روزهایی که شورای رقابت به یکه‌تاز عرصه قیمت‌گذاری خودرو تبدیل شده است، کارشناسان اقتصادی ضمن انتقاد به عملکرد این شورا در ایجاد رقابت در بازار خودرو کشور، از لزوم آزادسازی قیمت در کنار کاهش تعرفه واردات، صحبت به میان می‌آورند.

حدودا دو سالی می‌شود که شورای رقابت عنان قیمت‌گذاری خودرو را در دست گرفته و در این مدت، ماجراهای پر حاشیه زیادی میان این شورا و خودروسازان رخ داده است و آخرین آن، «تعیین قیمت دنا» بود که هنوز هم حاشیه‌هایش پابرجا است. در این بین هرچند شورای رقابت به دنبال کنترل قیمت خودروهای داخلی است تا به واسطه آن، به اصطلاح از اجحاف در حق مشتریان جلوگیری کند، اما بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان کشور معتقدند این شورا از اول هم نباید به قیمت‌گذاری خودرو ورود می‌کرد. به اعتقاد آنها، وظیفه اصلی شورای رقابت، تسهیل رقابت‌پذیری در بازارهای انحصاری است، حال آنکه بازار خودرو (طبق تعریفی که از انحصار وجود دارد) مشمول انحصار نمی‌شود و از طرفی، شورای رقابت نتوانسته این بازار را نسبت به گذشته رقابتی تر کند. اظهارات اقتصاددانان در شرایطی است که شورای رقابت با انحصاری دانستن بازار خودرو، همچنان سکان قیمت‌گذاری خودروهای تولید داخل را در دست دارد و اعضای آن نیز معمولا چندان توجهی به انتقادات مطرح شده ندارند. به‌عبارت بهتر، در اینکه شورای رقابت توانسته تا حدی جلوی گرانی بیش از این خودروهای داخلی را بگیرد، تردیدی نیست، اما ایراد اصلی اقتصاددانان اینجاست که می‌گویند شورا با عدول از شرح وظایف خود، نتوانسته عملکرد قابل قبولی را در رقابت‌پذیر کردن خودروسازان داخلی، از خود به جا بگذارد. همچنین مساله دیگر به انحصاری بودن یا نبودن بازار خودرو ایران مربوط می‌شود، چه آنکه شورا با فرض وجود انحصار در این بازار، به قیمت‌گذاری خودروهای داخلی ورود کرده است؛ این در شرایطی است که برخی اقتصاددانان معتقدند به دلیل وجود چندین شرکت سازنده و عرضه‌کننده خودرو در ایران، نمی‌توان بازار را انحصاری دانست، حتی اگر بیش از 90 درصد این بازار نیز در اختیار دو شرکت بزرگ (ایران خودرو و سایپا) باشد.

غنی‌نژاد: شورای رقابت جمع شود

اما ببینیم اقتصاددانان کشور در مورد عملکرد شورای رقابت در حوزه بازار خودرو چه می‌گویند. در این بین، موسی غنی‌نژاد روز گذشته در همایش اقتصاد ایران با اشاره به اینکه تشکیلاتی به اسم شورای رقابت، باید جمع شود و قانون آن تغییر کند، می‌گوید: «این شورا نه کمکی به تسهیل رقابت در بازارها از جمله بازار خودرو کرده و نه توانسته سیاست‌های اصل 44 را پیاده کند.» وی با اشاره به اینکه شورای رقابت در فاز قیمت‌گذاری خودرو فرو رفته، تاکید می‌کند که در شرایط فعلی، بازار خودرو ایران رقابتی نیست؛ بنابراین حضور شورای رقابت در جایگاه تعیین‌کننده قیمت خودرو، نتوانسته است کمکی به رقابتی شدن آن بکند. به گفته غنی‌نژاد، با این اوضاع اگر بخواهیم قیمت خودرو را آزاد کنیم، باید در کنار آن، تعرفه را کاهش و از طرفی اجازه سرمایه‌گذاری خارجی را در صنعت و بازار خودرو کشور بدهیم. وی تاکید می‌کند که برای کاهش تعرفه باید زمانبندی لازم صورت بگیرد، هرچند در این مورد حرف زیاد زده می‌شود، اما کمتر شاهد عملی شدن حرف‌ها هستیم.

