آمار واردات قطعات خودرو به کشور طی 9 ماه امسال در حالی از روندی رو به رشد حکایت می‌کند که چینی‌ها توانسته‌اند با داشتن بیشترین سهم، سلطان واردات قطعه به ایران لقب گرفته و حتی در خودروهای ملی نیز نفوذ کنند.

بنابر آمار منتشره از سوی گمرک ایران، کشورهای چین، ترکیه، فرانسه، آلمان و هند از جمله صادرکنندگان قطعات خودرو به ایران طی 9 ماه امسال بوده‌اند که در این بین چین با فاصله از سایرین، رتبه اول را در اختیار دارد.

سپر، جلو پنجره، میل لنگ و...، فرقی نمی‌کند؛ تقریبا همه نوع قطعه‌ای طی 9 ماه امسال از چین وارد ایران شده تا چشم‌بادامی‌ها سلطان صادرات قطعات خودرو به بزرگ‌ترین خودروساز خاورمیانه لقب بگیرند. هرچند قطعات ترکیه‌ای، آلمانی، هندی و... نیز طی سال جاری میهمان خودروسازی ایران شده‌اند، اما فاصله آنها با چین بسیار زیاد است و این نشان می‌دهد «غول‌های جاده مخصوص» عملا به‌نوعی به چینی‌ها وابستگی نسبتا عمیقی پیدا کرده‌اند.

قطعه پیکان هم وارد شد

لیست قطعات وارد شده از چین اما حاوی یک نکته عجیب است؛ واردات قطعات پیکان. بر این اساس، ایران خودرویی‌ها در 9 ماه امسال، برخی از قطعات پیکان (به‌عبارت بهتر وانت پیکان) از جمله میل گاردان و لنت ترمز آن را از چین وارد کرده‌اند و این در حالی است خیلی‌ها گمان می‌کردند قطعات این خودرو 100 درصد داخلی‌سازی شده است. این اتفاق البته در مورد پراید نیز رخ داده، چه آنکه برخلاف تصور عموم مبنی‌بر داخلی‌سازی تمام و کمال پراید، سایپایی‌ها بخشی از قطعات موردنیاز این خودرو را از چین تامین کرده‌اند.

راز رشد تولید خودروسازی ایران

با توجه به ورود بی‌سابقه قطعات از چین به ایران طی 9 ماه امسال، به‌نوعی می‌توان این موضوع را به رشد تولید خودروسازان در بازه زمانی ربط داد. اگر نگاهی به گفت‌و‌گوها و اظهارنظرهای قطعه‌سازان کشور تا همین سال گذشته بیندازیم، متوجه می‌شویم که آنها همواره از مشکلات مالی و حتی تعطیلی واحدهای تولیدی خود صحبت به میان آورده و تاکید کرده‌اند توان تامین قطعات موردنیاز خودروسازان را آن‌طور که باید، ندارند. قطعه‌سازان طی سال گذشته و حتی امسال، همواره از ته کشیدن خزانه شان گفته و عنوان کرده‌اند که به دلیل مشکلات مالی، بسیاری از واحدهای تولیدی شان تعطیل و تغییر کاربری داده‌اند و با این شرایط، پرسش اینجا است که قطعه‌سازان چطور توانسته‌اند قطعات مورد نیاز خودروسازان را در این محدوده زمانی تامین کنند. پاسخ این پرسش را بدون شک باید در آمار واردات قطعه از چین جستجو کرد، چه آنکه طی سال‌های اخیر به‌خصوص پس از تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، خودروسازان و قطعه‌سازان کشور به سراغ چینی‌ها رفتند تا نیاز خود را توسط این چشم‌بادامی‌ها تامین کنند.
اگرچه تا همین یکی دو سال پیش، نه خودروسازان و نه قطعه‌سازان هیچکدام زیر بار تایید اخبار مربوط به واردات قطعات چینی نمی‌رفتند، اما پرده‌ها که برافتاد، لب به اعتراف گشوده و با برشمردن دلایلی از جمله «تحریم»، اقدام خود را توجیه کردند.

خودروهای ملی با قطعات چینی

یکی از اتفاقاتی که سبب شد فرضیه استفاده از قطعات چینی در خودروهای داخلی ثابت شود، تداوم تولید خودروهایی است که با تحریم و نبود قطعه تولید آنها متوقف شده بود.هر چند شرکت‌های خودروساز با توجه به تحریم و شرایط بین‌المللی که هر گونه نقل و انتقال پولی را سد کرده بود چاره‌ای جز به‌کارگیری قطعات چینی نداشتند، اما هم‌اکنون شاهد تولید این خودروها با استفاده از قطعات چینی هستیم از جمله پژو 206 که ایران خودرو با توجه به تحریم شرکت پژو مجبور به ادامه تولید این خودرو شد. پس از آنکه رابطه ایران خودرو و پژو شکرآب و پژویی‌ها از جاده مخصوص رفتند، تولید 206 به‌شدت کاهش یافت و حتی تا مرز توقف پیش رفت، اما پس از چندی ایران خودرویی‌ها اعلام کردند که مدل ایرانی این محصول را به تولید خواهند رساند. این اتفاق در نهایت افتاد و پژو 206 ایرانی روانه بازار شد و این در حالی بود که بخشی از آن را قطعات چینی تشکیل می‌دادند. به‌عبارت بهتر، ایران خودرویی‌ها که توانسته بودند در دوران تولید پژو 206، بخشی از قطعات آن را داخلی‌سازی کنند، بخشی دیگر را از چین تامین کردند و به این ترتیب تولید این محصول کماکان ادامه یافت. در واقع ایران خودرو که از یک طرف با رفتن پژو درگیر بود و از طرفی مشکلات مالی شدیدی را به خود می‌دید، برای حفظ محصولات خود چاره‌ای جز مدد گرفتن از چینی‌ها نداشت و از همین رو به سراغ آنها رفت. ایران خودرویی‌ها البته قطعات چینی را در محصولات ملی خود؛ یعنی سمند و رانا نیز به کار برده‌اند، مانند سایپا که در تولید پراید و تیبا از قطعات چینی استفاده کرده است.

قطعه‌سازان واردکننده

هر چند می‌توان واردات قطعه توسط خودروسازان را به‌نوعی توجیه کرد، اما اینکه قطعه‌سازان نیز به سراغ چینی‌ها رفته‌اند، بسیار جای تعجب دارد. ماجرا از این قرار است که برخی قطعه‌سازان داخلی به جای تولید، سفارش ساخت قطعات را به سازندگان چینی داده و آنها را به نام «تولید داخل»، روانه خطوط تولید خودروسازان کرده‌اند. از آنجاکه تولید در چین ارزانتر است و دردسرهای ایران را ندارد، برخی قطعه‌سازان ترجیح داده و می‌دهند که قطعات موردنیاز صنعت خودرو کشور را به واسطه چینی‌ها تامین کنند، تا هم سود بیشتری ببرند و هم دردسر و زحمت کمتری را به جان بخرند. با توجه به آمار 9 ماهه، به‌نظر می‌رسد راحتی تامین قطعات از چین، زیر زبان خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی مزه کرده و از همین رو روند ورود قطعه چینی به کشور، به‌شدت صعودی شده است. با این حساب گزاف نیست اگر بگوییم خودروسازی ایران بخشی از روند رو به رشد خود در تولید را طی یک سال اخیر، مدیون چینی‌ها است؛ زیرا اگر قرار به تکیه بر تولید داخل بود، امکان افزایش تیراژ به شکل قابل‌توجه فعلی، وجود نداشت.