کارشناسان معتقدند دو موضوع در شرایط فعلی، حائز اهمیت است: نخست آن که رشد بااحتیاط بازار سهام را می‌توان به بازگشت معقول این بازار بعد از طی حدود 9 ماه روند نزولی و هیجانات فزاینده در بورس تعبیر کرد که با چاشنی مذاکرات نسبتا مناسب هسته‌ای همراه شده است. مساله دیگر نیز نسبت‌های فنی حاکم بر این بازار است که می‌تواند علائم مناسبی برای بازگشت خریداران تلقی شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند در حال حاضر نسبت قیمت به درآمد در بسیاری از سهم‌ها از میانگین این نسبت در بازار و درعین‌حال از میانگین نسبت‌های تاریخی آن به‌عنوان مثال در یک دوره 8 ساله، در سطحی پایین‌تر قرار دارد. کارشناسان با بررسی این شرایط در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» راهکارهای مهمی را برای رونق کوتاه‌مدت و بلندمدت بورس تهران پیشنهاد داده‌اند؛ راهکارهایی که در قالب رونق متناسب بازار با مولفه‌های اقتصادی، شفافیت در بازار، رفع محدودیت‌ها و تحرک نهادهای جدید مطرح شده‌اند.


قیمت‌های سهام بازار به حداقل تاریخی خود رسیده‌است
برگشت متعادل بورس تهران

روز گذشته بازار سرمایه در پی معاملات 259 میلیون و 31 هزار سهم به ارزش 719 میلیارد و 731 میلیون ریال با رشد 40/72 واحدی شاخص مواجه شد و تپیکس به رقم 71 هزار و 726 واحدی دست یافت و به این ترتیب هفتمین روز متوالی صعودی خود را با رشد پشت سر گذاشت. کارشناسان بازار معتقدند این روند به صورت بالقوه می‌تواند مبین حرکت واقعی بازار مبتنی بر متغیرهای اقتصاد و خوش‌‌بینی‌ها باشد. این در حالی است که بازدهی روز گذشته در حدود نیم درصد است اما توالی روزهای سبز بازار امیدواری‌ها را افزایش داده است. زیان این بازار از ابتدای سال تاکنون در حدود 3/9 درصد است که یکی از بیشترین سقوط‌های بازار در مدت 6ماه محسوب می‌شود. در واقع معاملات روز گذشته بورس اوراق بهادار تهران از بازدهی 06/0 درصدی برای سرمایه‌گذارانش برخوردار بود.

این در حالی است که نسبت P/E بازار در پایان مرداد ماه به 6/5 مرتبه رسیده که کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که در حال حاضر این نسبت در بازار در حالت خنثی قرار گرفته و آماده صعود است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است که با توجه به کاهش ارزش بازار و عدم هرگونه تغییر در سود پیش‌بینی شرکت‌های بورسی، P/E بازار در پایان شهریورماه به محدوده 5 کاهش یافته است. به طوری که 47 شرکت از پی بر ‌ای 5، 31 شرکت از پی بر ‌ای 6، 20 شرکت از پی بر ‌ای 7، 17 شرکت از پی بر ‌ای 8، 12 شرکت از پی بر ‌ای 9، 95 شرکت از پی بر ‌ای 10 و بیش از 10 و درنهایت 8 شرکت از پی بر ‌ای منفی برخوردارند.
از سوی دیگر با توجه به حرکت و میل بتای 92 شرکت به صفر، 68 شرکت به یک، 79 شرکت 2 و 53 شرکت سه، تغییر جهت قیمت سهم نسبت به متوسط بازار همسو بوده است. بر این اساس است که فعالان بازار سرمایه عنوان می‌کنند که با توجه به تاثیر‌پذیری بازار سرمایه از گشایش‌های صورت گرفته در مسائل‌ سیاسی یا بهبود نسبی اقتصاد حتی با وجود تنگناهای بازار از یکسو و انعکاس گزارش‌های 6 ماهه بازار از سوی دیگر شاهد تغییر شرایط بنیادی بازار خواهیم بود.


