با گذشت 6 ماه از توافق میان ایران و گروه کشوهای 1+5 در مذاکرات هسته‌ای، تاکنون 2 میلیارد و 650 میلیون دلار از پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهای مختلف، «آزاد» شده است. قرار است تا پایان تیرماه سال جاری، چهار میلیارد و 200 میلیون دلار از پول فروش نفت ایران که در کشورهای مختلف به دلیل اعمال تحریم‌ها «بلوکه» شده است، آزاد شود. ایران و گروه کشورهای 1+5 در مذاکرات هسته‌ای ژنو 3 بر سر یک مهلت 6 ماهه برای «جریان اعتمادسازی» در قبال «لغو بخشی از تحریم‌ها» توافق کردند و آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران که قرار است در هشت قسط انجام گیرد، در راستای این برنامه مشترک انجام می‌گیرد.

بر مبنای تحولات مربوط به آزادسازی پول‌های بلوکه شده، قسط اول دارایی‌های ایران که مبلغ 550 میلیون دلار و نزد بانک مرکزی ژاپن بود، سوم فوریه سال جاری میلادی (16 بهمن سال گذشته) با «دو روز تاخیر»، از طریق «نشنال بانک» سوئیس به فرانک سوئیس تبدیل و به حساب بانک مرکزی ایران واریز شد. قسط دوم از مبلغ 2/4 میلیارد دلار مورد توافق به مبلغ 450 میلیون دلار نیز به ین ژاپن در تاریخ 8 مارس 2014 (دوازدهم اسفند ماه 1392) با یک هفته تاخیر، آزاد و در اختیار بانک مرکزی ایران قرار گرفت. البته از قسط سوم به بعد، تاخیر واریز ارقام وعده داده شده، طولانی‌تر شده است. چنانکه در قسط سوم، دلارهای آزاد شده ایران با بیش از یک ماه تاخیر، به حساب بانک مرکزی واریز شده است. این «تاخیر» در واریز پول‌های آزاد شده، در قسط چهارم و پنجم نیز نزدیک به یک ماه بوده است. طبق توافق صورت گرفته، 550 میلیون دلار در روز 14 مه به عنوان قسط ششم واریز می‌شود. برای قسط هفتم نیز مبلغ 550 میلیون دلار در روز 17 ژوئن و 550 میلیون دلار نیز در قالب قسط هشتم در روز 20 ژوئیه به حساب بانک مرکزی واریز خواهد شد.

روی هم رفته، اخبار منتشر شده در منابع خارجی و حتی اظهارات مسوولان بانک مرکزی، «انتقال» پول آزاد شده فروش نفت ایران را تایید می‌کند؛ اما برخی از چهره‌های منتقد دولت در مجلس و حتی رسانه‌های نزدیک به این طیف سیاسی، بارها بر این موضوع تاکید کرده‌اند که «حتی یک دلار هم از عواید حاصل از لغو تحریم‌ها، وارد کشور نشده است.»  در پاسخ به این انتقادها، سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا، چندی پیش در گفت‌وگویی تاکید کرد که «آمریکا به تعهدات خود در توافق ژنو پایبند است و تا آخرین لحظه واریز پول آزاد شده به حساب بانک مرکزی ایران، روند کار را پیگیری خواهد کرد.»

اظهارات سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا، در شرایطی است که عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه و عضو تیم مذاکره‌کننده، حدود سه هفته پیش از واریز قسط چهارم به حساب بانک مرکزی ایران خبر داده بود.با اینکه قسط چهارم و پنجم دارایی‌های ایران در خارج، با تاخیر یک ماهه به کشور بازگشته است، اما اسماعیل کوثری، نماینده اصولگرای مجلس، اوایل هفته گذشته در همایش «دلواپسیم» با انتقاد از «توافق اخیر بین ایران و گروه ۱+۵» گفت «۱۵ روز پیش مسوولان بانک مرکزی در نشستی با نمایندگان اعلام کرده‌اند که ایران هنوز نتوانسته از پول‌های بلوکه‌شده نفتی برداشت کند.»

اما مشکل واریز پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهای مختلف چیست و تاخیر در ورود این پول‌ها به کشور به چه عواملی بازمی‌گردد؟ روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» ۱۷ فروردین ماه سال جاری گزارش داد  بر اساس اظهارات بیش از ۱۰ مقام ایرانی و غربی، دیپلمات‌ها، بانکداران و وکلای  آگاه، ایران در چند وقت اخیر قادر نبوده است بخش زیادی از دارایی‌های آزاد شده‌اش را در اختیار بگیرد اما حمید بعیدی‌نژاد، رئیس دبیرخانه توافق ژنو، 5 روز پس از ادعای این روزنامه آمریکایی تاکید کرد: «حساب بانک‌های غیرتحریمی ایرانی نزد بانک‌های ژاپنی و سوئیسی کاملا فعال شده و ثبت سفارش خرید کالاهای اساسی، دارویی و محصولات کشاورزی، بدون پرداخت پول و با استفاده از دارایی‌های مسدود شده ایران در حال انجام است.»

به گفته برخی کارشناسان، واریز پول‌های آزاد شده ایران پس از لغو تحریم‌ها، یک موضوع «قطعی» است اما موضوع مهم، «تاخیر در ورود این پول‌ها به ایران» است که دلایل مختلفی دارد. کارشناسان بخش زیادی از این دلایل را به «پابرجا ماندن تحریم‌ها در کانال‌های بانکی و شبکه نقل و انتقال پول» ارتباط می‌دهند. به گفته آنها، تحولات در این حوزه، در ابتدای کار است و تعهد کشورهای طرف مذاکره با ایران، در سطح ابتدایی روال لغو تحریم‌ها است. به همین دلیل، امکان نقل و انتقال پول به ایران همچنان با موانعی روبه‌رو است که به نظر می‌رسد تا زمان پشت سر گذاشتن نهایی این موانع، همچنان شرایط کنونی برای ورود پول‌های آزاد شده به ایران، تداوم داشته باشد.