با افزایش تولید خودروهای داخلی به میزان 73 درصد و رشد خودروهای وارداتی به میزان 185 درصد، در پنج ماهه اخیر، رقابت بیشتری بین خودروسازان برای فروش محصولاتشان آغاز شده است که حاصل این رقابت هم نزدیک‌تر شدن قیمت‌های رسمی به قیمت‌های بازار و هم تسهیل شرایط لیزینگ برای خرید خودروبوده است. به گفته خودروسازان، موجی از انصراف در میان پیش‌خرید‌کنندگان خودرو آغاز شده است؛ به‌گونه‌ای‌که تعداد انصرافی‌ها در دو ماه اخیر به نزدیک دو برابر ماه‌های قبل از آن رسیده است. این شواهد حاکی از آن است که از یکسو پیش‌خرید خودرو که به‌عنوان وسیله‌ای برای حفظ قدرت خرید مردم مدت‌ها مطرح بوده است، اکنون دیگر کارآیی خود را از دست داده و از سوی دیگر انتظار کاهش قیمت به‌واسطه افزایش تولید در ماه‌های آتی باعث شده است تا مردم برای خرید ارزان‌تر به انصراف از درخواست‌های پیش‌خرید خود اقدام کنند. خودرو در حال وداع با نقش یک کالای سرمایه‌ای است و اکنون نقش همیشگی خود به‌عنوان یک کالای مصرفی را بازیابی می‌کند.

موج انصراف از پیش‌خریدها
پایان سفته‌ بازی خودرو


همزمان با کاهش نرخ تورم و ثبات قیمت‌ها، خروج سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران از بازارهایی که تا پیش از این سودهایی سرشار و یک‌شبه به همراه داشته‌اند، تداوم یافته است. بر اساس همین روند بازارهایی مانند ارز، طلا و سکه در حالی جذابیت خود را برای سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران از دست داده‌اند که بازار خودرو نیز در همین مسیر طی طریق می‌کند. به‌گفته خودروسازان، مدتی است موجی از انصراف در میان پیش‌خریدکنندگان محصولات آنها ایجاد شده است؛ تا آنجا که تعداد انصرافی‌ها در نزدیک به دو ماه گذشته که قیمت‌گذاری خودرو با ابهام و بلاتکلیفی همراه بوده است، با انصرافی‌های 4 ماهه ابتدایی امسال برابری می‌کند.
اگرچه در روند فروش خودروسازان، انصراف از خرید خودرو پس از پیش‌خرید آن اتفاقی طبیعی به شمار می‌رود، اما آن‌طور که خودروسازان می‌گویند با انتظار ایجاد شده برای کاهش قیمت در میان مشتریان، تعداد انصرافی‌ها بیش‌ازپیش افزایش یافته است. افزایش بی‌سابقه انصرافی‌ها از روند فروش خودروسازان در حالی است که کارشناسان عقیده دارند این «موج انصراف» از جانب کسانی است که با هدف سفته‌بازی و کسب سود وارد چرخه خرید خودرو شده بودند نه مشتریان واقعی.
کارشناسان عقیده دارند اگرچه خروج تعداد زیادی از پیش‌خریداران برای خودروسازانی که حالا برای ادامه تولید به نقدینگی نیاز دارند چندان خوشایند نیست، اما در طولانی‌مدت باعث ثبات قیمت‌ها در نتیجه شفاف شدن معاملات و ورود مشتریان واقعی به این صنعت خواهد شد. در حال حاضر با افزایش تولید خودروهای داخلی و همچنین رشد واردات خودرو به کشور، بازار خودرو با افزایش عرضه همراه شده است.
افزایش عرضه در کنار از بین رفتن فاصله قیمت خودرو در کارخانه و بازار پس از اعلام قیمت‌های جدید، باعث از بین رفتن بیش از پیش حاشیه سود مثبت در بازار شده است، اتفاقی که خروج گسترده سفته‌بازان از بازار خودرو را در پی داشته است. از سویی در زمان افزایش عرضه، بازار برای جذب مشتری ناچار به عرضه کالا با امتیازهای ویژه خواهد بود که این فرمول در مورد خودرو نیز صدق می‌کند؛ بنابراین کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند از این پس باید در انتظار عرضه خودرو با امتیازهایی ویژه به منظور تحریک تقاضا باشیم، اتفاقی که به‌خودی‌خود از افزایش قیمت خودرو جلوگیری می‌کند. حال با آغاز موج جدیدی که باعث خروج سرمایه‌گذارها و سفته‌بازان از بازار خودرو و بازگشت خودرو به جایگاه اصلی خود یعنی همان «کالای مصرفی» شده، ثبات قیمت‌ها و حتی کاهش آنها در طولانی‌مدت محتمل‌ترین پیش‌بینی کارشناسان است.


