در نگاهی اجمالی به آنچه این روزها دامن‌گیر این بخش شده است، جدای از بحث واردات، گردش مالی دلالان در بخش کشاورزی سر به فلک می‌کشد و با نگاهی گذرا، این عدد سالانه چند برابر آن چیزی است که اخیرا به "اختلاس سه هزار میلیارد تومانی" معروف شد و همگان از آن به عنوان بزرگترین فساد بانکی تاریخ ایران یاد کردند. 

براساس اعلام مسوولان، سالانه 17 میلیون تن انواع محصولات باغی در کشور تولید می‌شود که از کیفیت بالایی برخوردارند و اغلب آنها در جهان رتبه اول تا یازدهم را دارند؛ به ‌گونه‌ای پسته، انار، گردو، خرما، بادام، کیوی، زرد‌آلوی ایرانی رتبه اول تا سوم را در جهان دارند.

سالانه نزدیک به 567 هزار تن پسته در جهان تولید می‌شود که ایران با تولید 190 هزار تن در رتبه‌ی اول تولید این محصول قرار دارد. هم‌چنین یک میلیون و 500 هزار تن انار در جهان تولید می‌شود که کشور ما با تولید 600 هزار تن در رتبه‌ی اول قرار دارد. با تولید یک میلیون تن خرما و 487 هزار تن زردآلو نیز در رتبه دوم تولید این محصولات در سطح جهان قرار گرفته و در تولید بادام، گردو، کیوی، گیلاس نیز در رتبه‌ی سوم قرار داریم. سیب ایرانی، به و فندوق نیز رتبه چهارم جهان را به خود اختصاص داده و انجیر، آلبالو، آلو و گوجه نیز در رتبه‌ی پنجم جهانی قرار گرفته‌اند. در حالی که هلو، شلیل، لیمو رتبه‌ی ششم تولیدات جهانی را به خود اختصاص داده، سالانه در فصل برداشت، این میوه‌ها به کشورمان وارد می‌شوند!

همچنین ایران با تولید پنج میلیون تن مرکبات در تولید پرتقال رتبه هفتم و در تولید نارنگی رتبه دوازدهم را دارد و در حالی که سالانه بیش از یک میلیون و 730 هزار تن انواع انگور تولید می‌شود و ایران در رتبه‌ی یازدهم تولید انگور جهان قرار دارد، میزان زیادی از این محصول از ابتدای سال تا کنون از کشور شیلی وارد شده است! گلابی ایران نیز با تولید بیش از 115 هزار تن و رتبه‌ی بیستم جهانی مجبور است در عرصه داخلی با مشابه چینی خود رقابت کند.

اما واردات تنها مشکل محصولات کشاورزی نیست، بلکه عمده‌ترین معضل بخش کشاورزی سامانه نادرست توزیع است که گویا برای همگان عادی شده تا دلالان به‌عنوان حلقه واسطه‌ تولید و مصرف با فشار بر کشاورز و استفاده از سود کلان مصرف‌کننده به درآمد میلیاردی دست یابد.

درحالیکه واسطه‌ها مرغوب‌ترین نوع پرتقال، نارنگی و کیوی کیلویی 500 تومان از باغداران می‌خرند، با سود عایدی هر کیلو هزار و 500 تومان در بازار مصرف آن را دو هزار تومان عرضه می‌کنند. همچنین درحالیکه در فصل تابستان باغداران هر کیلو آلو، هلو و شلیل را کیلویی 200 تا 300 تومان به واسطه‌ها فروخته‌اند، آن‌ها این محصول را با سود 10 برابری کیلویی بیش از دو هزار تومان در بازار مصرف به‌فروش رسانده که در این میان، هم مصرف‌کننده و هم تولید‌کننده متضرر شده‌اند.

حال با احتساب این‌که دلالان به‌طور میانگین کیلویی هزار تومان از هر کیلو میوه سود ببرند، سالانه بیش از 17 هزار میلیارد تومان معادل 17 میلیارد دلار تنها از محصولات باغی عایدشان می‌شود...

در این زمینه کارشناسان معتقدند تنها راه برای کوتاه‌ کردن دست واسطه‌ها، تقویت تعاونی‌ها و تشکل‌های بخش کشاورزی است؛ چراکه حتا اگر 10 درصد از محصول از طریق تشکل‌ها و تعاونی‌های کشاورزی وارد بازار مصرف شود، قیمت‌ها شکسته و سودجویی دلالان کاسته می‌شود، اما با توجه به این‌که تشکل‌ها توانایی مالی و امکانات و ابزار لازم برای بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و توزیع میوه را ندارند، بخش دولتی باید این امکانات به ویژه تسهیلات مالی را برای تشکل‌ها فراهم کند تا سایه‌ی چندین ساله سودجویی واسطه‌ها از بازار مصرف و کشاورزان برداشته شود.