که وکیل مکلف به رعایت حقوق موکل خود است اگر تورم 40 درصد باشد وکیل حق ندارد سپرده‌ها را جمع کند و با سود 20 درصد تسهیلات پرداخت کند این اولین تخطی بانک‌ها از رسم امانت و امانت‌داری موکل است و قانوناً اگر کسی شکایت کند باید خسارت بدهد.

این کارشناس اقتصادی به رابطه تسهیلات گیرندگان با بانک‌ها اشاره و عنوان کرد: اگر طبق قانون بانکداری اسلامی صحبت می‌کنیم، بانک باید بیاید و در جایی که پول سرمایه گذاری می شود بعنوان یک شریک عمل کند، اگر بانک‌ها وظیفه نظارتی خود را مطابق قوانین بانکداری اسلامی انجام دهند خواهید دید که بسیاری از وام‌ها که توسط تولید کنندگان اخذ می شود به سمت تولید نمی رود، اتفاقاً دغدغه از همین‌جا شروع می شود.

وی با بیان اینکه در صف تولید کنندگان موارد تخطی بیش از بانک‌ها مشهود است، افزود: همواره دولت‌ها دخالت غیر سازنده در رابطه بین سپرده گذاران و مالکیت مردم و بانک‌ها داشته اند؛ همچنین نقش کانون بانک‌ها و ظرفیت‌های این کانون در تنظیم روابط باید مورد توجه قرار گیرد بعنوان نمونه سال گذشته بانک مرکزی اعلام کرد که نرخ سپرده‌ها آزاد است کانون بانک‌ها و مدیران عامل بانک‌ها دور هم جمع شدند و گفتند نرخ سود از حد مشخصی کمتر نیاید، بصورت حرفه‌ای و صنفی خود کنترلی انجام دادند؛ بنظر بنده انحراف این خودکنترلی از انحراف سیاستهای دولتی کمتر بود.

جمالی اضافه کرد: اگر می خواهیم مساله تعیین نرخ و کاهش بهای تمام شده هزینه‌های تامین مالی تولید را دنبال کنیم باید به این سمت برویم؛ بعد از داستان فساد 3000 میلیاردی هجمه به قدری علیه بانک‌ها زیاد بود که بانک‌ها بعنوان عامل فساد معرفی شدند. بنظر من الان وقت آن رسیده که اگر بناست تغییری ایجاد شود باید سیستم بانکی را بعنوان صف مقدم در جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی ببینم و به این سیستم اصالت دهیم.

* دست‌وپای بانک ها را بسته اند و می گویند تسهیلات بده

این کارشناس اقتصادی ضمن اشاره به اینکه در کشور ما با قوانین دست و پای بانک را بسته اند و می گویند به تولید تسهیلات پرداخت کند، گفت: تسهیلات در بانک ها سودآور نیست چراکه بانک‌ها گرفتاری‌های دیگری دارند بنابراین برای اینکه راهکاری پیدا کنیم تا بازیگران حوزه مالی کشور بتوانند بدون دغدغه کارشان را ادامه بدهند باید تمام جنبه‌ها را نگاه کنیم.

این فعال اقتصادی در همین ارتباط به گفت‌وگوی عبدالناصر همتی مدیرعامل بانک ملی اشاره و اضافه کرد: ایشان گفته بودند بانک‌ها محل پارک پول شده‌اند، مفهوم این عبارت این است که در سیستم بانکی بهای تمام شده پول در سپرده‌های کوتاه مدت و روزشمار 21 الی 22 درصد است بنابراین دیگر پول بدون هزینه در بانک نداریم.

وی افزود: سیستم تولیدی دچار مشکل کمبود نقدینگی و منابع است و تمام این مشکلات را از بانک‌هایی می‌داند که به تلقی منابعی ارزانی دارند و به این بخش نمی دهند. این تلقی باید تصحیح شود؛ اگر تولید، صنعت، اقتصاددانان و بانکی‌ها در یک جلسه‌ای دور هم جمع شوند و اطلاعاتشان را یکی کنند تصمیمات واحدی خواهند گرفت.

جمالی با بیان اینکه مشکل اصلی اقتصاد ایران در حال حاضر بالا بودن نرخ تورم است، تصریح کرد: وقتی تورم بالاست آثار مخربی در اقتصاد بوجود می آید به عنوان نمونه این خطر وجود دارد که نقدینگی به بازارهایی ثانوی حرکت کند و از سیستم بانکی خارج و نهایتاً تولید متضرر شود. به همین خاطر دست اندرکاران به این فکر افتادند از نرخ سود برای کنترل این وضعیت استفاده کنند.

* نرخ سود بانکی در رقابت بین بانک‌ها تعیین شود

مدیرعامل سابق بانک دی ادامه داد: حتماً باید بین نرخ سود و تورم تناسب باشد چراکه در غیر اینصورت سرمایه گذاری و سپرده گذاری در بانک‌ها غیر عقلایی می شود؛ آیا قبول داریم که باید از تولید حمایت کرد؟ بله قبول داریم. اما اشتباهی که می افتد این است که تولید کنندگان فکر می کنند مسئولیت جامع و مانع حمایت از تولید برعهده بانک‌های دولتی و خصوصی است. بنظر بنده این خطایی است که وجود دارد چراکه سیاست‌گذار حامی تولید دولت است که می تواند ابزارهای مختلفی را بکار گیرد و یکی از آنها نظام بانکی است.

وی توصیه کرد: دولت باید تعیین نرخ سود سپرده و تسهیلات بانکی را به رقابت بانک‌ها واگذار کند (در این حالت می شود به بانک‌ها اعتماد کرد و امکان پذیراست و نرخ سود هم کاهش پیدا می کند) اگر رقابت نرخ سود در اختیار کانون بانک‌ها قرار گیرد خود انتظامی شکل می گیرد برای مدیریت نرخ سود. یقین دارم رقابت بانک‌ها به کاهش نرخ سود تسهیلات و سپرده‌ها ختم می شود.

این کارشناس اقتصادی از دولت و مجلس خواست راهکارهای حمایت از تولید را پیدا کنند و افزود: من فکر می کنم بازار بین بانکی مکانیزمی برای مدیریت این مسائل است. همچنین دغدغه منابع بانک‌ها، سهامداران، سپرده‌گذاران و تسهیلات گیرندگان باید در تعیین سیاست‌ها لحاظ شود. 

جمالی با بیان اینکه در تصمیم گیری ها باید از بانک‌ها حمایت شود، تصریح کرد: از نظام بانکی باید بعنوان سرباز خط اول جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی حمایت کرد و این حمایت به نفع تولید هم تمام می شود.