بر اساس آمار موجود ایران در سال 2012 حدود 338 هزار تن آلومینیوم تولید کرده و تولیدش در سال 2013 به 350 هزار تن رسیده است و قصد دارد تولید خود را تا 2016 به 770 هزار تن و تا 2025 به 1.5میلیون تن برساند

صنعت آلومینیوم در هفته گذشته یکی از خبرسازترین بخش‌های صنعتی کشور بود. انعقاد قرارداد مرحله اول طرح تولید آلومینیوم جنوب با ظرفیت سالانه 300هزار تن با حجم سرمایه‌گذاری 1.2 میلیارد دلاری که ظرف 36 ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد و پس از آن نیز بلومبرگ خبر سرمایه‌گذاری احتمالی هند برای احداث یک کارخانه ذوب آلومینیوم در ایران را به دلیل کاهش میزان تولید زغال‌سنگ در هند منتشر کرد. اکنون با کمک کارشناسان توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در این صنعت را از کمبود آلومینا در ایران تا فراوانی مصرف در جهان مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 افزایش تولید آلومینا کمبود مواد اولیه را رفع می‌کند

حمید ترحمی هرندی، کارشناس مسایل اقتصادی در گفت‌وگو با «تعادل» درباره چالش‌های این صنعت اظهار داشت: درست است که صنعت آلومنیوم اکنون به واردات مواد اولیه از خارج نیازمند است اما در اینجا دو نکته را باید مدنظر قرار داد: نخست اینکه دولت همزمان با گسترش صنعت تولید آلومینیوم به‌طور موازی در حال افزایش ظرفیت تولید ماده اولیه آن (پودر آلومینا) تا ظرفیت دومیلیون تن است که برای تولید تا یک میلیون تن آلومینیوم کفایت کند. این موضوع با توجه به معادن غنی بوکسیتی و غیربوکسیتی آلومینا و توان تولید برق و نیروی کار به نسبت ارزان ایران امکان‌پذیر است.

بنابراین افزایش تولید پودر آلومینا که در فهرست اولویت‌های سرمایه‌گذاری کشور نیز قرار دارد راهگشاست. اما نکته دوم اینکه حتی اگر این اتفاق نیفتد و ما برای تولید نیاز به واردات مواد اولیه داشته باشیم بحث دیگری مطرح می‌شود. برخی از صاحب‌نظران در وضعیت کنونی استدلال می‌کنند که با افزایش محتمل در درآمدهای صادراتی نفت و میعانات گازی و افزایش مازاد تراز بازرگانی، اقتصاد با مازاد عرضه ارز مواجه خواهد شد. یکی از بهترین راه‌های مصرف این ارز مازاد ورود به صنایعی است که برای تامین مواد اولیه نیاز به ارز دارند تا از ورود ارز مازاد به اقتصاد و فشار بر نرخ ارز و کاهش آن جلوگیری شود.


 بزرگ‌ترین تولید‌کننده آلومینیوم

یکی از موضوعات اساسی دیگر مصرف پایین آلومینیوم در ایران است که با رشد تولید باید در فکر بازارهای صادراتی برای این صنعت باشیم. ترحمی هرندی در این باره گفت: ظرفیت مصرفی آلومینیوم در کشور ما چندان بالا نیست و احتمالا تولید بیشتر، باید دنبال بازارهایی در خارج از مرزهای کشور باشد. از طرفی هم‌اکنون تا زمانی که پروژه‌های معدنی به بهره‌برداری برسد مجبور به واردات پودر آلومینا به کشور خواهیم بود. این مسایل نقش هزینه حمل را در صنعت آلومینیوم کشور ما پررنگ‌تر و از مزیت آن می‌کاهد. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: بحث دیگر در مزیت نسبی تکنولوژی تولید است که در این زمینه هم به نظر نمی‌رسد مزیت خاصی در داخل وجود داشته باشد. گواه آن گزارش عملکرد شرکت‌های داخلی این صنعت در دوره‌های اخیر است. وی گفت: بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم کشور، شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو) که تقریبا 50درصد تولید داخلی آلومینیوم را بر عهده دارد در گزارش عملکرد سه ماهه نخست سال 93 نه‌تنها سود عملیاتی چندانی به دست نیاورده است بلکه در کل متحمل زیان نیز شده است.

  تجهیزات چالش صنعت آلومینیوم

اگر چه کمبود مواد اولیه و تجهیزات به دلیل واردات چالش‌های بزرگ صنعت آلومینیوم به شمار می‌روند اما برخی فعالان این صنعت دیدگاه دیگری دارند. هوشنگ گودرزی، رییس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در گفت‌وگو با «تعادل» درباره توجیه اقتصادی این صنعت در ایران گفت: بدون تردید صنعت آلومینیوم در ایران توجیه اقتصادی دارد. گودرزی تشریح کرد: در این صنعت انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به منابع فراوان انرژی در کشور که با مصرف در این صنعت ارزش افزوده پیدا می‌کند، تولید آلومینیوم را در جایگاه صنعتی استراتژیک قرار می‌دهد. وی ادامه داد: در توجیه اقتصادی صنعت آلومینیوم باید عملکرد کشورهای همسایه را مدنظر قرار داد. در دوره‌یی ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم در خاورمیانه بود اما اکنون امارات و قطر با وجود کمبود مواد اولیه و تجهیزات رشد قابل‌توجهی نسبت به ایران داشته‌اند. این فعال صنعتی درباره وضعیت تحریم‌ها و مشکل واردات تکنولوژی نیز گفت: مشکل واردات را سال‌هاست با آن مواجهیم و چالش جدیدی در این صنعت نیست و با بهبود روابط نیز این مشکل هم بر طرف می‌شود. گودرزی بزرگ‌ترین چالش صنعت آلومینیوم را ظرفیت پایین واحدهای مادر و تامین برق دانست و گفت: صنعت آلومینیوم صنعتی انرژی‌بر است و در تامین برق از لحاظ حجم و قیمت باید مورد حمایت قرار گیرد. همچنین اکنون صنایع بزرگ آلومینیوم کشور کمتر از ظرفیت واقعی تولید دارند و این عامل موجب کاهش سودآوری آنها شده است. دولت با حمایت در تامین انرژی با قیمت مناسب می‌تواند ظرفیت‌های خالی صنعت آلومینیوم را فعال کند. وی در پاسخ به سوالی درباره ضرورت توسعه صادرات در این صنعت گفت: اکنون بیش از 50درصد تولیدات صنعت آلومینیوم صادر می‌شود و با رشد تولید و کاهش بهای تمام شده می‌توان بازارهای صادراتی بیشتری نیز کشف کرد.

