جان‌کری: برای رسیدن به توافق مذاکره می‌کنیم

گروه دیپلماسی- کامران کرمی خبرنگار اعزامی «دنیای اقتصاد» به وین: فضای گمانه‌زنی همچنان بر واقعیت‌های پنهان و نهفته در اتاق‌های کاخ کوبورگ سایه انداخته است. اینکه توافق بزرگ در دقیقه 90 رخ خواهد داد یا برای مدت چند روز تا چند ماه تمدید خواهد شد هنوز در ابهام است و همچنان در کانون رایزنی‌های سخت، جدی اما کند قرار دارد.

پیوستن وزیر خارجه آمریکا اگرچه فضای سرد و سنگین حاکم بر چادر خیمه‌شکل خبرنگاران ایرانی و خارجی را شکست و برای ساعاتی هیجان را به خیابان‌های مشرف به هتل کوبورگ و ماریوت بازگرداند، اما همچنان فضای بی‌خبری و بسنده کردن به شروع و پایان نشست‌های دو و چندجانبه، بر وین 8 حکمفرما است. روز پنج‌شنبه با پیوستن جان‌کری، نشست سه جانبه بین او، محمدجواد ظریف و کاترین اشتون برگزار شد و در چند دور ادامه پیدا کرد. پیوستن وزرای خارجه فرانسه، بریتانیا و سفر احتمالی فرانک اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان، جدیت را به گفت‌وگوها بازگرداند. در مقابل، خبرگزاری رویترز گزارش داده است که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به وین سفر نخواهد کرد اما برخی خبرگزاری‌های داخلی از احتمال سفر روز یکشنبه لاوروف به محل مذاکرات خبر داده‌اند. شرکت وزیر خارجه روسیه با توجه به نقش این کشور در مذاکرات، اهمیت ویژه‌ای دارد. پیوستن وزرای خارجه باعث شده تا ضرورت سفر لاوروف برای پیوستن به مذاکرات احساس شود. همزمان یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران اعلام کرد که ظریف، وزیر امور خارجه احتمالا برای مشورت و تبادل نظر درباره موضوع هسته‌ای به تهران می‌رود. حال رفتن ظریف چه روز و چه ساعتی باشد هم خود بر گمانه‌ها افزوده است. ظریف در دهمین و آخرین مرحله از مذاکرات جامع هسته‌ای تاکنون چند دور مذاکرات سه‌جانبه با جان کری و کاترین اشتون هماهنگ‌کننده 1+5 داشته است. خبرها حاکی از آن است که طرفین درباره همه موضوعات و نه در چارچوب طرحی خاص گفت‌وگو کرده‌اند و وزیر خارجه آمریکا نیز طرح جدیدی ارائه نکرده است. ظریف بعد‌از ظهر دیروز هم به وقت محلی با لوران فابیوس و فیلیپ هاموند وزرای خارجه فرانسه و انگلیس دیدار و گفت‌وگو کرد. سه وزیر خارجه حاضر در مذاکرات هم دیروز در مورد راهکارها و اختلافات گفت‌وگو کردند. بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، کری پیش از این مذاکرات با هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورش که از روز سه‌شنبه در حال مذاکرات دوجانبه و سه‌جانبه با تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران است، دیدار و گفت‌وگو کرد تا از آخرین مذاکرات مطلع شود. کری پیش از سفر به وین نیز در پاریس با لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه و سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان دیدار و گفت‌وگو کرد و در یک کنفرانس خبری گفت که 1+5 به دنبال تمدید مهلت نیست و برای رسیدن به توافق مذاکره می‌کند. کری همچنین گفت: سخت کار می‌کنیم تا فاصله‌ها را کم کنیم.
با در نظر گرفتن این شرایط می‌توان برخی سناریوها را برای مذاکرات داغ وین مطرح کرد که به شرح زیر است:

احتمال توافق در دقیقه 90

آنچه در فضای بی‌خبری حاکم بر هتل کوبورگ، هتل ماریوت و چادر خبرنگاران می‌گذرد و تبادل می‌شود، رسیدن به یک توافق در کلیت ماجرا و بحث و تبادل‌نظر بیشتر درخصوص جزئیات آن است. تغییر موضع پاریس و همسو شدن با دیگر اعضای 1+5 در مسیر توافق با ایران را می‌توان در این چارچوب مطرح کرد. همچنین اظهارات پیشین سیدعباس عراقچی در مورد رسیدن به یک توافق کلی در مذاکرات هفته گذشته مسقط نیز قابل اشاره است. سخنان روز جمعه علی لاریجانی را نیز می‌توان در این راستا مورد تحلیل قرار داد که زمینه‌های رسیدن به یک توافق کلی در حال آماده شدن است.

