اکنون کشور طبق آمار انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران دارای 9 کارخانه فعال نیشکری و 27کارخانه فعال چغندر قندی است. البته 8کارخانه به‌دلیل واردات بیش از اندازه شکر در دولت گذشته غیر فعال شدند. در چند سال گذشته واردات بزرگ‌ترین چالش این صنعت بود و اکنون کمبود چغندر دغدغه جدید صنعت قند و شکر به‌شمار می‌رود. آن طور که بررسی‌ها نشان می‌دهد خشکسالی توسعه صنعت قند و شکر را متوقف کرده است و ادامه این روند ورشکستگی و توقف تولید کارخانه‌های بیشتری را به‌همراه خواهد داشت.

1.3 میلیون تن توان تولید

کارخانه‌های قند و شکر در ایران با وجود کمبود این نوع محصولات در کشور و نیاز به‌ واردات با شرایط دشواری روبه‌رو هستند و در بورس نیز جزو گروه‌های با ریسک بالا برای سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند. بهمن دانایی، دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار کرد: کمبود منابع آبی به‌دلیل خشکسالی و سوء برنامه‌ریزی موجب کاهش تولید نیشکر و چغندر در ایران شده است.

وی تصریح کرد: با توجه به‌شرایط کنونی کارخانه‌های قند و شکر کشور بیشتر از یک تا یک‌میلیون و 300هزار تن قدرت تولید ندارند. دانایی ادامه داد: در دولت جدید با برنامه‌ریزی‌هایی که به‌وسیله وزارت کشاورزی انجام گرفت کشت پاییزه چغندر احیا شد تا آب آن به‌وسیله نزولات آسمانی تامین شود و نیازمند منابع آب زیرزمینی و سدها نباشیم. این راهکار کمک می‌کند تا هم کشاورز بتواند فعالیت زراعی خود را ادامه دهد و هم صنایع داخلی دچار کمبود مواد اولیه نشوند. بر اساس اظهارات کارشناسان، صنعت قند و شکر در حال خروج از وضعیت توجیه اقتصادی است. به گزارش فارس، جمال حسین‌زاده، مدیرعامل سرمایه‌گذاری پانید پارس به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران این صنعت که سهام چند شرکت قندی را در اختیار دارد؛ میانگین ظرفیت چغندر را در سال 2.5میلیون تن طی 100 روز کاری دانست و گفت: با بیان اینکه میانگین تولید شکر داخل 1.1میلیون تن در سال بوده و برای 2.5میلیون تن دیگر واردات انجام می‌شود. وی تصریح کرد: با توجه به‌محدودیت‌های مربوط به‌چغندر، حضور در این صنعت چندان توجیهی ندارد چرا که با توجه به‌شرایط و وجود 100روز کاری در سال در اصل همه کارخانه‌های ما با 50درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. همچنین محمد کاویانی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با اکوبورس با بیان اینکه کمبود منابع آبی به‌ویژه در مناطق شرقی کشور همواره ریسک اصلی صنعت قند و شکر کشور برای تامین نیاز داخلی بوده است؛ گفت: عمده فعالیت کارخانه‌های تولید قند و شکر کشور در طول سال از یکصد روز تجاوز نمی‌کند.

 این مدت همزمان با برداشت چغندر در اواخر شهریور ماه هر سال آغاز و در نهایت تا 15دی به پایان می‌رسد. مابقی این دوره نیز کارخانه‌ها به‌تسویه شکر خام مشغول هستند که به‌صورت کارمزدی یا خرید و فروش مستقیم است. این کارشناس به صادرکنندگان بزرگ شکر در دنیا نیز اشاره کرد و افزود: کشور برزیل به‌عنوان اصلی‌ترین تولید‌کننده شکر در جهان در سال 2014 تلاش می‌کند تا پول ملی خود را تقویت کند. از این رو انتظار می‌رود که با این برنامه، عرضه جهانی شکر نیز از سوی این کشور کاهش یابد چراکه تجار این کشور برای افزایش صادرات بیشتر، انگیزه چندانی نخواهند داشت. از سوی دیگر با تغییر دیدگاه این کشور برای استحصال اتانول یا سوخت‌های گازی از نیشکر انتظار می‌رود که حجم مازاد 6میلیون تنی شکر تا پایان سال 2015 به کسری تولید منجر شود. مجموع این نظرات در کنار افزایش تدریجی نرخ شکر و نیز تعدیل قیمت کارمزد تسویه شکر سفید از شکر خام به‌عنوان یک امتیاز سود آور برای قندی‌ها می‌تواند جریان حرکتی قیمت سهام این شرکت‌ها را در طول سال 93 صعودی نگه دارد.

