بازار ارز در چند سال گذشته همواره یکی از آشفته بازارهایی بود که علاوه بر تاثیر بر حوزه های کلان اقتصادی بر بسیاری از بازارهای جانبی دیگر هم تاثیر گذاشت.

تغییر و تحولات لحظه ای در این بازار در چند سال گذشته بخصوص سال 91 علاوه بر اینکه شکاف میان نرخ ارز آزاد و دولتی را بالا برد، تاثیر مخربی هم بر تولید و صادرات و سرمایه گذاری خارجی در کشور گذاشت.

کنترل نرخ ارز از آنجا که یکی از مهم ترین متغیرهای اقتصادی است، همواره از سوی دولت ها مورد توجه بوده و دولت ها سعی در از بین بردن هرگونه نوسان و ایجاد زمینه ثبات در این بازار را دارند.

بالا رفتن نرخ ارز سبب کاهش ارزش پول ملی و ورشکستگی بسیاری از واحدهای تولیدی در چند سال گذشته شده است.

عدم شفافیت در این بازار همراه با شکاف میان ارز دولتی و آزاد سبب ایجاد رانت در اقتصاد شد و سرمایه گذاری در کشور را نیز برسر دو راهی آمدن، ماندن یا رفتن قرار داد.

اما در یک سال گذشته واکنش مثبت بازار به سیاست های دولت یازدهم و رفع برخی تحریم ها، فضای اقتصادی کشور را دگرگون کرد و آشفته بازار ارز نیز برچیده شد.

ثبات و عدم نوسان شدید در بازار ارز در یک سال گذشته هم بر حفظ ارزش پول ملی تاثیر گذاشت، هم فضای سرمایه گذاری در کشور را بهبود بخشید و هم تکلیف واحدهای تولید برای فعالیت با یک نرخ مشخص را روشن کرد.

دولت یازدهم از همان ابتدا برای بهبود اقتصاد کشور بر یکسان سازی نرخ ارز تاکید داشت به گونه ای که در بسته خروج از رکود هم به سیاست تک نرخی کردن توجه شده و مسئولان اقتصادی هم در صحبت های خود به آن اشاره دارند.

پیش از این ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی از تک نرخی کردن ارز در سال جاری و سال آینده خبر داده بود.

سیف با اشاره به سیاست های بانک مرکزی درخصوص نرخ ارز، مهمترین سیاست را ادامه یکسان سازی نرخ ارز عنوان کرد.

وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز به تازگی از تک نرخی شدن ارز در سال آینده خبر داد.

محمدرضا نعمت زاده گفت: ارز سال آینده تک نرخی می شود. چند نرخی بودن ارز مشکلاتی را برای مصرف کننده و وارد کننده به همراه دارد که در حال سبک و سنگین کردن موضوع هستیم.

بنابر گفته مسئولان دولت، یکسان سازی نرخ ارز به صورت تدریجی خواهد بود تا شوک جدیدی به بازار ارز کشور وارد نشود که این مهم با تداوم ثبات در بازار ارز و کاهش بیشتر فاصله نرخ ها نیز در حال فراهم شدن است.

اما از دید کارشناسان نیز تک نرخی کردن ارز یکی از راهکارهایی است که برای مدیریت نوسانات ارزی باید به آن توجه کرد.

تک نرخی کردن ارز این روزها واکنش های متفاوتی را هم در میان کارشناسان اقتصادی به همراه داشته است.

هرچند کارشناسان، یکسان سازی نرخ ارز را برای اقتصاد کشور لازم و ضروری می دانند اما می گویند: در حالی که هنوز نرخ تورم به ثبات لازم نرسیده و کشور هم با رکود اقتصادی همراه است زمان مناسبی برای اجرای این سیاست نیست و زمان اجرای این سیاست را منوط به ثبات اقتصادی کامل در کشور ذکر می کنند.

گروه دیگری از کارشناسان هم با اشاره به یک نرخ مشخص می گویند: اینکه نرخ ارز در چه محدوده ای تثبیت شود نیز از فاکتورهایی است که در جریان یکسان سازی نرخ ارز باید به آن توجه ویژه شود


 منابع ارزی مناسب رکن اصلی سیاست تک نرخی

یک کارشناس اقتصادی در این باره در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، اظهار داشت: برای اجرای سیاست تک نرخی کردن ارز در وهله اول باید منابع کافی در اختیار داشته باشیم در غیر این صورت نه تنها این سیاست موفق نخواهد بود که دوباره همان چالش دو نرخی بودن ارز به صورت شدیدتر هم وجود خواهد داشت.