تمدید منتفی نیست

سناریوی دیگری که می‌توان به عنوان یک احتمال محتمل‌تر مطرح کرد تمدید مهلت مذاکرات تا ماه مارس (اواخر اسفند) آینده است. ناظران نسبت به رسیدن به توافق در مهلت تعیین‌شده تردید دارند. گره اصلی مذاکرات مساله میزان غنی‌سازی در برنامه هسته‌ای ایران و برداشتن سریع تحریم‌ها است. خبرگزاری رویترز به نقل از ناظرانی که از نزدیک روند مذاکرات را دنبال می‌کنند نوشته است که طرفین درباره تمدید مهلت مذاکرات اظهار نظر علنی نمی‌کنند، اما این احتمال وجود دارد که زمان رسیدن به توافق جامع به دلیل پیشرفت‌های کم، تا چند ماه تمدید شود. در گفت‌وگوی کوتاهی که با محمدعلی حسینی معاون دیپلماسی رسانه‌ای وزارت خارجه ایران داشتم، او نیز گفت که تمدید منتفی نیست و ممکن است طرفین با توجه به روند مذاکرات و بنا به ضرورت نیاز داشته باشند که از چند روز تا چند ماه مجددا گفت‌وگو کنند.

شکست مذاکرات، گزینه‌ای دور

کمتر خبرنگاری را می‌توان سراغ گرفت که از شکست مذاکرات سخن به میان آورد. فضای حاکم بر مذاکرات بیشتر به دو گزینه قبلی یعنی احتمال توافق در دقیقه 90 و تمدید چند ماهه نزدیک است. استدلالی که طرفداران سناریوی شکست مطرح می‌کنند، مواضع سفت و سخت طرفین و نگرانی از کارشکنی جمهوری‌خواهان و مانع‌تراشی در برابر توافق جامع با ایران و مساله لغو تحریم‌ها است که همچنان بر مذاکرات هسته‌ای و چشم‌انداز آن سنگینی می‌کند و اوباما را در شرایط سختی برای اخذ تصمیم قرار داده است.

فابیوس: برای دستیابی به توافق آمده‌ام

همزمان با این سناریوهای پیش‌رو، روز گذشته، وزیر خارجه فرانسه با حضور در هتل کوبورگ، هدف از حضور خود در این مذاکرات را دستیابی به توافق هسته‌ای دانست. فابیوس در جمع خبرنگاران گفت برای دستیابی به توافق هسته‌ای به وین آمده‌ام.

هاموند: هنوز بحث‌های جدی باقی است

در عین حال «ایلنا» به نقل از وزیر خارجه انگلیس نوشت: «هنوز بحث‌های جدی میان طرف‌های مذاکره‌کننده باقی مانده است.» فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس پس از مذاکراتش در وین با وزیران خارجه ایران و آمریکا در وین و در حال بازگشت به لندن در صفحه توییتر خود نوشت: «کارشناسان به بحث و مذاکرات خود ادامه خواهند داد و وزیران خارجه (1+5) دوباره هفته آینده در وین دور هم جمع خواهند شد.» این در شرایطی است که وزیر خارجه انگلستان پس از پیوستن به محل برگزاری مذاکرات با اشاره به اینکه گفت‌وگوها بسیار سخت و پیچیده است، از ایران خواست که برای دستیابی به توافق انعطاف بیشتری از خود نشان دهد، تا بقیه طرفین نیز از خود انعطاف نشان دهند. فیلیپ هاموند که در جمع خبرنگاران سخن می‌گفت، افزود که من فردی واقع‌بین هستم، زمان کمی باقی‌مانده است و در حال تمرکز روی برخی اصول و کلیدهای یک توافق طی 72 ساعت آینده هستیم.

پیام بان‌کی‌مون

در همین شرایط، بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل نیز طرفین مذاکرات هسته‌ای را به اتخاذ سیاستی منعطف دعوت کرد تا به این ماراتن ۱۲ ساله پایان دهند. دفتر بان‌کی‌مون روز پنج‌شنبه با اشاره به مذاکرات هسته‌ای در وین اعلام کرد که دبیرکل از طرفین می‌خواهد که انعطاف لازم، درایت و عزم خود را برای موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات به نمایش بگذارند.

