پایگاه اینترنتی المانیتور طی گزارشی نوشت: ایران و شش قدرت جهانی دیروز اجرای توافق هسته ای ژنو را آغاز کردند که موجب ایجاد گشایش در حوزه های مهم اقتصاد ایران می شود و پرداخت 400 میلیون دلار شهریه هزاران دانشجوی ایرانی در آمریکا و دیگر کشورهای جهان را تسهیل می کند.
یک مقام ارشد دولت اوباما که نخواست نامش فاش شود تاکید کرد، اجرای توافق 24 نوامبر «به معنای این نیست که ایران برای انجام معاملات تجاری آزاد است.»
اما از امروز تا 20 جولای، یعنی تا زمان انقضای مدت توافق، وزارت خزانه داری آمریکا تحریم های در بردارنده اقدامات قانونی و جرائم نقدی علیه شرکت های خارجی خریدار محصولات پتروشیمی از ایران تا فروشنده قطعات خودرو و فلزات گرانبها به این کشور را مستثنی می کند. ایران صادرات نفت به 6 کشور را به میزان فعلی ادامه خواهد داد و به قطعات یدکی و تعمیرات هواپیماهای مسافربری دسترسی خواهد یافت. دولت آمریکا ارزیابی کرده است که کاهش تحریم های اخیر 3 میلیارد دلار به اقتصاد ایران کمک خواهد کرد.
ایران همچنین به 4.2 میلیارد دلار از حدود 100 میلیارد دلار درآمدهای ارزی بلوکه شده خود در بانک های خارجی دسترسی خواهد یافت. این مبلغ به صورت اقساط ماهیانه به ایران پرداخت خواهد شد تا ایران به طور کامل به تعهدات خود در طول این دوره عمل کند.
یک مقام دیگر آمریکایی روز دوشنبه گفت، حدود 400 میلیون دلار از این مبلغ می تواند برای پرداخت شهریه دانشجویان ایرانی خارج از کشور هزینه شود. در حال حاضر، بیش از 8 هزار دانشجوی ایران در دانشگاه های آمریکا مشغول به تحصیل هستند. هزاران دانشجوی ایرانی نیز در دانشگاه های اروپا، کانادا و استرالیا تحصیل می کنند.
این گزارش افزود: تحریم های بانکی آمریکا مشکلاتی را در زمینه انتقال پول از ایران برای تامین هزینه تحصیل و اقامت دانشجویان در خارج از کشور به دنبال داشته است. تحریم ها همچنین موجب دشواری دسترسی ایران به داروهای تولیدی شرکت های غربی، مواد غذایی و دیگر کالاهای بشردوستانه شده است که قرار بوده از تحریم ها معاف باشند.
مشاور وزارت خزانه داری آمریکا گفت، ایران و 1+5 «در حال ایجاد مکانیسم هایی برای تسهیل بیشتر خرید و پرداخت پول مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی وارداتی به این کشور هستند. همچنین مکانیسم هایی برای تسهیل پرداخت تعهدات ایران به سازمان ملل، پرداخت هزینه های پزشکی شهروندان ایرانی در خارج از کشور و پرداخت کمک هزینه دولتی به دانشجویان بورسیه خارج از کشور در حال ایجاد شدن است. موسسات مالی خارجی که ایران به دنبال انجام این اقدامات از طریق آنهاست، مستقیما با وزارت خزانه داری آمریکا در تماس خواهند بود و دستورالعمل های ویژه ای را دریافت خواهند کرد.»
یک تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت، اقدامات انجام شده در روز دوشنبه «بسیار مفید هستند. این اولین باری است که تحریم ها پس از بیش از یک دهه افزایش فشار کاهش می یابد.» وی افزود: «بهترین نشانه ای که اقتصاد ایران از آن منتفع خواهد شد این است که در بازار آزاد در طی معاملات دیروز ارزش ریال ایران حدود 5 درصد افزایش یافته است.»
یک مقام دیگر آمریکایی که روز دوشنبه با خبرنگاران گفت و گو می کرد گفت، ایران متعهد شده تا ذخیره گاز هگزا فلوراید اورانیوم با غنای پایین خود را در حد 7 هزار و 650 کیلو گرم حفظ کند. در حالی که ایران اجازه یافته غنی سازی 5 درصد را ادامه دهد، هرگونه ذخیره بیش از این میزان باید به پودری تبدیل شود که قابلیت تزریق مجدد به سانتریفیوژها برای غنی سازی را نداشته باشد.
دیوید آلبرایت، از بازرسان سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی و رئیس موسسه علم و امنیت بین الملل با ابراز خشنودی از توافق موقت ژنو گفت: «نبرد واقعی بعد از این فرا می رسد. رسیدن به توافق جامع بسیار سخت خواهد بود.»
به گفته آلبرایت، دولت آمریکا خواهد خواست که ایران سانتریفیوژهای در حال فعالیت خود را از حدود 10 هزار به 5 هزار سانتریفیوژ کاهش دهد، در حالی که ایران می خواهد میزان فعلی سانتریفیوژهایش را که حدود 8 هزار سانتریفیوژ نصب شده اما غیرفعال می باشد حفظ کند. واشنگتن همچنین می خواهد محدودیت ها برای 20 سال پابرجا باقی بمانند، در حالی که ایران در جلسات خصوصی اعلام کرده که حداکثر با بازه زمانی 10 ساله موافقت خواهد کرد. وزیر امور خارجه ایران نیز در اظهارات علنی اش از بازه زمانی 3 تا 5 ساله سخن گفته است.
با توجه به دشواری های مذاکرات پیش رو و زمان محدود موجود، وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا قرار است روز سه شنبه در ژنو با همتایان خود در کشورهای 1+5 دیدار کند و هماهنگی های لازم را برای گفت و گو ها با ایران که از اوایل ماه آینده میلادی آغاز خواهد شد انجام دهد.