مهدی تقوی اظهار داشت: در چند سال گذشته قیمت ارز در کشور به حدود 4 هزار تومان رسید یعنی 3 برابر قیمت آن در قبل از دولت های نهم و دهم و این موضوع به تولید ضربه زد و آن را از بین برد.

وی با تاکید بر اینکه اگر سیاست ارز تک نرخی برای حمایت از تولید باشد بسیار خوب است، ادامه داد: به خاطر سیاست های غلط در چند سال گذشته حوزه تولید و صنعت کشور خوابیده است بنابراین برای کمک به تولید و صنعت باید دولت ارز یارانه ای پرداخت کند و مالیات را هم به آنها ببخشند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: نرخ ارز را میزان عرضه و تقاضا تعیین می کند و نمی توان بر قیمت خاصی تاکید کرد اما موفقیت در همین تک نرخی کردن هم مشروط به این است که شوک های خارجی به بازار وارد نشود.

تقوی با بیان اینکه به نظر من هنوز شرایط برای اجرای این سیاست فراهم نیست، گفت: الان اقتصاد ما به یک شوک مثبت نیاز دارد ضمن آنکه بانک مرکزی متولی بازار است و باید کنترل کند.

وی خاطرنشان کرد: تک نرخی کردن ارز بدون توجه به شرایط مناسب آن مانند عدم ثبات در تورم و قیمت 3 هزار تومانی ارز اقدام مناسبی نیست چون هم باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی خواهد شد و هم کالاهای وارداتی را گران می کند در نتیجه تورم دوباره بالا می رود.


 چه نرخی تعیین شود

یک کارشناس دیگر اقتصادی نیز در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه تفاوت قیمت ارز دولتی و آزاد موجب ایجاد یک بازار آزاد پولی شده است، گفت: اگر این بازار که نقدینگی بسیاری را هم جمع کرده، برچیده شود برای اقتصاد کشور بسیار موثر و کمک کننده خواهد بود.

آلبرت بغزیان اظهار داشت: با وجود اینکه در کنار بازار ارز، بازار سکه و طلا را هم داریم ولی نگاه همه این بازارها به ارز و تغییرات آن است و هرگونه تغییر در بازار ارز بر این بازارها هم تاثیر می گذارد و موجب افزایش نقدینگی سرگردان می شود.

وی تصریح کرد: اگر این بازارهای یکسان و نرخ ها هم یکی شود در آن صورت نقدینگی و منابع موجود در جامعه به بانک ها یا واحدهای تولیدی و مولد وارد می شود، بنابراین یکسان سازی نرخ ارز از این جهت توجیه دارد که دنبال شود.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: اما مساله مهم در یکسان سازی این است که چه نرخی باید تعیین شود و باید دید آیا واقعا منابع و سهم بازار آنقدر هست که بازار دولتی بخواهد به آن سمت حرکت کند یا برعکس بازار آزاد به سمت نرخ دولتی حرکت کند.

وی با بیان اینکه باید دید دولت چگونه می خواهد این نرخ ها را یکسان کند، تصریح کرد: یکسان سازی یعنی اینکه کسانی که نیازشان بیش از آن مقدار ارز دولتی است که عرضه می شود با قبول یک مقدار خیلی کم مثلا 500 تومان اختلاف نیازهای خود را از بازار آزاد تهیه می کنند.

بغزیان افزود: دولت هنوز مشخص نکرده که آیا با کنترل نرخ ارز می خواهد بازار و نرخ را یکسان کند که در آن صورت دیگر بازار آزادی هم نیست یا اینکه بگذارد نرخ شناور باشد یعنی هر نرخی که بازار تعیین می کند دولت هم با آن نرخ عرضه کند تا همه بتوانند با آن نرخ نیازهای ارزی را تامین کنند.

این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: بنابراین به نظر می رسد با توجه به عدم ثبات کامل در اقتصاد و منابع ارزی مناسب برای از بین بردن بازارهای موازی شرایط برای یکسان سازی نرخ ارز فراهم نشده و این سیاست فعلا نمی تواند موفق باشد.