در روزهای گذشته مدیر کل دفتر صادرات گمرک طی بخشنامه‌ای به کلیه گمرک‌های سراسر کشور، صادرات گوشت قرمز، کنجاله سویا، روغن خوراکی و دام زنده سبک را ممنوع اعلام کرد.
این تصمیم در حالی از سوی گمرک ابلاغ شده که بر اساس آمار گمرک در پایان سال گذشته، واردات کنجاله سویا 2میلیون و 808هزار تن و میزان واردات روغن خام سویا 634 هزار تن بوده است. همچنین واردات روغن دانه آفتابگردان نیز در اسفندماه سال گذشته 5/62 هزار تن و واردات قطعات گوشت بی‌استخوان یخ‌زده از نوع گاو نیز در همین مدت 2/13 هزار تن بوده است. این بخشنامه درست در زمانی ابلاغ شد که خبرگزاری رویترز در گزارشی به مشکلات پرداخت پول به‌دلیل تحریم‌های بانکی علیه ایران اشاره کرد که ورود محموله‌های غذایی تجاری به کشور را مختل کرده است. کارشناسان حوزه صادرات و واردات بخش خصوصی نیز دلایل متعددی برای این تصمیم گمرک عنوان کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به کاهش میزان قاچاق کالاهای مهم و اساسی و دشوار بودن تهیه ارز این کالاها اشاره کرد.

 اولویت مبارزه با قاچاق است
«سال گذشته تجربه قاچاق برخی کالاهای ضروری کشور به کشورهای همسایه، مسوولان دولتی را بر آن داشت تا در این باره تصمیم جدی بگیرند. شاید ممنوعیت صادرات این کالاهایی که عمدتا وارداتی هستند، از این موضوع نشات گرفته باشد.» اینها را خسرو فروغان گران‌سایه، رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی و خدمات توزیعی اتاق ایران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید. وی معتقد است: امروز وقتی کالایی مانند گوشت قرمز از برزیل وارد کشور می‌شود، هزینه‌های زیادی به دنبال دارد که در این میان می‌توان به هزینه حمل اشاره کرد. در این میان برخی افراد هستند که به دلیل اختلاف نرخ دلار، کالاهای سوبسیددار را صادر می‌کنند؛ چون قیمت آن از قیمت واقعی ارزان‌تر است، به همین دلیل هم صادرات آن به‌صرفه‌تر است. فروغان افزود: در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم که مردم گندم را صادر می‌کردند، در حالی که ما واردکننده این محصول بودیم یا حتی در مورد کالایی مانند کنجاله سویا، با توجه به اینکه ارز مرجع به واردات آن داده می‌شد، اختلاف دلار دولتی و آزاد دامنه سود صادرکنندگان این محصولات را زیاد می‌کرد. به نظر می‌رسد این تصمیم دولت برای بهبود شرایط و کاهش قاچاق و مواردی از این دست است. بر اساس این گزارش، در بخشنامه‌ای که مدیرکل دفتر صادرات گمرک ایران به ناظران گمرک‌های استان‌ها ابلاغ کرده آمده است: پیرو بخشنامه ردیف 301 مورخ اول مهرماه 92 و بخشنامه ردیف 559 مورخ 21 اسفندماه 92 موضوع اعلام فهرست اقلام صادراتی مشمول ممنوعیت، مجوز یا عوارض صادراتی ارسال و دوباره تاکید می‌شود که صادرات گوشت قرمز و کنجاله سویا، روغن خوراکی و دام سبک ممنوع است.