سرانجام ابهام در قیمت‌گذاری

پس از تازه‌ترین ابلاغیه قیمت‌ خودرو از سوی شورای رقابت، برخی اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس، با «غیرمنطقی» خواندن نرخ‌های جدید برای محصولات خودروسازان خواستار کاهش 10 تا 30 درصدی قیمت‌ها شدند. این اعتراض‌ها که با وعده‌های کاهش حتمی قیمت‌ها همراه بود، موجب انتظار بازار برای تحقق این وعده‌ها شد، انتظاری که حالا نزدیک به دو ماه از آغاز آن می‌گذرد. به عقیده برخی کارشناسان انتظار مشتریان برای کاهش قیمت خودرو که این روزها به شکل «انصراف از خرید» برای خودروسازان دیده می‌شود، ناشی از کاهش چشم‌گیر فاصله قیمت‌ها در کارخانه و بازار و همچنین تداوم انتظار برای کاهش بیش‌ازپیش قیمت‌ها است.
اگرچه کارشناسان بخش زیادی از انصرافی‌ها را شامل سرمایه‌گذاران می‌دانند و نه مشتریان واقعی، اما مشتریان واقعی نیز در این انصراف سهم دارند. گزارش «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است که انصرافی‌ها از پیش خرید خودرو شامل دو گروه از مشتریان خودروسازان می‌شوند؛ دسته اول و البته بزرگ‌تر آنهایی که با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود اقدام به پیش‌خرید خودرو کرده بودند و دسته دوم مشتریان واقعی.
مدیر بازاریابی و پیشبرد فروش محصولات سایپا در همین زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «ما انتظار داشتیم با اعلام قیمت‌ها از سوی شورای رقابت و نهایی شدن آنها، بازار از بحران فروش خارج شود، اما متاسفانه در پی اعتراض به قیمت‌ها مردم هنوز منتظر کاهش قیمت هستند.» انتظار برای کاهش قیمت‌ها در حالی از سوی مشتریان ادامه دارد و موجب ایجاد موجی از انصراف در کارخانه‌ها شده که خودروسازان در آخرین روزهای مرداد ماه گذشته، تا 3 درصد از قیمت محصولات خود را کاهش دادند. این میزان کاهش قیمت پس از برگزاری جلسات متعدد میان خودروسازان، شورای رقابت و برخی اعضای کمیسیون صنایع و معادن رخ داد؛ اما کاهش 3 درصدی قیمت‌ برخی پرتیراژها نیز موجب نشد تا مشتریان در رفتار خود تغییر چندانی ایجاد کنند؛ زیرا این میزان کاهش قیمت نیز با اعتراض نمایندگان همراه بود. این بار نمایندگان معترض که میزان کاهش قیمت را با پیش‌بینی‌های خود همسو نمی‌دیدند، صحبت از طرحی جدید به میان آوردند. طرح جدید نمایندگان مجلس با هدف بازنگری در قیمت‌های تعیین شده برای خودروهای داخلی و همچنین عملکرد شورای رقابت در این زمینه از سوی نمایندگان مجلس تعریف شده است. هر چند چگونگی تاثیر این طرح بر قیمت خودروهای داخلی و فعالیت‌های شورای رقابت هنوز مشخص نیست؛ اما دست‌کم توانسته است بار دیگر بازار را برای ادامه انتظار برای کاهش قیمت‌ها ترغیب کند.