 ظرفیت‌های تولید صنعت آلومینیوم در ایران

اکنون اکتشاف مواد اولیه تولید آلومینیوم در درجه اول بوکسیت، استخراج مواد اولیه تولید آلومینیوم در درجه اول بوکسیت، تولید پودر آلومینا، ورق آلیاژی آلومینیومی ویژه، فویل آلومینیومی زیر 7میکرون و گلوله‌های سرامیکی آلومینیایی جزو اولویت‌های سرمایه‌گذاری کشور اعلام شده است. بر اساس آمار موجود، ایران در سال 2012 حدود 338 هزار تن آلومینیوم تولید کرده و تولیدش در سال 2013 به 350 هزار تن رسیده است و قصد دارد تولید خود را تا 2016 به 770 هزار تن و تا 2025 به 5/1میلیون تن برساند. البته ایمیدرو در حال بررسی تغییر این هدفگذاری از 5/1میلیون به 5 میلیون تن است.

این فلز در لوازم خانگی، درب و پنجره، نمای ساختمان‌ها، پل، کشتی، هواپیما، اتومبیل، ماشین‌آلات، صنایع هوا فضا، صنایع نظامی، برق و... به کار می‌رود.

کانون‌های مصرف آلومینیوم در جهان شامل صنعت حمل و نقل 26درصد، صنایع بسته‌بندی 20درصد، صنعت ساختمان 20درصد، برق 9درصد، ماشین آلات و تجهیزات 8درصد، کالاهای مصرفی6درصد و سایرصنایع حدود 11درصد است. در حال حاضر مجتمع‌های آلومینیوم ایران (ایرالکو) اراک، المهدی و هرمزال هرمزگان مهم‌ترین واحدهای تولیدکننده شمش آلومینیوم ایران محسوب می‌شوند. منطقه جاجرم (خراسان شمالی) تنها منطقه تولید پودر آلومینا در کشور است که میزان تولید سالانه 200هزار تنی آن پاسخگوی نیاز کنونی کشور نیست. انتظار می‌رود با اجرای طرح‌های آلومینای خلیج‌فارس در عسلویه، بوکسیت گینه و تولید آلومینا از نفلین سینیت سراب در آذربایجان شرقی، ظرفیت تولید آلومینای کشور به 2 میلیون تن برسد. همچنین پیش‌بینی می‌شود که با اجرای طرح‌های آلومینیوم جنوب در لامرد، آلومینیوم کاوه مسجدسلیمان در خوزستان، آلومینیوم جاجرم در خراسان شمالی، فاز سوم آلومینیوم المهدی در بندرعباس و توسعه ایرالکو در اراک، در سال‌های آینده ظرفیت تولید آلومینیوم کشور به یک میلیون تن برسد.

 ظرفیت جهانی صنعت آلومینیوم

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی امریکا فهرست بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم جهان در سال 2013 به ترتیب زیر است: چین (5/21 میلیون تن)، روسیه (95/3 میلیون تن)، کانادا (9/2 میلیون تن)، امریکا (95/1)، امارات (8/1 میلیون تن)

 این سازمان تولید جهانی آلومینیوم در سال 2013 را 47میلیون و 300 هزار تن اعلام کرد در حالی که نسبت به سال گذشته رشدی در حدود سه‌درصد را نشان می‌دهد. این در حالی است که ظرفیت تولید جهانی آلومینیوم در سال 2012 معادل 57 میلیون تن بود که با رشد 3.9 میلیون تنی در سال 2013 به 61 میلیون و900 هزار تن رسید.

 با توجه به اینکه صنعت خودرو‌سازی یکی از صنایع پرمصرف آلومینیوم است، پس انتظار می‌رود تقاضای این صنعت روی قیمت جهانی این فلز تاثیرگذار باشد، اما در همین صنعت هم چالش‌های بزرگی پیش روی آلومینیوم است. برای مثال اگرچه تقاضا و چشم‌انداز محصولات آلومینیومی از بازار خودرو امریکا بسیار مثبت است، تولیدکنندگان در بازارهای خارجی به ویژه آسیا مایل نیستند از این فلز استفاده کنند زیرا اگرچه استفاده از آلومینیوم به کاهش 10درصدی وزن خودرو و بهبود 7درصدی کارایی سوخت منجر می‌شود اما هزینه تولید بالا می‌رود و همین امر اجازه نمی‌دهد از آلومینیوم استفاده شود.