واردات بی‌رویه شکر، تن در هکتار گندم را هم کاهش می‌دهد

موضوع تولید شکر ارتباط مستقیمی با کشت چغندر در کشور دارد و در کوتاه‌مدت آسیب‌های جدی را به‌کشاورزی نیز وارد می‌کند. دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران درباره اهمیت تولید چغندر در کشور و مدیریت واردات شکر تشریح کرد: واردات بی‌رویه شکر فقط به‌صنعت قند و شکر آسیب نمی‌زند بلکه کشت چغندر را نیز متوقف می‌کند و توقف کشت چغندر،کاهش عملکرد تن در هکتار گندم را نیز به‌عنوان یک محصول استراتژیک کاهش می‌دهد. کشت چغندر در تمام دنیا یکی از ارکان کشاورزی برای توسعه کمی و کیفی محسوب می‌شود زیرا به اندازه 40سال در خاک شیار ایجاد می‌کند و خاک نباتی را بهبود می‌بخشد. دانایی ادامه داد: احیای کشت پاییزه و کنترل واردات شکر نه تنها عامل توسعه و سودآوری صنایع قند و شکر می‌شود بلکه توسعه کشاورزی را نیز سرعت می‌بخشد.

بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد پایین بودن هزینه تولید به‌لحاظ مصرف پایین آب و نهاده‌ها به‌ویژه سموم، بالا بودن و برابری میزان قند چغندر پاییزه به ازای هر مترمکعب آب مصرفی نسبت به کشت بهاره، کاهش جمعیت آفات، بیماری‌ها و اشتغالزایی بالا از مزایای کشت پاییزه چغندرقند است. میزان مصرف آب چغندر‌قند بهاره 12 تا 14هزار مترمکعب اما پاییزه 7 تا 9هزار مترمکعب است.

قطب جدید تولید چغندر

پیش از این و در سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت در گزارشی ضمن بررسی اهمیت و جایگاه استراتژیک صنعت قند و شکر نیاز کشور به‌واردات شکر را در سال‌ 1393، 830هزار تن اعلام کرد. براساس آمار ارایه شده از سوی این وزارتخانه در سال‌ 1393 میزان تولید داخلی شکر به یک میلیون و 534هزار تن خواهد رسید.
وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین درباره آینده صنعت قند و شکر اعلام کرده است که با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی قند و شکر، قیمت تولید داخل با قیمت‌های جهانی قابل رقابت بوده و احداث کارخانه‌های جدید تولید شکر از چغندر در شمال غربی کشور توصیه می‌شود.
همچنین با توجه به افزایش جمعیت کشور همواره نیاز به حدود 2.2میلیون تن شکر خواهد بود که نیمی از آن با توجه به تولیدات چغندر و نیشکر از داخل تامین می‌شود و نیمی دیگر نیز باید به‌صورت شکر خام وارد شود تا در داخل تصفیه و مصرف شود. بنابراین ضروری است که واحدهای تولیدی بازسازی و نوسازی شوند تا این صنعت بتواند در آینده نه‌چندان دور نیاز کشور را به‌طور کامل تامین کند.

واردات در نیمه دوم سال

میزان واردات شکر و مدیریت آن به‌وسیله دولت نیز نیازمند آگاهی کافی از توانمندی صنایع داخلی و مصرف کشور دارد. دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران در این باره گفت: از بهمن ماه گذشته دولت ثبت سفارش این محصول را متوقف کرد و پس از آن واردات صورت گرفته مربوط به ثبت سفارش‌های مقاطع قبل بوده است.
وی میزان ذخایر کشور را تا پایان شهریور نزدیک به 800هزار تن اعلام و اظهار کرد: مصرف سالانه کشور دو میلیون و 200هزار تن است که البته در مصرف شکر سال جاری با کاهش روبه‌رو بوده‌ایم. پیش‌بینی می‌کنیم نزدیک به یک تا یک میلیون و 200هزار تن شکر هم تا پایان سال در داخل تولید می‌شود.
دانایی ادامه داد: به‌طور متوسط هر سال در فصل تابستان با افزایش تولید بستنی و آبمیوه شاهد رشد مصرف تا 180هزار تن بوده‌ایم اما امسال این مصرف به 150هزار تن کاهش یافته است. در شرایط کنونی باتوجه به‌میزان مصرف و ذخایر موجود تا سال آینده نیاز به واردات شکر نخواهیم داشت و تا 7ماه باقیمانده از سال 93 نیز 400هزار تن واردات شکر برای تامین نیاز داخل کفایت می‌کند و دولت باید از واردات بیشتر جلوگیری به‌عمل آورد.