ارتفاع سقف بنیادی بازار سرمایه

عضو هیات مدیره خدمات مالی تابان خرد در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، بازار سرمایه را با توجه به وضعیت فعلی به‌صورت بنیادی، بسیار ارزنده ارزیابی و از این مساله به‌عنوان یک توافق عمومی بین فعالان و کارشناسان بازار ذکر کرد.
وی درخصوص میزان رشد بازار در پی گشایش‌های سیاسی و بهبود نسبی اقتصاد حتی با وجود تنگناهای سیاسی، اظهار کرد: فضای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی کشور ما به دلیل مسائل جدی درونی و بیرونی که طی سال‌های اخیر با آن رو‌به‌رو بوده‌ایم، فعالان را به سمت ارزشیابی با دید‌ کوتاه‌مدت و میان‌مدت سوق داده است.
بر این اساس بهرنگ اسدی تاکید کرد که مدل‌های مورد استفاده باید افق زمانی بیشتری را دربرگیرد و تک‌مرحله‌ای ارزیابی کردن، ما را از ارزش واقعی دور می‌کند.
وی که مصادیق این گونه تحلیل‌ها را زیاد می‌دانست، به اظهار نظر‌های عجیب افراد کم‌آشنا با این حوزه در رابطه با ارزندگی بازار سرمایه اشاره کرد که انتشار آن به بازار صدمه می‌زند.
بر این اساس وی خواستار دقت سرمایه‌گذاران به ویژه در حوزه تحلیل مستردیتا مرتبط با بخش مالی شد و ادامه داد: بدین معنی که در مورد یک شرکت به‌صورت منفرد راحت‌تر می‌توان اظهار نظر کرد تا در مورد کلیت بازار به مثابه یک پیکره اقتصادی واحد.مدیرعامل مدیریت سرمایه ارزش‌آفرینان در ادامه اظهارات خود به تاثیر گزارش‌های 6ماهه بر بازار پرداخت و یادآور شد: همان‌طور که در متن بازار در گزارش‌های ۳ ماهه درصد قابل توجهی از شرکت‌ها موفق به پوشش فروش و پوشش ریالی سهم این دوره از بودجه شدند، لذا انتظار می‌رود در گزارش‌های ۶ ماهه این مساله نیز حداقل حفظ شود و با احتمال خوبی بهبود یابد.
با این حال وی معتقد است که پوشش مقداری بودجه‌ها وضعیتی به خوبی پوشش ریالی نداشت که این امر ناشی از دلایل مختلفی بود.
اسدی از مجوزهای قیمتی صادره از دولت و سایر اقدامات حمایتی در فاصله میان گزارش‌های ۳ ماهه و ۶ ماهه به‌عنوان عواملی نام برد که اثر خود را نشان خواهد داد.
وی تصریح کرد: متاسفانه اکثر مجوزهای قیمتی در شرایطی صادر می‌شود که به دلیل ناتوانی تقاضا و مازاد ظرفیت عرضه، فاصله چندانی با قیمت تعادلی ندارد و در کوتاه‌مدت اثر چندانی نخواهد داشت.
عضو هیات مدیره خدمات مالی تابان خرد در این میان به برخی صنایع مانند سیمان، فولاد و ساختمان اشاره کرد که به واسطه رکود در بخش حقیقی اقتصاد یا عوامل محیطی مانند نزول قیمت‌های جهانی و ناآرامی‌های منطقه‌ای، فاقد چشم‌انداز صعودی تا پایان سال خواهند بود.
وی ادامه داد: بر این اساس به نظر می‌رسد که ارزش جایگزینی می‌تواند به شکل‌گیری کف قیمتی قوی کمک کند و باعث تثبیت آنها شود؛ به عبارت دیگر مقایسه ارزش بازار این صنایع و چشم‌انداز دوره مالی بعد آنها می‌تواند محرک تقاضا باشد. این شرکت‌ها با بهبود سیستماتیک اقتصاد ملی بسیار سریع می‌توانند خود را بازیابی کنند.
اسدی تصریح کرد: دراین میان این مساله که نماگرهای صنعتی و اقتصادی با چه تاخیری جذب بازار سرمایه می‌شوند، در واقع بازار سیگنال رشد اقتصاد را چگونه دریافت می‌کند، بسیار حائز اهمیت است؛ اما در شرایط فعلی شاید اخبار خوب سیاسی تاثیر بیشتری از اخبار اقتصادی متداول بر بازار خواهند داشت.
وی در ادامه عنوان کرد: اگر P/E متعارف بازار را حاصل تقسیم کل سود پیش‌بینی‌‌شده شرکت‌های بورسی به کل سرمایه آنان و P/E دنباله‌دار بازار را با به‌روزرسانی گزارش‌های ۶ ماهه تعریف کنیم، می‌بینیم که کانال اصلاحی نزولی الان مدتی است وارد یک کانال خنثی شده و آماده صعود است.
