روز جمعه بازار نفت آخرین روز کاری خود را با کاهش شدید قیمت به پایان برد. بهای هر دو نفت با کاهش حدود دو دلاری مواجه شده و قیمت نفت خام آمریکا به 57/81 دلار و نفت برنت به 61/85 دلار بر هر بشکه رسید. بر همین اساس دولت یازدهم که با نفت بیش از 107 دلاری دولت را تحویل گرفته بود تا کنون با بیش از 46 درصد افت ارزش نفت روبه‌رو شده است. از طرفی بر اساس آخرین به روز رسانی سایت رسمی اوپک بهای سبد نفتی این سازمان روز پنج‌شنبه، یک روز قبل از انتشار گزارش آژانس به حدود 60 دلار برای هر بشکه رسیده است و دولت یازدهم که قیمت نفت در بودجه سال 94 را 72 دلار (12دلار بیشتر از قیمت کنونی سبد نفتی اوپک) لحاظ کرده، ممکن است با کسری بودجه در سال 94 مواجه شود.

کاهش پیش‌بینی تقاضای جهانی نفت در حالی رخ داده است که تولید‌کنندگان این کالای استراتژیک همچنان به عرضه نفت خود ادامه می‌دهند. از سویی سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت سقف تولید روزانه 30 میلیون بشکه‌ای خود را برای نیمه اول سال 2015 ثابت نگه داشته و از طرفی برخلاف بعضی برآوردها تولید نفت آمریکا حداقل برای 6 ماه آینده تحت تاثیر کاهش بهای نفت قرار نمی‌گیرد. بنابراین افت بهای نفت که ظرف 6 ماه گذشته به دلیل مازاد عرضه موجود در بازار رخ داده با پیش‌بینی تداوم عرضه نفت و تضعیف سمت تقاضای بازار ادامه دار خواهد بود.

کاهش رشد تقاضا

آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش خود برآورد رشد مصرف انرژی در سال 2015 را به مقدار 230 هزار بشکه در روز کاهش داده است. بر‌اساس این گزارش مصرف انرژی در سال آینده 900 هزار بشکه در روز رشد خواهد داشت و از 92/4 میلیون بشکه در روز درسال جاری، به93/3 میلیون بشکه در روز درسال آینده خواهد رسید. این در حالی است که در گزارش قبلی آژانس رشد مصرف انرژی 1/130 میلیون بشکه در روز برآورد شده بود. بر اساس این گزارش کاهش رشد تقاضا در نیمه سال آینده بیش از 60 هزار بشکه بیشتر از میانگین کل سال خواهد بود که این مساله پیش‌بینی افت قیمت‌ نفت در نیمه اول سال 2015 را تایید می‌کند.
کاهش رشد تقاضا در حالی رخ می‌دهد که طی چند ماه اخیر وضعیت اقتصادی بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان چندان مساعد نیست. در اقتصاد‌های نو‌ظهور نیز وضع به همین منوال است. مثلا چین به‌عنوان دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت طی چند ماه اخیر اخباری که نشان از تداوم سرعت رشد اقتصادی این کشور باشد، منتشر نکرده و شاخص PMI این کشور طی چند ماه متوالی کاهش داشته است.
از طرفی ژاپن به‌عنوان سومین مصرف‌کننده نفت در جهان با رشد اقتصادی منفی و تورم نزدیک به صفر دست به گریبان است و شاخص PMI این کشور مدام کاهش می‌یابد. از سوی دیگر کشورهای اروپایی نیز با کاهش رشد اقتصادی و تورم نزدیک به صفر در حال تقویت سیاست‌های انبساطی هستند که به تقویت بازارهای کالایی منجر خواهد شد. پیش از این برخی تحلیلگران با توجه به تقویت سیاست‌های انبساطی پیش‌بینی می‌کردند که میزان تقاضا در این کشورها تقویت شود و همین به توقف و افزایش بهای نفت منجر شود. اما بر اساس گزارش آژانس افزایش تقاضا چیزی نیست که از ریزش قیمت‌ها جلوگیری ‌کند.

