موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به عنوان یکی از اهداف قانون برنامه پنجم مطرح است؛ ‌‌طبق قانون باید از سال سوم برنامه پنجم موضوع آزادسازی نرخ‌ها عملیاتی می‌شد و گام اول اجرای این مورد، متنوع‌سازی قیمت‌ها بود.

ماده 161 این برنامه درباره حمل و نقل عنوان کرده که دولت مکلف است تا پایان سال اول برنامه نسبت به متنوع‌سازی نرخ خدمات حمل و نقل هوایی در بخش بار و مسافر اقدام کند و سپس از ابتدای سال سوم برنامه ضمن آزادسازی کامل نرخ حمل و نقل هوایی، قیمت خدمات فرودگاهی، شبکه پروازی، لغو تخفیفات تکلیفی و هرگونه معافیت در زمینه بهره‌برداری از خدمات ناوبری هوایی، فرودگاهی، نشست و برخاست، خدمات پروازی، واگذاری اماکن و سایر موارد مرتبط را واقعی ‌کند که این مورد تکلیف دولت برای انجام ماده 161 بند ب است.

البته بند (الف) این ماده قانونی مرتبط با برقراری پرواز و جابه‌جایی کالا و مسافر برای فرودگاه‌های بین‌المللی و بند (ج) آن درباره ساماندهی امور حمل و نقل هوایی و ارتقاء رقابت‌پذیری با رویکرد لغو انحصارات مربوط به حمل و نقل هوایی و شرکت‌های هواپیمایی است.

با این حال موضوع واقعی‌سازی نرخ‌ها و آزادسازی قیمت‌های بلیت هواپیما در دولت دهم عملیاتی نشد و پیاده‌سازی این امر به دولت یازدهم سپرده شد.

‌در این بین آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بیش از دیگر مدل‌های حمل و نقلی مطرح بود؛ ایرلاین‌ها مدعی بودند بیش از 50 درصد هزینه شرکت‌های هواپیمایی ارزی است و پس از نوسانات اخیر ارزی، هزینه ایرلاین‌ها افزایش بسزایی یافت در حالی که درآمد‌های آنها ریالی است ضمن آنکه ایرلاین‌ها در دریافت ارز مبادله‌ای هم مشکلاتی داشتند.

همچنین وجود نرخ‌های تکلیفی از دیگر مشکلاتی بود که بر سر راه ایرلاین‌ها قرار داشت و آنها مدعی بودند با این نرخ‌های تکلیفی، افزایش ناوگان و کاهش سن هواپیماها، محقق نمی‌شود.

‌دولت یازدهم هم از همان ابتدا بر آزادسازی نرخ‌های حمل در انواع مدل‌های حمل و نقلی و به‌خصوص در بخش حمل و نقل هوایی تأکید داشت و وزیر راه و شهرسازی نیز بار‌ها بر این امر تأکید کرده بود و حتی یکی از برنامه‌های کاری خود را آزادسازی نرخ بلیت هواپیما طبق قانون برنامه، عنوان کرده بود و بار‌‌ها در گفته‌های خود، از آزادسازی قیمت بلیت هواپیما پس از نوروز 93 خبر می‌‌داد.

به هر حال براساس قانون برنامه پنجم توسعه، موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما و پیش‌نویس آیین‌نامه آزادسازی قیمت‌ها، در جلسات مشترک ایرلاین‌ها، سازمان هواپیمایی کشوری و شورای عالی هواپیمایی ‌آماده شد‌.

‌شرکت‌های هواپیمایی‌ با همکاری یکدیگر جلساتی را در خصوص متنوع و آزاد‌سازی نرخ بلیت برگزار کردند و بررسی‌های فنی و بازرگانی برای اجرای نحوه آزادسازی انجام شد.

‌در این راستا تحقیقاتی گسترده‌ توسط هیئت‌های کارشناسی بازرگانی ایرلاین‌ها ‌تهیه شده و گزارش تخصصی مفصلی درباره آزادسازی نرخ بلیت به وزیر راه و شهرسازی ارائه شد؛ سازمان هواپیمایی کشوری نیز جلسات متعددی در این مورد با ایرلاین‌ها برگزار کرد و با حضور کارشناسان صنعت حمل و نقل هوایی‌ برنامه‌ای در این باره تدوین شد.