مدیرعامل مدیریت سرمایه ارزش‌آفرینان اضافه کرد: اگر چه P/E تاریخی یک پله با میانگین تاریخی خود فاصله دارد و این خود سیگنال ارزشمندی برای ارزندگی این بازار به شمار می‌آید، اما دور از ذهن نیست که با معیارهای دقیق‌تر و انجام تعدیلات لازم خاص بازار سرمایه ایران، ارزندگی بازار سرمایه بیشتر نمایان می‌شود.
بر این اساس بود که وی پیشنهاد داد که باید بررسی شود که معیار P/E متعارف، برای بازارهای مالی ما پیش‌بینی‌کننده بهتری است یا هم خانواده‌های آن مانند P/E شیلر.
به گفته اسدی، P/E شیلر از این ویژگی برخوردار است که نسبت به سودهای تورمی و چرخه‌های تجاری اصلاح می‌شود و افق زمانی بلندمدتی را به‌طور مثال ۱۰ سال مورد استفاده قرار می‌دهد. از سوی دیگر بار این P/E از بار اطلاعاتی بیشتری برخوردار است. وی به تجربیات به کار‌گیری این نسبت در دنیا اشاره کرد که نشان داده است که در بازارهای مالی نوظهور هم از قدرت پیش‌بینی‌ بهتری برخوردار است. کاری که هم در سطح شرکت‌ها و هم در سطح کل بازار با تعدیلات متناسب قابل انجام است.
عضو هیات مدیره خدمات مالی تابان خرد پیش‌بینی کرد که با این حال P/E بازار حتی بدون گشایش کامل مسائل سیاسی قابلیت افزایش یک تا یک و نیم پله‌ای و بازگشت به میانگین تاریخی خود را دارد. ارزش بازار و سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها نیز به همین تناسب قابلیت رشد دارد.
وی که چشم‌انداز بازار را با فرض گشایش در تحریم‌ها بسیار روشن ارزیابی می‌کرد، عنوان کرد: لذا تخمین چشم‌انداز سودآوری بنگاه‌ها و P/E متناسب با آن یا به اصطلاح P/E پیشرو باید مد نظر تحلیلگران و سرمایه‌گذاران قرار گیرد.
به اذعان اسدی، مساله P/E در یک اقتصاد از متغیر جدی به نام تلاطم عایدی (earning volatility) تاثیر می‌پذیرد که هر چه در یک اقتصاد تلاطم عایدات و پیش‌بینی عایدات بیشتر باشد، بازار از ریسک بیشتری برخوردار می‌شود و بازده بیشتری را می‌طلبد.
وی ادامه داد: در واقع این متغیر همان متغیری است که برخی صاحب‌نظران تفاوت پایین میان P/E دو بازار سرمایه بزرگ آمریکا و چین را به‌رغم رشد سریع چین با آن توضیح داده‌اند.
مدیرعامل شرکت مدیریت سرمایه ارزش‌آفرینان درخصوص نوسانات نسبت P/E در بازار سرمایه کشور گفت: در اقتصاد ایران با توجه به رشد اسمی عایدی‌ها که ماحصل شرایط تورمی به شمار می‌آید، به نظر می‌رسد حداقل در حوزه عایدی اسمی یک ریسک مطلوب داریم، اما اگر تولیدات شرکت‌ها به قیمت‌های ثابت بررسی شود آیا از همان نتیجه برخوردار می‌شویم یا خیر و باید کار جدی در این زمینه صورت گیرد.
وی با بیان اینکه در اقدامات سیاست‌گذاران اقتصادی هیچ نگرانی به چشم نمی‌خورد، از مجموع این اقدامات در راستای بالندگی و توسعه بازار سرمایه یاد و تصریح کرد: البته تنها بخش کمی از اثرات برنامه‌های بسته خروج از رکود و حمایت از تولید ملی و ارتقای نظام مالی و تلاش دیگر ارکان ازجمله سازمان بورس و کانون‌ها در سال مالی فعلی اثرگذارخواهد بود و اثرجدی در سال بعدی و بعدتر نمایان خواهدشد.
اسدی ادامه داد: با این وجود نباید فراموش کنیم که توالی برنامه‌های اقتصادی یک برنامه‌ریزی مستقیم استراتژیک نیست و گاه الگوهایی تحمیل می‌شود تا به تعادل جدید دست یابیم؛ لذا تعارضات اقدامات سیاست‌گذاری اقتصادی در کنار پیچیدگی شرایط موجود قابل فهم است.


