خودروسازان ایرانی همواره در تلاش برای پیدا کردن بازارهای خارجی و صادرات محصولات خود به کشورهای دیگر بوده‌اند. این اتفاق در سال‌های اخیر تا حدودی به ثمر نشست و ایران خودرو و سایپا، هرساله بخش اندکی از تولید خود را برای صادرات هدف‌گذاری می‌کنند.

گرچه اخیراً ویدئوهای مختلفی از جولان خودروهای ایرانی در نمایشگاه‌های کشورهای مختلف در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، اما واقعیت این است که چنین اتفاقی هم صرفاً یک ترفند تبلیغاتی است و همچنان مشتری و مقصد مشخصی برای صادرات انبوه محصولات ایرانی وجود ندارد.

اطلاعات به‌دست‌آمده حاکی از آن است که شرکت سایپا و زیرمجموعه آن یعنی زامیاد در نظر دارند به‌ترتیب 15 هزار و پنج هزار دستگاه محصول از انواع خودروها و قطعات منفصله را به بازار کشورهای هدف همچون روسیه، عراق، ونزوئلا و... صادر کنند. از سوی دیگر شرکت ایران خودرو نیز صادرات 15 هزار و 600 دستگاه خودرو و قطعات منفصله را برنامه‌ریزی کرده است.

بنابراین می‌توان گفت این دو شرکت در جایگاه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو در کشور، صادرات حدود 36 هزار دستگاه خودرو را در سال جاری برنامه‌ریزی کرده‌اند.

البته شرکت کرمان موتور نیز از سال گذشته خبر صادرات جک J4 را تایید کرده که آمار دقیقی از هدف‌گذاری و صادرات آنها در دست نیست.

تنها 13 درصد هدف‌گذاری صادرات خودرو محقق شد!

با بررسی گزارش فعالیت دو شرکت ایران خودرو و سایپا می‌توان متوجه شد شرایط صادرات خودرو، آن‌طور که برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شده بود، محقق نشد. طبق گزارش‌های کدال، شرکت ایران خودرو در پنج‌ماهه ابتدایی سال جاری به‌ترتیب سه دستگاه خودرو (CBU) و 384 دستگاه قطعات منفصله (SKD) صادر کرده است.

از سوی دیگر شرکت سایپا به رقم صادرات 1014 دستگاه خودرو و 600 دستگاه قطعات منفصله دست یافته است. نکته جالب اینکه زامیاد به عنوان شرکت زیرمجموعه سایپا هم تنها موفق به صادرات 22 دستگاه خودرو در این مدت شده است.

بنابراین سه خودروساز داخلی در پنج‌ماهه ابتدایی سال جاری 2023 دستگاه خودرو و قطعات منفصله صادر کرده‌اند، اما این در حالی است که رقم فوق باید در طول این مدت به 15 هزار دستگاه می‌رسید.

در نتیجه تا پایان مرداد سال جاری، تنها 13 درصد از هدف‌گذاری شرکت‌های داخلی محقق شده است.

خودروسازان در پیچ‌وخم تولید

با وجود اینکه خودروسازان و وزارت صمت در ابتدای سال جاری، هدف‌گذاری‌هایی برای تولید خودرو داشتند، آمارهای منتشرشده از عقب‌ماندگی برنامه تولید خودروسازان خبر می‌دهد.

بررسی آمار پنج‌ماهه تولید ایران خودرو از کاهش 4.8 درصدی تولید خودرو نسبت به سال گذشته حکایت دارد. طبق آمار منتشرشده در کدال، شرکت ایران خودرو در پنج‌ماهه سال جاری تعداد 203 هزار و 819 دستگاه خودرو تولید کرده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال پیش، این شرکت 214 هزار و 157 دستگاه به تولید رسانده بود.

این موضوع در مورد تولیدات شرکت سایپا نیز صدق می‌کند. شرکت سایپا طی پنج‌ماهه سال جاری تعداد 144 هزار و 354 دستگاه خودرو به تولید رساندند که در مدت مشابه سال گذشته، آمار فوق برابر با 148 هزار و 478 دستگاه بود. بنابراین شرکت سایپا نیز حدود 2.8 درصد کمتر از آمار سال گذشته به تولید رسانده‌اند.

در کنار مشکلات عدیده‌ای همچون زیان هنگفت، تحریم‌های بین‌المللی و تخصیص نیافتن ارز از سوی وزارت صمت که خودروسازان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، طبق معمول با آغاز تابستان، مشکل قطعی برق هم افزوده شده است.

در همین باره، احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران، در مصاحبه اخیر خود با ایلنا اعلام کرد: «در سال جاری تخصیص ارز به خودروسازان توسط وزارت صمت از ۱۷ تیرماه آغاز شد و اگر پیش از این تاریخ، بانک مرکزی ارزی برای خودروسازان تامین کرده بود مربوط به تخصیص‌های سال گذشته بود و تخصیص‌های پس از ۱۷ تیر هم هنوز تامین ارز نشده‌اند و خودروسازان همچنان با مشکل تامین ارز دست به گریبان هستند.»

او ادامه داد: «مشکل دیگری که در سال جاری علاوه بر تامین ارز گریبان‌گیر صنعت خودرو شد، قطعی برق همزمان با اوج‌گیری گرمای تابستانی بود؛ واحدهای صنعتی از جمله خودروسازان در سراسر کشور دو روز در هفته قطعی حتمی برق داشتند و با احتساب تعطیلی جمعه، تولید سه روز در هفته متوقف بود. البته قطعی برق تنها به این دو روز محدود نمی‌شد و در روزهای دیگر نیز گاه قطعی‌های چندساعته از پیش اعلام‌نشده هم اتفاق می‌افتاد که علاوه بر توقف تولید، تلف شدن سرمایه‌ها را هم در پی داشت.»

بنابراین خودروسازانی که با مشکلات عدیده‌ای در بخش تولید دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چگونه می‌توانند برای صادرات خود برنامه‌ریزی کنند؟ غافل از اینکه اغلب محصولات تولیدی هم از کیفیت کافی برای عرضه در بازارهای جهانی برخوردار نیستند و این شرکت‌ها باید هزینه گزافی بابت بازاریابی و فروش خودروهای خود بپردازند.