لیلاز: قیمت خودرو آزاد شود

سعید لیلاز کارشناس اقتصادی نیز در این زمینه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه حضور شورای رقابت در عرصه قیمت‌گذاری خودرو بیهوده و ناکارآمد است، تاکید می‌کند که دخالت شورا در قیمت‌گذاری خودروهای داخلی، با وظایف آن در تناقض است. وی با بیان اینکه شورای رقابت باید به ایجاد و تسهیل رقابت در بازارها بپردازد، می‌گوید که «وقتی شورا خودش قیمت خودروهای داخلی را تعیین می‌کند، چطور می‌توان انتظار رقابتی شدن بازار خودرو را داشت؟» به گفته لیلاز، در حال حاضر درست‌ترین کار این است که قیمت خودرو از دست شورای رقابت خارج و به اصطلاح آزاد شود و در کنار آن، تعرفه واردات خودرو به کشور نیز پایین بیاید. هرچند برخی معتقدند با کاهش تعرفه، خودروسازی ایران دچار مشکل خواهد شد، اما لیلاز اعتقاد دارد که با پایین آمدن تعرفه، هیچ اتفاقی برای این صنعت نخواهد افتاد؛ زیرا خودروهای خارجی به دلیل قیمت بالا، خللی در تولید و فروش خودروهای داخلی ایجاد نخواهند کرد. وی در ادامه این را هم می‌گوید که شرایط ارزی کشور اجازه نمی‌دهد خودروهای وارداتی از یک حد مشخصی بیشتر، وارد کشور شوند؛ بنابراین خودروسازان داخلی همواره سهم مخصوص به خود را در بازار خواهند داشت.

فاطمی: حتما که نباید خودروساز باشیم

اما در شرایطی که صنعت خودرو توانسته اشتغال زیادی ایجاد کرده و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را داشته باشد، فرشاد فاطمی یکی دیگر از اقتصاددانان کشور در همایش اقتصاد ایران از لزوم کاهش تعرفه واردات صحبت به میان آورده و می‌گوید که «نیازی نیست حتما صنعت خودرو داشته باشیم، همان‌طور که مثلا کشتی‌سازی هم نداریم.» وی نیز که معتقد به آزادسازی قیمت خودرو در کنار کاهش تعرفه واردات است، تاکید می‌کند که بازار خودرو انحصاری نیست؛ بنابراین شورای رقابت نباید در قیمت‌گذاری خودروهای داخلی دخالت کند. فاطمی با بیان اینکه هیچ کشوری حتی با اقتصادی کوچک‌تر از ایران، اقدام به تعیین قیمت دستوری و دولتی برای خودرو نمی‌کند، می‌گوید که اگر هم قرار به تعیین قیمت‌های دولتی است، این کار را شورای رقابت نباید انجام بدهد. وی در ادامه، انحصاری بودن بازار خودرو را نیز رد کرده و تاکید می‌کند که وقتی چندین خودروساز در کشور داریم (حتی با وجود اینکه بیش از 90 درصد بازار در اختیار دو خودروساز است)، بازار خودرو در تعریف انحصار نمی‌گنجد؛ بنابراین شورای رقابت نباید در قیمت‌گذاری خودرو دخالت کند.

به گفته این اقتصاددان، باید در کنار کاهش تعرفه واردات خودرو، قیمت‌گذاری آزاد شود؛ به‌عبارت بهتر، سیاست‌های اقتصادی در بازار خودرو، باید به صورت هماهنگ پیش بروند و شورای رقابت نیز نقشی در تعیین قیمت نداشته باشد. فاطمی تاکید می‌کند که با آزادسازی قیمت و کاهش تعرفه، خودروسازان مجبور به رقابت خواهند شد و اگر هم نتوانستند رقابت کنند، که هیچ؛ اصلا واجب نیست در کشور خودرو بسازیم.