تجارت و بازرگانی تا چه حد در یک کشور میسر است؟ زیرساخت‌های مختلف چقدر فراهم است و کشورها چقدر می‌توانند روی سهم تجارت در تولید ناخالص داخلی خود حساب کنند؟ انجمن اقتصاد جهانی در پاسخ به این پرسش‌ها شاخص امکان یا توانمندسازی تجارت (enable trade) را تعریف کرده و براساس آن کشورهای جهان را در سال جاری ارزیابی کرده است.

براساس ارزیابی این نهاد بین‌المللی اقتصادی ایران تا انتهای فهرست کشورهایی که به‌ترتیب عملکرد خوبی داشتند تنها 7پله فاصله دارد؛ رتبه 131 ایران در میان 137کشور نشان می‌دهد که زیرساخت‌های تجارت در این کشور تسهیل‌گر تجارت داخلی و خارجی نیست و به‌عبارتی این کشور نمی‌تواند با وضعیت کنونی روی تجارت در تولید ناخالص داخلی خود حساب کند. درحالی که کشوری مانند سنگاپور و امارات متحده عربی در نزدیکی این کشور عملکردی بسیار دور از آن دارد.

به گزارش انجمن اقتصاد جهان کاهش حتی تعداد کمی از محدودیت‌های تجارت می‌تواند به افزایش 5 درصدی در تولید ناخالص داخلی تبدیل شود. همچنین توسعه تجارت در افزایش ثروت و رفاه کشورها از مسیرهای مختلف تاثیر دارد بنابراین کاهش این محدودیت‌ها در بخش‌های مختلف حمل و نقل، زیرساخت‌های ارتباطی و مسایل اجرایی در مرزها برای آینده تجارت کشورها موثر و مهم است.

معمولا وقتی از محدودیت‌های تجاری درکشورهای مختلف سخن به میان می‌آید به‌ویژه در ایران، نظام تعرفه‌یی متهم ردیف اول است اما در ارزیابی این نهاد بین‌المللی موانع تعرفه‌یی تنها معیار نبوده بلکه سعی شده با دیدی واقع‌بینانه و جامع‌نگر تمام موانع ممکن پیش‌روی تجارت درکشورهای مختلف جهان را زیر ذره‌بین ببرند.

به‌همین دلیل موانع اجرایی، زیرساخت‌ها و ارتباطات راه دور و ارتقای مقررات تجاری کشورها بررسی شده است. به گزارش این انجمن، پژوهش دیگری نشان داده که شاخص‌هایی مانند کیفیت لجستیک، ارتباط و تعامل و مسایل اجرایی مرزها اگر نه نقشی کمتر از تعرفه که برابر با آن در هزینه‌های تجارت دارند.

وابستگی به محصولات معدنی؛ ترجیع‌بند بدترین‌ها

به گزارش انجمن جهانی اقتصاد 4 کشور در پایین‌ترین رتبه ارزیابی این سازمان قرار گرفته‌اند؛ گینه، آنگولا، ونزوئلا و چاد که همراه با 14کشور از 20کشور انتهایی فهرست، یک نقطه اشتراک دارند؛ سهم محصولات معدنی در کل صادرات آنها بیش از 70درصد بوده است حتی در بررسی قاره به قاره هم این ویژگی درکشورهایی که سردمدار بدترین عملکرد در قاره خود بوده‌اند نیز این نکته اثبات شد که ایران در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ونزوئلا در امریکای لاتین و مغولستان درکشورهای آسیایی بدترین عملکرد را در میسرکردن تجارت همراه با سهم بیش از 70درصدی محصولات معدنی در صادرات داشتند.

ایران به‌طور کلی رتبه 131 از 138 را گرفت. پیش از این کشور، یمن، مغولستان، هاییتی، ‌نیجریه و میانمار قرار دارند و پس از آن بوروندی، بورکینوفاسو، زمیباوه، گینه، آنگولا، ‌ونزوئلا و چاد درجایگاه آخرین‌های فهرست هستند. اما بهترین‌های این شاخص هم اول از آسیاست؛ سنگاپور، هنگ‌کنگ، هلند و نیوزیلند رتبه‌های برتر میسرکردن تجارت را دارند.