افزایش مازاد عرضه

نفت از روزهای اوج خود در اواخر خرداد ماه تا‌کنون بیش از 50 دلار از ارزش خود را از دست داده است. به گفته کارشناسان حوزه نفت مازاد عرضه موجود در بازار باعث افت قیمت طلای سیاه شده است. با وقوع انقلاب شیل در آمریکا تولید نفت این کشور در سال‌های اخیر رشد زیادی داشته به‌طوری که تولید آمریکا در حال حاضر با بیش از 9 میلیون بشکه در روز به بیشترین مقدار خود ظرف 3 دهه گذشته رسیده است. به گزارش آژانس، افزایش تولید نفت آمریکا در سال آینده ادامه خواهد داشت و بیش از 658 هزار بشکه در روز رشد خواهد کرد هرچند که این رشد از پیش‌بینی‌های قبلی اندکی کمتر است. از طرفی به گزارش آژانس تولید کشورهای صادر‌کننده نفت نیز در سال آینده حدود 200 هزار بشکه در روز افزایش خواهد داشت.
افزایش عرضه در کنار کاهش تقاضا عاملی است که به مازاد عرضه در بازار منتهی می‌شود. آژانس نیز در قسمتی از گزارش خود اعلام کرد میزان تقاضا برای نفت اوپک در سال 2015 به 28/9 میلیون بشکه در روز می‌رسد، این پیش‌بینی از پیش‌بینی قبلی این سازمان حدود 300 هزار بشکه کمتر است. بر همین اساس تقاضا برای نفت اوپک در سال 2015 حدود 1/4 میلیون بشکه از تولید ماه پیش این سازمان کمتر است.

واکنش اوپک به کاهش قیمت نفت

با افت ریزش بهای نفت به قیمت‌های زیر 65 دلار برخی از تحلیلگران اعلام کردند که با توجه به سرعت کاهش بهای نفت ممکن است اعضای اوپک قبل از نشست ماه ژوئن این سازمان نشست اضطراری درخواست دهند و با کاهش عرضه نفت خود از کاهش بیشتر بهای نفت جلوگیری کند. در همین راستا وزیر انرژی نیجریه نیز اعلام کرد که برای کاهش 2 میلیون بشکه‌ای عرضه جهانی رایزنی‌ها را ادامه می‌دهند. اما علی النعیمی، وزیر نفت سعودی‌ها روز پنج‌شنبه در پاسخ به پرسش خبرنگاران که آیا عربستان تولید نفت خود را برای جلوگیری از کاهش بیشتر قیمت‌ها کاهش می‌دهد، گفت: چرا عربستان تولید نفت خود را کاهش دهد؟ آیا تا‌کنون مرا نگران کاهش قیمت نفت دیده‌اید؟ این اظهارات النعیمی موجب شد تفکر نشست اضطراری اوپک منتفی شود و روز پنج‌شنبه قیمت نفت کاهش یابد، چرا‌که عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده اوپک در حال حاضر نقش اساسی در این سازمان بازی می‌کند و این کشور با همراهی کویت، امارات و قطر موجب شدند که 8 عضو دیگر اوپک نتوانند سقف تولید نفت این سازمان را کاهش دهند. بنابراین تشکیل نشست اضطراری از سوی این سازمان منوط به موافقت سعودی‌ها با کاهش تولید نفت است. وزیر نفت کشورمان نیز اخیرا اعلام کرد که نشست اضطراری اوپک نیاز به اجماع همه کشورهای عضو دارد.
عربستان طی چند ماه اخیر با اعلام اینکه این کشور از سهم خود در بازار حمایت می‌کند و حاضر نیست مشتریان نفتی خود را به ازای قیمت‌های بالای نفت از دست بدهد با کاهش تولید اوپک مخالفت کرده است؛ هرچند که این کشور به دلیل توقف تولید از میدان مشترک خفجی ماه پیش نزدیک به 70 هزار بشکه از تولید نفت خود کاسته است. اوپک ماه پیش بیش از 315 هزار بشکه از تولید نفت خود کاسته که حدود 180 هزار بشکه آن ازسوی لیبی به دلیل درگیری‌های این کشور با شورشیان در میدان الشراره بوده است.
همه سیگنال‌های رسیده خبر از تداوم افت بهای نفت ظرف 6 ماه آینده دارد. روز 27 نوامبر که اوپک تصمیم گرفت سقف تولید خود را ثابت نگه دارد، بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که بهای نفت به زیر 60 دلار خواهد رسید. احتمالا تحلیلگران در آن زمان خود باور نداشتند که تنها ظرف 2 هفته پیش‌بینی‌شان محقق شود. در این بین برخی از تحلیل‌ها اعلام می‌کنند که باید منتظر ریزش قیمت‌ها تا مرز 40 دلار باشیم که با توجه به کاهش پیش‌بینی قیمتی EIA و مورگان استنلی و همچنین کاهش برآورد رشد تقاضا توسط آژانس، تحقق این پیش‌بینی دور از انتظار نیست. بر همین اساس بهتر است که دولت در تعیین قیمت نفت در بودجه 94 قدری احتیاط کند.