قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در سال 1389 با این مبنا به افزایش 500، 600 درصدی قیمت حامل‌های انرژی منتهی شد که قیمت سوخت در ایران فاصله بسیاری با قیمت‌های جهانی و فوب خلیج‌فارس داشت؛ به‌گونه‌ای مسوولان عنوان می‌کردند که «قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران بالاست و این امر موجب افزایش قاچاق سوخت و به‌ویژه بنزین از ایران به سمت کشورهای همسایه شده است.» اگرچه مساله افزایش مصرف سوخت نیز مطرح بود، اما عملکرد هدفمند کردن یارانه‌ها در چهار سال گذشته نشان داد که این قانون نتوانست کمک آن‌چنانی به کاهش مصرف سوخت کند.

با این وجود، در حال حاضر روند نزولی قیمت نفت در بازار جهانی ادامه دارد و حتی پیش‌بینی از رقم‌های حدود 30 و 40 دلاری است. به نحوی که کاهش قیمت هر بشکه نفت برنت به حدود 50 دلار، تمامی معادلات و محاسبات در رابطه با تغییر قیمت سوخت را بر هم زده است. این در حالی است که در ماه‌های گذشته تمامی حرف و حدیث‌ها حاکی از احتمال اجرای فاز سوم هدفمند کردن یارانه‌ها در سال 1394 و افزایش دوباره قیمت حامل‌های انرژی بود.

هم‌اکنون قیمت هر تن بنزین در بازار خلیج‌فارس به حدود ۵۵۰ دلار رسیده است، اما پیش از آغاز روند کاهشی قیمت نفت در اوایل جولای، قیمت هر تن بنزین بین ۱۰۶۰ تا ۱۱۰۰ دلار متغیر بود. بر این اساس، با توجه به وزن مخصوص فرآورده‌های نفتی که سبک‌تر از آب است، یک تن بنزین معادل حدود ۱۳۵۱ لیتر است.

با این اوصاف، امروز در شرایطی قیمت بنزین به حدود 1000 تومان نزدیک شده است که در روزهای ابتدایی تابستان امسال هر لیتر بنزین در بازار خلیج‌فارس حدود ۲۰۰۰ تومان قیمت داشت؛ به عبارتی، در ابتدای مرحله دوم اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها همچنان فاصله قیمت بنزین ایران با قیمت فوب خلیج‌فارس 1000 تومان بود.

طی اجرای مرحله دوم قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، یعنی در شب پنجم اردیبهشت‌ماه، قیمت بنزین آزاد به 1000 تومان و بنزین نیمه‌یارانه‌ای به 700 تومان افزایش پیدا کرد.

اما حالا با کاهش قیمت نفت در بازار جهانی، قیمت بنزین در ایران تقریبا با قیمت جهانی بنزین فاصله زیادی ندارد. بر این اساس، به نظر می‌رسد دولت نیز با پیش‌بینی همین موضوع، سقف درآمد خاصل از هدفمند کردن یارانه‌ها را به همان رویه سال 1393 و 48 هزار میلیارد تومان تعیین کرده است. این موضوع بیانگر این است که احتمالا دولت در سال آینده گامی برای اصلاح دوباره قیمت سوخت بر نخواهد داشت.

با این حال، در شرایطی در ماه‌های پایانی سال 1393 و در ایام بررسی بودجه در مجلس قرار داریم که باید منتظر بمانیم و ببینیم کاهش قیمت جهانی نفت چه تغییراتی در قانون هدفمند کردن یارانه‌ها ایجاد خواهد کرد و آیا فاز سوم هدفمندی اجرا می‌شود یا خیر؟

مریم فکری