گرفتن تصمیم استراتژیک

جانشین کاترین اشتون، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اروپا نیز از ایران خواست با اتخاذ یک تصمیم استراتژیک، نقطه عطفی در مذاکرات به نفع خود ایجاد کند. فدریکا موگرینی روز پنج‌شنبه در بروکسل گفت که اکنون زمان آن است که ایران تصمیمی استراتژیک بگیرد و راه را برای یک توافق تاریخی و نهایی باز کند.

فشار جمهوری‌خواهان

همزمان در واشنگتن برخی جمهوری‌خواهان به اعتراض و هشدار نسبت به نتیجه مذاکرات ادامه می‌دهند. رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا همراه با نماینده ارشد دموکرات دیگر در این کمیته با انتشار بیانیه‌ای، هشدار داده‌اند پذیرفتن غنی‌سازی ایران تغییر رویه‌ای پرمخاطره از سیاست دیرینه آمریکا در جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته‌ای خواهد بود.
در این بیانیه گفته شده که هر توافق نهایی با ایران باید راه این کشور به توانایی تولید تسلیحات هسته‌ای را پیشاپیش سد کند، مکانیسم بازرسی طولانی مدت و نافذی را وضع کند و ایران را وادار به توضیح درباره فعالیت تسلیحاتی هسته‌ای خود بکند. این قطعنامه پیشنهادی روز پنج‌شنبه با اکثریت به تصویب رسید.


حاشیه‌های مذاکرات

وین سرد و پاییزی که خود را برای کریسمس آماده می‌کند، شاهد مذاکرات داغ، اما در ظاهر سرد است. هشت دور مذاکرات از سال گذشته تاکنون باعث نشده تا مردم خونسرد و بی‌میل این کشور، به دور پایانی این گفت‌وگوها علاقه نشان دهند. حتی پیوستن جان کری و هیاهوی خبرنگاران مقیم در چادر خیمه شکل مشرف به کاخ کوبورگ و هتل ماریوت نیز باعث نشد تا رهگذران سر در گریبان برده از سوز سرما را مجالی برای توقف بدهد.
هر از گاهی پیوستن وزیر خارجه‌ای این شور را دو چندان می‌کند و بیش از پیش این گمانه را تقویت می‌کند که مذاکرات با جدیت بیشتری در حال دنبال شدن است و تا ضرب الاجل 3 آذر به توافق لازم برسد. همه منتظر آمدن سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه هستند؛ چراکه معتقدند آمدن او نشان از پیشرفت قابل توجه مذاکرات است که او را به اینجا کشانده است. بازار گمانه‌زنی و تحلیل و تفسیر میان خبرنگاران درون چادر و بیرون چادر نیز گرم است. پیوستن هرازچندگاه آقای نوریان از تیم همراه وزیر خارجه ایران نیز به این ارزیابی‌ها، فراز و فرود می‌دهد؛ چراکه او نیز در بیشتر مواقع حامل خبر دست اول برای خبرنگاران نیست.
عمده خبرنگاران، ایرانی‌های مقیم تهران و خارج از کشور هستند. حضور قابل توجه خبرنگاران چینی و ژاپنی و در مقابل حضور کمرنگ رسانه‌های عربی هم برای همه جالب است. داخل چادر امکاناتی از قبیل چای و قهوه و شکلات مخصوص وین هم ترتیب داده شده تا خبرنگاران هر چند وقت یکبار از فرط خستگی و سوز سرما، مجالی برای استراحت و گرم شدن پیدا کنند.
به دلیل حجم کوچک چادر، اجازه سرو غذا داده نمی‌شود و ایرانی‌ها مجبور می‌شوند تا غذای خود را در سرمای بیرون چادر به شکل نه چندان مناسب میل کنند. به دلیل آنکه کاخ کوبورگ و هتل ماریوت در محله اعیان‌نشین وین واقع شده و جزو گران‌قیمت‌ترین هتل‌های این شهر است، نوع غذا خوردن خبرنگاران ایرانی هم منظره مناسبی را به تصویر نمی‌کشد. بیشتر خبرنگاران خارجی در این دو هتل و هتل‌های گران قیمت با شبی حداقل 200 یورو اقامت دارند؛ اما خبرنگاران ایرانی مقیم تهران بین هتل‌های مختلف با قیمت‌های پایین پراکنده شده‌اند و خود را با مترو به محل مذاکرات می‌رسانند. برای تعویض هر خط مترو به 2 یورو و 20 سنت نیاز است.
شاید در روزهای آینده با پیوستن دیگر وزرای خارجه و درز کردن خبرهای دست اول از مذاکرات سری کاخ کوبورگ، هیجان و گرما به خیمه سرد خبرنگاران بازگردد.