با توجه به حجم معاملات بین ایران و روسیه از یک سو و شرایط سختی که تحریمهای سالهای اخیر به معاملات دلاری ایران تحمیل کرده است چند ماه پیش بود که پیشنهاد ورود به پیمان پولی دوجانبه بین ایران و روسیه مطرح شد تا با تایید بانک مرکزی، روبل جایگزین دلار در معاملات بین این دو کشور شود.

بر این اساس اسدالله عسگر‌اولادی - رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه - در اوایل مهرماه با اعلام این موضوع عنوان کرد که قرار است بانک مرکزی نظر کارشناسی خود را برای اجرای این طرح را ظرف دو ماه آینده اعلام کند.

بانک مرکزی در حالی در نقطه اصلی این پیمان قرار گفته و به نتیجه رسیدن این طرح و درخواست بازرگانان به طور گسترده ای وابسته به تصمیم نهایی آن است که جدای از هر دوره سیاسی، در سالهای اخیر که به ویژه تحریم ها علیه ایران تشدید شده و معاملات خارجی به طور جدی تری تحت تاثیر قرار گرفته گام محکمی در زمینه پیمانهای پولی برنداشته است هر چند که مقامات این بانک تاکید دارند که موضوع بکارگیری ارزهای ملی‌(محلی)‌ در تجارت با کشورهای طرف عمده تجاری ایران از سال 1390 به کرات در بخش ارزی بانک مرکزی مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته و مکاتبات متعددی با سازمانهایی چون وزارت اقتصاد، ‌وزارت امور خارجه و شورایعالی امنیت ملی انجام شده است.

این در حالی است که با مطرح شدن طرح حذف دلار از معاملات بین ایران و روسیه بازهم فرصتی دیگر برای انعقاد پیمانهای پولی دوجانبه پیش آمد و قرار شد تا بانک مرکزی موضوع بین خود و بانک مرکزی روسیه بررسی کند.

با وجود اینکه تاکنون اظهار نظر مشخصی در رابطه نتایج بررسی ها و حتی موضع بانک مرکزی در این رابطه اعلام نشده ولی آخرین گفته های عسگر اولادی در این باره مبین آن است مذاکرات این دو بانک هنوز نهایی و مصوب نشده است.

شرط سیف برای پیمانهای پولی دوجانبه

اما سخنان اخیر سیف - رییس کل بانک مرکزی- هر چند که کلی بوده و به طور مشخص اشاره‌ای به پیمان دوجانبه ایران و روسیه ندارد، نمی توانند نسبت به اجرای انعقاد پولی ایران و روسیه نا امید کننده باشد.

وی در واکنش به انتقادات مطرحه در رابطه با تعلل بانک مرکزی در پیمانهای پولی تاکید کرده که این مساله موضوع جدید و عجیبی نیست و از زمان شوروی سابق با کشورهایی که در تعادل تجاری بودیم برای برداشت از حساب‌های مشترک و تسویه حساب پیمان‌های دوجانبه داشتیم اما باید مکانیزم آن فراهم باشد یعنی با کشورهایی که به لحاظ تجاری در تعادل باشیم می توانیم وارد مذاکره شویم.

وی این را هم گفته که با هر کشوری که احساس کنیم با آن در تعادل تجاری هستیم می‌توانیم پیمان دوجانبه ببندیم.

پول ایران و روسیه تقویت می شود

از سویی دیگر آنچه که می تواند احتمال انعقاد قرارداد پولی ایران و روسیه را تقویت کند اظهارات قوامی- عضو گروه دوستی پارلمانی ایران و روسیه- است.

وی در روزهای اخیر این گونه گفت که با فراهم آمدن زمینه‌های لازم برای عملیاتی شدن این پیمان دوجانبه، ریال ایران و روبل روسیه برای تجارت خارجی تقویت شده تا دیگر نیازی به ارز واسطه‌ای مثل دلار و یورو نباشد.

قوامی نقطه مشترک میان ایران و روسیه را میل به استقلال در معاملات و اینکه نمی‌خواهند تا در واشنگتن، صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و ... برایشان تصمیم‌گیری شود دانست و گفت که براین اساس پیشنهاد پولی دوجانبه بین ایران و روسیه، در تمامی نشست‌ها با استقبال طرف روسی مواجه شده است.

وی معتقد است که عملیاتی شدن این پیمان دوجانبه می‌تواند در انتقال و آزادسازی ارز، مدیریت نوسانات نرخ ارزو کاهش هزینه‌های انتقال آن همچنین تقویت نقش ارزهای ملی در تجارت خارجی موثر باشد به عبارتی دیگر با این پیمان هم ریال ایران و هم روبل روسیه در معادلات بین‌المللی ارزش خود را تقویت خواهند کرد.

قوامی این را هم اعلام کرد که با توجه به تجربه‌های جهانی و نقطه مشترکی که بین ایران و روسیه وجود دارد مقدمات این پیمان ایجاد شده و با این کار قصد داریم زمینه استفاده همزمان از دو پول ملی ریال ایران و روبل روسیه را برای تقویت تجارت خارجی فراهم کنیم تا نیاز به ارز واسطه‌ای مثل دلار و یورو نباشد.

اظهارات دیگرعضو گروه دوستی پارلمانی ایران و روسیه نیز بیانگر آن است که قرار شده تا بانک‌های ملی ایران و میلیمیوم روسیه تا سقف 300 میلیون دلار پیمان پولی دوجانبه برای مدت یک سال امضا کنند که محدودیت کالا نباشد. در واقع این مدل ارائه شده مورد استقبال سنا و دومای روسیه قرار گرفت و در سفری که آنها به ایران خواهند داشت برنامه یک ساله‌ای را برای سال 2015 با طرف روسی تنظیم می‌کنیم که این پیمان دوجانبه با مبلغ گفته شده اجرایی شود.

براین اساس در حالی بازرگانان و سایر گروه های مرتبط در مبادلات ایران و روسیه منتظر انجام بررسی های بانک مرکزی در رابطه با جایگزینی روبل با دلار هستند که به نظر می رسد با توجه به فشار تحریمها در تامین دلار نه تنها زمان ورود جدی بانک مرکزی به پیمانهای پولی فرا رسیده و باید با ایجاد شرایط در این مورد اقدام کند بلکه نسبت به کشورهایی که حتی تحریم نبود و چندین پیمان پولی دو جانبه امضا کرده‌اند عقب نیز مانده است.