دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: قانون هدفمند کردن یارانه ها و چگونگی اجرای آن همچنان یکی از چالش برانگیزترین موضوعات اقتصاد ایران است. در این گزارش به بررسی اثر حذف یارانه سه دهک خانوارها بر تولید و توزیع درآمد پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا عملکرد قانون هدفمندکردن یارانه ها طی سال های اجرای این قانون بررسی شده و سپس با طرح این سوال که آیا اصولا هدفمند کردن یارانه ها در مرحله اول و به خصوص پرداخت یارانه نقدی به همه دهک ها باعث کاهش شکاف طبقاتی می شود یا خیر، آثار توزیع درآمدی هدفمندسازی یارانه ها بررسی شد. نتایج این بخش چه با رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی و چه با رویکرد هزینه خانوار نشان می‌دهد که پرداخت یارانه برابر، وضع دهک های بالای درآمدی را به میزان بسیار بیشتری نسبت به دهک های پایین درآمدی بهبود می بخشد. با در نظر گرفتن بهبود اولیه در توزیع درآمد با پرداخت یارانه نقدی برابر، همچنان جای این سوال باقی می ماند که آیا در نهایت هدفمندکردن یارانه ها به بهبود توزیع درآمد منجر شده است؟ با توجه به شواهد ارائه شده در این گزارش پاسخ مثبت به این پرسش بسیار دشوار و خود محل سوال است. در نتیجه پرداخت یارانه به شکل کنونی نه تنها کمکی به بهبود توزیع درآمد نمی کند؛ بلکه می تواند آن را بدتر هم بسازد.

در ادامه به بررسی آثار حذف یارانه سه دهک خانوارها با طرح چندین سناریو پرداخته شده است. نتایج تولیدی و توزیع درآمدی این سناریوها که با استفاده از روش ضرایب فزاینده قیمت ثابت محاسبه شد نشان داد پرداخت به بخش کشاورزی بیشترین تاثیر مثبت را بر تولید و درآمد عوامل تولید نسبت به سایر سناریوهای رقیب (پرداخت به صنعت و... ) دارد.

همچنین بررسی سناریوی حذف یارانه سه دهک خانوارها و پرداخت به بخش سلامت نشان داد که دولت می تواند با حذف یارانه سه دهک و پرداخت به این بخش باعث بهبود توزیع درآمد و تولید شود. در این رابطه مسئله شناسایی خانوارها حائز اهمیت بوده و لازم است مورد توجه قرار گیرد.

باتوجه به تفاوت خانوارها از نظر دارایی، درآمد و هزینه های زندگی ، لازم است نسبت به شناسایی خانوارهایی که بر اساس این متغیرها نیازمند یارانه نقدی اند اقدام شود. برای احصای این موارد لازم است پایگاه های اطلاعاتی موجود مورد بررسی قرار گیرد و با یکدیگر مرتبط شوند تا ضریب اطمینان بالایی، خانوارهای هدف شناسایی شوند. برخی از مهمترین این پایگاه ها عبارتند از: بانک اطلاعاتی مالیاتی سازمان امور مالیاتی ، بانک اطلاعات املاک، مستغلات ، بانک اطلاعات ستاد مدیریت سوخت و حمل و نقل کشور، بانک جامع اطلاعات کارکنان دولت ، اطلاعات مربوط به دانشجویان، معلولین ، بیماری های خاص و... نکته قابل توجه در این بخش آن است که اطلاعات بانک های تصریح شده در بالا هر یک می تواند وجوهی از مختصات و شرایط اقتصادی خانوار یا سرپرست خانوار را تبیین کند.

یک نکته مهم در طراحی سیاست یارانه، اصل پویایی است ، به این معنا که هر نوع حمایتی از طرف مددجو باید موقت تلقی شود و بعد از پایان دوره حمایت در صورت درخواست مددجو باید شرایط وی مجددا ارزیابی شود.

برای دریافت متن کامل گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره تاثیر حذف یارانه 3 دهک بر تولید و توزیع درآمد نهادی "اینجا" را کلیک کنید.