 صادرات سویا به صلاح نیست
برخی نیز معتقدند این ممنوعیت‌های اخیر به دلیل توان صادراتی کشور نیست، بلکه به دلیل آن است که اتکا به تولید داخل بیشتر شود. بهمن باقری، دبیر انجمن فرآورده‌های سویا از آن دست افراد است که به «دنیای اقتصاد»، می‌گوید: ما ارز مورد نیاز برای واردات کالاهای اساسی را به سختی تهیه می‌کنیم. به همین دلیل هم هست که در شرایط فعلی صادرات این کالاهایی که اعلام شده از جمله کنجاله سویا به صلاح کشور نیست. وی با تاکید بر اینکه ممنوع کردن این کالاها به دلیل توان صادراتی ما نیست، افزود: ما در مورد همه کالاهایی که در این بخشنامه عنوان شده، واردکننده هستیم و تولید داخل کفاف نیاز را نمی‌دهد. به عنوان مثال، ما در سال 55 تا 60 هزار تن تولید پروتئین بافت‌دار شده سویا داریم که صادرات آن هم صفر است. پیش از این یک شرکت در سال 700 تا 800تن به کشورهای عراق و روسیه صادر می‌کرد که آن هم در حال حاضر دیگر انجام نمی‌شود. باقری ادامه داد: اکنون چند سالی است که نه کارخانه‌ها می‌توانند و نه دولت به آنها اجازه می‌دهد که صادرات داشته باشند. چون این کالا جزو اقلام مصرفی است و کالای جایگزین گوشت قرمز است و صادرات آن به صلاح کشور نیست. دبیر انجمن فرآورده‌های سویا با اشاره به اینکه در حال حاضر 25 کارخانه سویا در کشور وجود دارد که 15 مورد آن فعال است، گفت: واردات سویا در کشور ما به شکل کنجاله سویا است که 95 درصد آن  خوراک دام است و پنج درصد باقیمانده که کیفیت نسبتا خوبی دارد، وارد چرخه کارخانه‌های تولید سویا می‌شود.
این در حالی است که نعمت‌الله زمانیان، عضو هیات مدیره انجمن روغن نباتی ایران میزان تولید روغن داخلی را حدود 100هزار تن در سال عنوان می‌کند. وی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: هرچند که واردات ماده خام روغن نباتی به اندازه کافی انجام می‌شود، اما صادرات این محصول نیز بدون هیچ محدودیتی در حال انجام است و تا روز شنبه (20 اردیبهشت) صادرات در حال انجام بوده و روال طبیعی خود را طی کرده است.
زمانیان افزود: صادرات روغن نباتی به این شکل است که ما ماده خام را وارد می‌کنیم و بعد از فرآوری آن را به شکل محصول قابل استفاده صادر می‌کنیم. به همین دلیل ارزش افزوده برای محصول ایجاد می‌شود که با احتساب صادرات 50 تا 60 هزار تن روغن در سال، حدود 25میلیون دلار ارزش افزوده ایجاد می‌کند. وی ادامه داد: ارزش افزوده هر تن روغن نباتی صادراتی حدود 500 دلار است و این کار صحیحی نیست که جلوی صادرات این محصول گرفته شود.

 واردات مواد غذایی دشوار شد
هر چند که در تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شده، خرید غذا یا کالاهای بشردوستانه ممنوع نیست اما اقدامات غربی‌ها و اتحادیه اروپا ورود محموله‌های غذایی را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است.
در این رابطه روز گذشته خبرگزاری رویترز گزارشی منتشر کرد که در آن به مشکلات پرداخت پول به دلیل تحریم‌های بانکی علیه ایران اشاره کرد که ورود محموله‌های غذایی تجاری به کشور را مختل کرده است. بر این اساس منابع بازرگانی بین‌المللی متعددی به رویترز اظهار کرده‌اند که کشتی‌های حامل محموله‌های غله از جمله گندم و سویا و همچنین شکر به مدت چندین هفته خارج از بنادر ایرانی مانند بندر امام خمینی (ره) و بندرعباس معطل مانده‌اند. مقامات ایرانی نیز به رویترز خاطرنشان کرده‌اند به دلیل عدم تمایل در میان بانک‌های بین المللی، مشکلاتی برای واردات وجود دارد.