انتظار تمام نشدنی برای کاهش قیمت‌ها

انتظار مشتریان برای کاهش قیمت‌ها در حالی است که فروزانمهر دلیل اصلی این انتظار را ادامه داشتن اظهارات نمایندگان مجلس می‌داند. او در ادامه می‌گوید: مردم به دلیل صحبت‌هایی که از سوی نمایندگان مجلس مطرح می‌شود هنوز در انتظار کاهش قیمت هستند، این انتظار حتی پس از کاهش 3 درصدی قیمت‌ها نیز ادامه دارد؛ اما واقعیت این است که ما با قیمت‌های پیش از این کاهش نیز زیان می‌کردیم. فروزانمهر سه درصد کاهش قیمت را در نتیجه اعتراض نمایندگان می‌داند و می‌گوید: ما این ضرر را پذیرفتیم برای اینکه قیمت‌ها به ثبات برسند و بازار با نهایی شدن قیمت‌ها فعالیت خود را از سر بگیرد، اما متاسفانه بار دیگر برخی اظهارات ضد و نقیض باعث شدند تا بازار همچنان در ابهام به سر ببرد و خودروسازان در حالی که در آستانه عبور از بحران تولید بودند، با مشکل فروش مواجه شوند. مدیر بازاریابی و فروش سایپا میزان انصرافی‌ها در این شرکت را طی نزدیک به دو ماه گذشته، با کل تعداد انصرافی‌ها در 4 ماه ابتدایی امسال برابر می‌داند. این انصراف‌ها اگرچه برای خودروسازان اتفاقی خوشایند نیست، اما به‌زعم کارشناسان اقتصادی می‌توان به ثبات قیمت خودرو در پی این انصراف‌ها خوش‌بین بود.
فروزانمهر در همین زمینه با بی‌سابقه خواندن این انصراف‌ها می‌گوید: وقتی بازار راکد است سرمایه‌گذارهایی که با هدف کسب سود خودرو پیش‌خرید کرده بودند، انصراف می‌دهند؛ زیرا می‌بینند با رکود بازار حاشیه سود مثبتی که قبلا وجود داشت از بین رفته است.
او در ادامه از خروج مشتریان واقعی نیز می‌گوید: مشتری‌های واقعی نیز زمانی‌که موعد پرداخت باقی‌مانده مبلغ خریدشان فرامی‌رسد، در انتظار کاهش قیمت ترجیح می‌هند دست نگه دارند تا شاید قیمت‌ها با کاهش بیشتری همراه شوند. این مدیر فروش عقیده دارد در شرکت سایپا هم فروش و هم پیش‌فروش کاهش یافته است. گفته‌های فروزانمهر در حالی است که در تماس با مدیر بازاریابی و فروش ایران‌خودرو، عبدالله بابایی با رد نکردن انصراف‌ها از خرید، این اتفاق را طبیعی ارزیابی کرد و گفت در این شرکت مشکل چندانی در این زمینه وجود ندارد. اما فعالان بازار با اشاره به رکودی که در حال حاضر در بازار خودرو وجود دارد می‌گویند: ما از این شرایط ناراضی نیستیم. یک فعال بازار به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: درست است که خرید و فروش جریان ندارد، اما این شرایط دست‌کم باعث می‌شود ارزش پول و سرمایه افراد برای مدتی ثابت بماند و این باعث جلوگیری از تورم و سود کاذب در این بازار می‌شود. این فعال بازار عقیده دارد رکود بازار در نهایت باقی نخواهد ماند و مشتریان به بازار بازخواهند گشت؛ او می‌گوید: اما مطمئنا رکود بازار با توجه به شرایط فعلی با ثبات قیمت‌ شکسته خواهد شد.