علی خواجوی با بیان اینکه در حال حاضر عربستان نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت صادراتی ایران در بازارهای جهانی نفت خام باشد گفت: عربستان بطور کلی 5 نوع نفت خام را به بازار عرضه می‌کند که شامل نفت خام فوق سبک، بسیار سبک، سبک، متوسط و سنگین است.
وی افزود: ادعاهای مطرح شده در مورد ظرفیت مازاد تولید نفت عربستان مربوط به نفت‌های سنگین این کشور می باشد و لذا نمی‌تواند بخش عمده ای از تقاضای نفت خام‌ ایران در جهان را حل کند.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: هر چند موسسات و تحلیلگران معتبری در جهان هستند که وجود همین ظرفیت مازاد مورد ادعای عربستان را نیز با شک و تردید می نگرند و البته در بحرانهای پیش آمده در سالهای اخیر نظیر بحران لیبی نیز این ادعا با استقبال بیشتری مواجه شده است؛ در واقع این موارد بحرانی می تواند زمان مناسبی برای آزمون این ادعاها فارغ از مباحث نظری و یا تبلیغاتی باشد.
وی با بیان اینکه در بحران لیبی، مقدار نفتی که از بازار خارج شده بود حدود یک میلیون و دویست هزار بشکه در روز بود، اظهار داشت: بنابراین عربستان در صورت دارا بودن ظرفیت مازاد قابل عرضه در بازارهای جهانی باید می توانست کمبود نفت‌خام لیبی را جبران و از صعود قیمتهای جهانی نفت خام جلوگیری نماید اما این اتفاق به رغم ادعای مقامات عربستان مبنی بر تولید بیشتر نیفتاد و قیمت‌های جهانی نفت خام روند صعودی خود را طی کردند و کار تا آنجا پیش رفت که کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی ناچار به استفاده از ذخایر استراتژیک خود و به بازار آوردن 60 میلیون بشکه نفت خام از این ذخایر شدند.
وی تاکید کرد: لذا بنظر می رسد عربستان نمی‌تواند ادعا کند که با در اختیار داشتن حجم عظیمی از ظرفیت مازاد می‌تواند هرگونه بحران عرضه را با سرازیر کردن نفت خود به بازار برطرف نماید.
خواجوی افزود: البته در صورت ساخت پالایشگاههایی با مشخصات نفت سنگین عربستان درآینده، ممکن است این کشور بتواند نفت مازاد سنگین خود را به بازار روانه کند که این امر در شرایط اقتصادی موجود جهان و شرایط عرضه و تقاضا می تواند بین 5 تا 10 سال زمان نیاز داشته باشد.
وی تصریح کرد: بنابراین در حال حاضر بدلیل نبود جایگزین مناسب برای نفت ایران، حذف ایران از بازارهای جهانی نفت خام موجب افزایش شدید قیمتها خواهد شد و به اقتصاد آسیب پذیر موجود جهانی ضربه دیگری وارد خواهد کرد.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: در عین حال می بایست توجه داشت آسیب پذیری بازارهای جهانی نفت خام از حذف نفت صادراتی ایران، مدت زمان مشخصی دوام خواهد داشت و ممکن است پس از ورود نفت خام عراق و یا اصلاح فرآیندهای پالایشگاههای نفتی موجود، آسیب پذیری این بازارها کاهش یابد.

* اروپا بدلیل بحران اقتصادی موجود قادر به حذف نفت خام ایران نیست

وی افزود: در حال حاضر اروپا بدلیل بحران اقتصادی موجود و وضعیت ضعیف اقتصادی پالایشگاههای نفتی خود قادر به حذف نفت خام ایران و جایگزینی آن با نفتهای دیگر نمی باشند، لذا حذف نفت خام ایران می تواند علاوه بر شوک قیمتی بالا در بازارهای جهانی نفت خام سبب عمیق تر شدن بحران اقتصادی کشورهای اروپایی گردد اما ممکن است در آینده وضعیت به گونه ای دیگر باشد.
وی گفت: در حال حاضر توان تولید نفت عراق ۳ میلیون بشکه در روز است که ۲ میلیون و 150 هزار بشکه از آن را صادر می‌کنند و عملا در حال رسیدن به صادرات ۲ میلیون و 200 هزار بشکه‌ای ایران هستند.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: در عین حال شرکت‌های خارجی مرتبط با ایتالیا و اسپانیا که بیشترین واردات نفت خام ایران را در اتحادیه اروپا دارند و به همین دلیل آسیب پذیری بالایی نسبت به تحریم نفت ایران در حال حاضر دارند، در پروژه های نفتی عراق مشارکت دارند و در صورت به تولید رساندن این میادین در آینده، می‌توانند آن را جایگزین نفت ایران کنند.
وی تصریح کرد: این کشورها بعلاوه یونان روزانه ۴۰۰ تا 500 هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کنند که می‌توانند در آینده از میادینی که سهام آن را در عراق در اختیار دارند، این میزان را جبران کنند.
خواجوی با بیان اینکه تولید نفت عراق در سال 2014 یا 2015 می‌تواند به ۴ تا 4.5 میلیون بشکه در روز برسد، اظهار داشت: مصرف عراق نیز 500 تا 6۰۰ هزار بشکه بیشتر نیست و می‌تواند بخش عمده ای از نفت صادراتی ما را در بازارهای جهانی جایگزین کند.
وی افزود: عملا پالایشگران اروپایی و غیراروپایی نیز برای دوری از ریسک ترجیح می‌دهند با اصلاح فرآیندهای موجود در پالایشگاههای خود به سمت نفت‌های جایگزین حرکت کنند و به همین دلیل ممکن است در طی سالهای آتی وابستگی آنها به نفت وارداتی از ایران رفته رفته کم شود.
وی با بیان اینکه بهترین بازار ما بازارهای آسیایی است که هم رو به رشد هستند و هم روابط اقتصادی سیاسی بهتری با ایران دارند، گفت: تنها مشکل ما در این بازارها آگاهی آنها از این نکته است که ما آنها را انتخاب نکرده‌ایم بلکه از سر اجبار به سراغ آنها رفته‌ایم که این مساله قدرت چانه‌زنی‌ ما را کم کرده و باعث می‌شود که آنها قدرت مانور بیشتری در تعیین قیمت و نحوه عقد قراردادها از جمله زمان بازپرداخت پول نفت فروخته شده خواهند داشت؛ ضمن اینکه باید در نظر داشت متنوع سازی مشتریان نیز باید در دستور کار ما قرار بگیرد.

*صرفه اقتصادی پایین ایجاد پالایشگاه های جدید نفت خام

این کارشناس انرژی اظهار داشت: براساس مطالعات موجود، ارزش افزوده زیادی از تبدیل نفت خام به فرآورده ایجاد نمی‌شود چنانکه نرخ بازگشت سرمایه در طرح‌های پالایشی آمریکا ۷ تا ۸ درصد است و لذا مشاهده می کنیم که در طی 30 سال گذشته آمریکا با وجود تقاضای بالا به واردات فرآورده، اقدام به ساخت پالایشگاه جدیدی نکرده است.
وی تصریح کرد: البته در ایران بدلیل استراتژیک بودن تامین فرآورده های نفتی مناسب است پالایشگاههای جدیدی البته با خوراک میعانات گازی که سوددهی بالاتری دارند احداث شود تا جوابگوی نیاز داخلی باشد اما تولید فرآورده های نفتی مازاد مصرف داخلی از توجیه پذیری اقتصادی برخوردار نیست و ممکن است برای فروش آن نیز با مشکل تحریم مواجه شویم.