رویترز طی گزارشی در مورد دلایل احتمال سقوط قیمت نفت به زیر 20 دلار نوشت، تا چه اندازه قیمت نفت می‌تواند کاهش یابد و تا چه زمانی این وضعیت ادامه می‌یابد؟ کاهش 50 درصدی قیمت نفت این پرسش‌ها را به ذهن متبادر می‌کند و این درحالی است که هیچ کس نمی‌تواند به سوال نخست پاسخ دهد اما پاسخ پرسش دوم تا حدی آسان است.

بروز دو احتمال برای تعیین مدت زمان کاهش قیمت نفت

این خبرگزاری انگلیسی در ادامه برای تعیین مدت زمان کاهش قیمت نفت بروز دو احتمال را مطرح می‌کند، نخست اینکه عربستان به محض دستیابی به اهداف ژئوپلتیکی و اقتصادی که سبب تحریک این کشور به کاهش قیمت شد، بار دیگر قدرت انحصاری اوپک را به کار خواهد گرفت. احتمالی که بیشتر تاجران و تحلیلگران انتظار آن را دارند.

و دوم اینکه بازار جهانی نفت به سوی شرایط رقابتی عادی حرکت کند که در آن قیمت‌ها بر اساس هزینه‌های حاشیه تولید تعیین می‌شوند نه قدرت انحصاری عربستان یا اوپک. این سناریو، بعید به نظر می‌رسد اما کم و بیش این همان نحوه عملکرد بازار نفت برای 2 دهه از سال‌های 1986 تا 2004 است.

محور ایران و روسیه با چند ماه کاهش نفت نمی‌شکند

بر اساس این تحلیل، هر کدام از این اتفاق‌ها در نهایت کَفی برای قیمت‌ها تعیین خواهد کرد و مطمئنا این روند به طول خواهد انجامید. باورکردنی نیست که تنها چند ماه کاهش قیمت برای عربستان کافی باشد تا محور ایران – روسیه را بکشند یا رشد تولید نفت شیل در آمریکا را معکوس کند. همچنین گذار سریع بازار نفت از تسلط اوپک بر آن به یک بازار رقابتی عادی هم باورکردنی نیست. بسیاری از سرمایه‌گذاران بزرگ نفت که هنوز انتظار دارند که قیمت‌ها سریعا به محدوده پیش از کاهش‌ها بازگردد، احتمالا ناامید شده‌اند.

رویترز در ادامه این سوال اساسی را مطرح می‌کند که قیمت حدود 55 دلاری نفت به سقف محدوده قیمتی جدید نزدیک‌تر است یا کَف آن.

سه دوره قیمتی نفت

از سال 1974 تا 1985، نفت خام آمریکا میان 48 تا 120 دلار نوسان داشت. از سال 1985 تا 2004، قیمت‌ها میان 21 تا 48 دلار بود (صرف نظر از دو مورد بحران 1998 روسیه و جنگ 1991 عراق) و از سال 2005 تاکنون نفت بار دیگر به محدوده قیمتی 1974 تا 1985 برابر با 50 تا 120 دلار بازگشته است (صرف نظر از افزایش در سال‌های 2009-2008 زمان بحران مالی).

به نوشته این گزارش، آنچه این 3 دوره زمانی را قابل‌توجه می‌سازد این است که محدوده‌های قیمتی در 10 سال گذشته بسیار به سال‌های 1974 تا 1985، دهه نخست تسلط اوپک شباهت دارد اما 19 سال میان سال‌های 1986 تا 2004 نشان‌دهنده یک رژیم کاملا متفاوت بوده است.

به نظر می‌رسد که تفاوت میان این دو رژیم می‌تواند به علت از بین رفتن قدرت اوپک در سال 1985 و گذر از قیمت‌گذاری انحصاری به قیمت‌گذاری رقابتی برای 20 سال باشد. با افزایش تقاضا در چین، قیمت‌گذاری انحصاری باردیگر از سوی اوپک در سال 2005 احیا شد.

دلایل نفت 20 تا 50 دلاری

با توجه به این تاریخچه، به نظر می‌رسد که تعیین حد میان رژیم‌های انحصاری و رقابتی در قیمت کمتر از 50 دلار در هر بشکه برآوردی منطقی باشد اما در سال‌های آینده 50 دلار سقف قیمت نفت خواهد بود یا کَف آن؟

چندین دلیل وجود دارد که می‌توان انتظار نفت 20 تا 50 دلاری همانند سال‌های 1986 تا 2004 را داشت. فشارهای فنی و محیطی تقاضا طولانی‌مدت برای نفت را کاهش داده است. دیگر عامل تاثیرگذار بر کاهش قیمت نفت در طولانی‌مدت، احتمال برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران و روسیه و پایان جنگ داخلی در عراق و لیبی است که می‌تواند به آزادسازی بیشتر ذخایر نفتی به بازارهای جهانی منجر شود.

گویا انقلاب نفت شیل آمریکا، قوی‌ترین استدلال برای بازگشت قیمت‌‌گذاری رقابتی به جای رژیم انحصاری اوپک از سال‌های 1974 تا 1985 و 2005 تا 2014 به شمار می‌رود. با این حال، نفت شیل به نسبت هزینه‌بر است و تولید آن آسان‌تر، ارزان‌تر از میدان نفتی متعارف می‌تواند متوقف و شروع شود. این بدان معناست که کاشفان نفت شیل به جای عربستان تعدیل کننده نوسان بازارهای جهانی نفت خواهند بود.

بر اساس این گزارش، در یک بازار رقابتی درست، عربستان و دیگر تولیدکنندگان کم هزینه همیشه حداکثر تولید را خواهند داشت درحالی‌که تولیدکنندگان نفت شیل هرزمان که تقاضا ضعیف باشد، تولید را متوقف می‌کنند و هر زمان که تقاضا افزایش یابد، تولید را شدت می‌بخشند. این منطق رقابتی پیشنهاد می‌کند هزینه‌های حاشیه‌ای نفت شیل آمریکا را در مجموع 40 تا 50 دلار برآورد می‌کند که در آینده سقفی برای قیمت جهانی نفت خواهد بود نه کَف آن.

دلایل نفت 50 تا 120 دلاری

از طرف دیگر، استدلال‌های خوبی برای قیمت‌گذاری انحصاری اوپک در قیمت‌های 50 تا 120 دلار وجود دارد. اعضای اوپک تمایل شدیدی برای عدم بازگشت به قیمت‌گذاری رقابتی دارند و می‌توانند یاد بگیرند که مجددا به عنوان یک کارتل موثر عمل کنند. اگرچه با افزایش سهم تولیدکنندگان آمریکایی تثبیت قیمت دشوار می‌شود، درصورتی که اوپک بتواند بسیاری از تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا را در سال آینده از صحنه خارج کند، تلاش می‌کند تا قوانین قیمت‌گذاری خود را نیز اعمال کند.

از اینرو کدام یک از این استدلال‌ها‌ درست خواهد بود، محدوده کاهشی 20 تا 50 دلار بر اساس قیمت‌گذاری رقابتی بازار؟ یا محدود افزایشی 50 تا 120 دلاری بر اساس بازگشت تسلط اوپک بر بازار؟