ایران در آخرین پله دسترسی به بازار

اما شاخص توانمندسازی یا میسر کردن تجارت با چه معیارهایی سنجیده می‌شود؟ دسترسی به بازار یکی از این معیارهاست که به‌معنی اندازه‌گیری پیچیدگی نظام تعرفه‌یی یک کشور و موانع تعرفه‌یی پیش‌رو صادرکنندگان کشور به بازارهای خارجی است. در این شاخص کشورهای شیلی، سنگاپور، موریس (جزیره‌یی در اقیانوس هند با 850کیلومتر مساحت) پرو و لیبی رتبه‌های اول را دارند و بقیه کشورها نیز تا رتبه 21کشورهای درحال توسعه در قاره‌های مختلف هستند. امریکا رتبه 80 را گرفته و ایران در آخرین پله با امتیاز 1.9 از 7 نشسته است که نشان‌دهنده دشواری دسترسی به بازارهای خارجی و داخلی در این کشور است.

کارایی و شفافیت در اموراجرایی مرزها معیار دیگر این ارزیابی است که سنگاپور رتبه اول آن را دارد و بعد از این کشورآسیایی، فنلاند، سوییس، هلند و ژاپن صف کشیده‌اند. کشورهای توسعه‌یافته‌یی مانند نیوزیلند، انگلیس، دانمارک، اتریش، سوییس و آلمان در این شاخص عملکرد بهتری در مقایسه با کشورهای درحال توسعه‌یی دارند که در سایر مقیاس‌ها از آنها جلو زده بودند اما ایران همچنان در انتهای فهرست ایستاده؛ جایگاه 119.

در بخش زیرساخت‌های حمل و نقل که معیار دیگر انجمن جهانی اقتصاد است، سنگاپور دوباره رتبه اول را به‌دست آورد و از کشورهای هنگ‌کنگ، هلند، انگلیس، ژاپن، آلمان، کره، امریکا، فرانسه و امارات متحده عربی جلو زد. ایران نیز در فراهم کردن زیرساخت‌های حمل و نقلی بعد از کشورهایی مانند پرو، فیلیپین و اکوادور رتبه 92 را کسب کرده که حکایت از عملکرد نسبتا ضعیف این کشور در بخش زیرساخت‌های حمل و نقلی دارد.

در آخرین مقیاس که محیط عملیاتی است، کیفیت عوامل سازمانی موثر بر واردکنندگان و صادرکنندگان فعال در یک کشور آزموده می‌شود. در این مقیاس هنگ‌کنگ، سنگاپور و فنلاند بهترین رتبه را دارند و پس از آنها قطر، سوییس، لوکزامبورگ، نیوزیلند، هلند، سوییس و نروژ قرار گرفته‌اند و ایران با فاصله زیاد در جایگاه 125جهانی است.

امارات و سنگاپور؛ همسایگان برجسته ایران

به گزارش انجمن جهانی اقتصاد، سنگاپور در میان کشورهای آسیایی و امارات متحده عربی در منطقه خاورمیانه و افریقای شمالی عملکرد برجسته‌یی از خود نشان داده‌اند و سردمداران مناطق خود بوده‌اند. سنگاپور در دو بخش مسایل اجرایی مرزها و خدمات حمل و نقلی سردمدار جهان بوده و در سایر معیارها هم جزو 5 کشور اول فهرست بوده‌اند.

به گزارش این سازمان بین‌المللی این کشور آسیایی می‌تواند یکی از پلت‌فورم‌های تجاری راهبر در جهان باتوجه به ارزش صادرات و واردات این کشور باشد. درخاورمیانه و افریقای شمالی هم امارات متحده عربی 16 جایگاه را در گزارش‌های امسال اشغال کرده که آن را سردمدار منطقه کرد؛ موفقیتی که نشان از عملکرد عالی این کشور 43ساله در بخش‌های لجستیک، تجارت و هاب گردشگری منطقه دارد.