گزارش‌های مثبت در راه است

در این میان مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه مهم‌ترین دلیل رشدهای اخیر در بازار سرمایه و به‌خصوص روز گذشته را خوش‌بینی به مذاکرات نیویورک و جهت‌گیری‌ها و صحبت‌های سازنده در مذاکرات مزبور دانست و گفت: در حال حاضر بازار سرمایه در شرایط عدم تاثیر‌پذیری و واکنش نسبت به اوضاع اقتصادی واقع است و چنانچه این‌طور نبود شاید رشدهای بیشتری را تجربه کرده بود.
مهدی طحانی، شرایط اقتصادی کشور را به نسبت، مطلوب دانست و گفت: رشد اقتصادی در فصل بهار 5/2 درصد بوده و از سوی دیگر ایران از سومین کشور بد جهان به هشتمین کشور ارتقا یافته و تمامی این عوامل نشان از اوضاع به نسبت مطلوب‌تر از دی ماه سال گذشته دارد ولی بازار به این نشانه‌ها توجهی ندارد و در واقع باید شرایط بدگمانی از بین برود تا دوباره اعتماد سرمایه‌گذاران به بورس بازگردد.
بنا به گفته طحانی، توقع فعالان بازار سرمایه این است که دولت در تصمیمات و اجرای آن شفاف، روشن و به نفع بخش خصوصی عمل کند؛ باید شرایط مشخص و قوانین شفاف باشد تا مردم به سرمایه‌گذاری در بورس ترغیب شوند.
وی ادامه داد: متاسفانه هنوز آثار تصمیمات غلط گذشته بر جای مانده و برخی صنایع همچنان در ابهام به سر می‌برند؛ نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، کیفی‌سازی جریان پالایشگاه‌ها، مالکیت و حق بهره‌برداری از معادن، قیمت‌گذاری نرخ خودرو و کاهش نرخ سود بانکی از جمله ابهامات موجود در صنایع و لیدرهای بورسی است که امید است با رفع ابهامات موجود، رونق به این صنایع بازگردد.
طحانی در ادامه اظهاراتش وضعیت بازار در نیمه دوم را بسیار مثبت پیش‌بینی کرد و گفت: افت اخیر بازار سرمایه فرصت رشد و سودآوری در بیشتر صنایع را فراهم ساخته و هر چند در این مدت حدود یک چهارم از ارزش بازار کاسته شده، اما می‌توان به نیمه دوم سال امید داشت و در واقع بازدهی مثبتی تا پایان سال در انتظار بورس است.