چهارم اردیبهشت امسال بود که اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها کلید خورد و این امر، آغازی بود برای اجرای قانون آزادسازی نرخ‌ بلیت هواپیما؛ جلسات شورای عالی هواپیمایی درباره واقعی‌ شدن نرخ بلیت هواپیما از اواخر سال گذشته، جدی‌تر شد و این جلسات کارشناسی با حضور ایرلاین‌های داخلی ادامه داشت تا اینکه در این شورا مصوب شد، موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما از 28 اردیبشهت عملیاتی شود.

روز 21 اردیبهشت ماه جاری بود که قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی، تأیید کرد: طبق مصوبه شورای عالی هواپیمایی آزادسازی نرخ بلیت هواپیما باید از 28 اردیبشهت‌ماه عملیاتی شود.

با این حال، علی‌محمد نوریان اجرای آزادسازی قیمت بلیت هواپیما را منوط به تأیید دولت دانست و گفت: با توجه به تعدیل نرخ سوخت، این موضوع را برای تأیید به ریاست جمهوری فرستاده‌ایم که به محض چراغ سبز دولت، از تاریخ مذکور اجرایی می‌کنیم.

‌شنیده‌ها‌ حاکی از آن است ‌دولت برنامه دارد در 5 ماه پس از اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، نرخ بلیت هواپیما را به صورت پلکانی آزاد ‌‌کند تا اینکه در ماه پنجم، آزادسازی کامل نرخ بلیت محقق شود.

البته قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور هوانوردی نیز بر این امر صحه گذاشت و گفت: در مصوبه اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما مقرر شده است‌ این موضوع به صورت پلکانی اجرا شود، ضمن آنکه هیچ شرکتی حق کاهش پروازهای خود را ندارد.

* تنها 3 ایرلاین نرم‌افزار آزادسازی نرخ بلیت را در اختیار دارند

مشکلی که در اجرای آز‌ادسازی نرخ بلیت هواپیماهای ناوگان وجود دارد، این است که در حال حاضر ایرلاین‌های ماهان، ایران‌ایر و آسمان نرم‌افزارهای متنوع‌سازی نرخ بلیت هواپیما را در اختیار دارند، اما بقیه شرکت‌ها به این نرم‌افزار مجهز نیستند یعنی مثلاً نمی‌توان از سه ماه قبل بلیت هواپیما را در این شرکت‌ها خریداری کرد و همین موضوع موانعی را برای سازمان هواپیمایی کشوری ایجاد کرده است.

مشکل دیگر این است که در حال حاضر غیر از سه شرکت هواپیمایی ایران‌ایر، ماهان و آسمان، بقیه شرکت‌های هواپیمایی تقریباً به صورت چارتری عمل می‌کنند و دارای پروازهای مشخصی نیستند، بدین ترتیب که آژانس‌های فروش بلیت به تبعیت از بازار، قیمت را تعیین می‌کنند.

البته این پروازهای چارتری به دلیل مشکلات اقتصادی ایرلاین‌ها وجود دارد، طبق گفته قائم‌مقام وزیر راه در امور هوانوردی، اغلب شرکت‌های هواپیمایی دارای بدهی هستند و به دلیل نداشتن توجیه مالی مطلوب پرواز چارتری را انتخاب می‌کنند.

البته اغلب کارشناسان حمل و نقل هوایی معتقد هستند‌ در فرآیند متنوع‌سازی و آزادسازی نرخ بلیت هواپیما، چنین مشکلاتی (پرواز‌های چارتری) کاهش می‌یابد.

‌به هر حال سازمان هواپیمایی کشوری، ایرلاین‌‌ها و شورای عالی هواپیمایی وظایف خود را درباره نرخ‌های بلیت هواپیما و آزادسازی آن طبق قانون برنامه، انجام داده‌‌اند و حال باید منتظر بود و دید دولت با نگرش‌های خود بر مسائل اقتصادی مردم، چه زمانی را برای اجرای مصوبه شورای عالی هواپیمایی مناسب می‌داند و چراغ ‌اعمال نرخ‌های جدید بلیت را برای سازمان هواپیمایی سبز می‌کند.