درحالی قطر در سال گذشته از محل فروش ال ان جی(LNG) تولیدشده از میدان گنبد‌شمالی (پارس‌جنوبی) ٧٣میلیارددلار درآمد کسب کرده که پروژه «ایران ال ان جی» ایران پس از ١٤سال با ٦٠درصد پیشرفت متوقف شده است. گرچه ایران نیز در سال گذشته با صادرات ٩میلیاردمترمکعب گاز درآمدی بالغ‌بر ١/١میلیارددلار داشته، اما بنابر اعلام صندوق بین‌المللی پول، درآمد صادرات نفت و گاز کشور در سال گذشته ٥٥میلیارددلار بوده که این رقم بسیار پایین‌تر از درآمد قطر تنها از محل فروش ال ان جیمحسوب می‌شود. ایران در سال١٣٨٠ رویای‌ تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین تولید‌کننده ال ان جیجهان را در سر می‌پروراند، اما قطر از سال٢٠١٤ رسما این لقب را در جهان نصیب خود کرده است.

ظاهرا سال٢٠١٥ برای کشور قطر سالی طلایی خواهد بود چراکه بسیاری از کارشناسان سال میلادی جدید را برای شیخ‌نشینان قطری با ثروتی زیاد پیش‌بینی می‌کنند که البته آمار بانک ملی این کشور (QNB) و آمار مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی آمریکا (EIA) هم گویای این نکته است که ٦٠درصد از کل درآمد این دولت از بخش هیدروکربن است و بخش نفت و گاز این کشور حدود ٥٨درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده است. آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته قطر تنها از محل فروش ال ان جی خود که این روزها این کشور را تبدیل به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع در دنیا کرده است، 73/1 میلیارددلار درآمد کسب کرده که اگر این رقم را در کنار درآمد ٥٥میلیارددلاری فروش نفت‌خام قرار دهیم، شیخ‌نشینان قطری در سال گذشته ١٢٨میلیارددلار درآمد کسب کردند. در حالی قطر این ثروت را مدیون میدان گاز گنبدشمالی خود می‌داند که این میدان با میدان پارس‌جنوبی ایران مشترک است و ایران در سال گذشته بنابر اعلام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، تنها توانسته است از محل صادرات گاز ٣١٧میلیاردفوت‌مکعب معادل ٩میلیاردمترمکعب گاز صادر کند که با احتساب دلار ٢٤٥٠تومانی در سال١٣٩٢، در واقع ایران در سال گذشته تنها از محل صادرات گاز خود به درآمدی حدود 1/1 میلیارددلار دست یافته است. درحالی‌که قطر تنها از محل صادرات ال ان جیمیدان گنبدشمالی به بیش از ٧٣میلیارددلار درآمد رسیده است. صندوق بین‌المللی پول درآمد نفت و گاز ایران در سال١٣٩٢ را 55/3 میلیارددلار اعلام کرده اما قطر در زمان مشابه و به لطف میدان گنبدشمالی به 2/5 برابر درآمد ایران دست یافته است. شاید برای همین باشد که قطر امیدوار است در سال٢٠١٥ لقب ثروتمندترین کشور را کسب کند.

ایران و رویایی به نام ال ان جی( LNG )

ایران از سال١٣٨١ به‌صورت جدی به‌دنبال حضور در بازار ال‌ان‌جی بود. در آن سال‌ها ایران برای ساخت سه‌مجتمع تولید گاز طبیعی مایع‌شده به ظرفیت نهایی ٣٥میلیون‌تن با نام‌های پارس ال‌ان‌جی، ایران‌ال‌ان‌جی و پرشین‌ال‌ان‌جی با شرکت‌های شل، رپسول و توتال مذاکره کرده و توافق‌های اولیه نیز حاصل‌ شده بود به‌گونه‌ای که منطقه تنبک در ٦٠کیلومتری عسلویه برای استقرار تاسیسات عظیم مایع‌سازی گاز در نظر گرفته ‌شده و در برنامه‌ریزی‌های توسعه، گاز تولیدی فازهای ١١، ١٢ و ١٣ و ١٤ پارس‌جنوبی نیز به‌عنوان خوراک این تاسیسات اختصاص یافته بود. در مطالعات کلی شرکت ملی نفت ایران، برای حضور ایران در بازار ال‌ان‌جی جهان، شش طرح را مدنظر داشت. پرشین ال‌ان‌جی با ظرفیت ١٦/٢ میلیون‌تن در سال، پارس‌ال‌ان‌جی با ظرفیت ١٠میلیون‌تن در سال، ایران‌ال‌ان‌جی با ظرفیت ١٠/٨میلیون‌تن در سال و همچنین پروژه‌های ال‌ان‌جی پارس‌شمالی با ظرفیت ٢٠میلیون‌تن در سال، گلشن‌ال‌ان‌جی با ظرفیت تولید ١٠میلیون‌‌تن در سال و دوپروژه با مقیاس کوچک و حجم تولید کلی سه‌میلیون‌تن در سال، طرح‌هایی بودند که برای دستیابی به هدف تعیین‌شده در سال٢٠١٥ میلادی یعنی تولید سالانه ٧٠میلیون‌تن ال‌ان‌جی تعریف شده بود. این برنامه اگر طبق زمان‌بندی اجرا می‌شد، هم‌اکنون ایران را به جایگاه بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع‌شده جهان تبدیل کرده بود. اما با روی کارآمدن دولت‌نهم و تنش در روابط بین‌المللی ایران بر سر پرونده هسته‌ای، ساخت این طرح‌ها با توجه به وابستگی تام آنها به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی، از اولویت شرکت ملی نفت ایران خارج و از این میان تنها کلنگ ساخت پروژه ایران‌ال‌ان‌جی در تابستان سال١٣٨٦ به زمین زده شد اما این پروژه نیز متوقف شد تا جایی که شنیده می‌شود قرار است مطالعات و امکان‌سنجی این طرح باردیگر با ارایه آن به یک‌شرکت خارجی موردبازنگری قرار گیرد.

گذری بر وضعیت فعلی همسایه پارس‌جنوبی

قطر در حال حاضر بزرگ‌ترین تولید‌کننده GTL و ال ان جی جهان محسوب می‌شود. آمارهای مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی حکایت از آن دارد که این کشور در سال ٢٠١٣-٢٠١٢ بیش از حد‌انتظار درآمد کسب کرده چراکه در این سال این کشور بودجه خود را براساس نفت ٦٥دلاری بسته و میانگین قیمت نفت ١١٠دلار را نشانه گرفته بود. اکسون‌موبیل، شل، قطرگس، کونوکوفیلیپس، شل، MARUBENI-MITSUI و شرکت حمل‌ونقل شناخته‌شده NAKILAT از جمله شرکت‌هایی هستند که این روزها شیخ‌نشینان را برای رسیدن به ثروتی بیشتر همراهی می‌کنند. این روزها قطر از قراردادهای مشارکت در تولید به سمت سرمایه‌گذاری مشترک (JV) حرکت کرده تا سهم مالی دولت را در پروژه‌ها افزایش دهد. از سویی‌دیگر سه‌میدان نفتی قطر ٨٥درصد تولید نفت این کشوررا برعهده دارد که پیش‌بینی می‌شود در سال٢٠١٧ تولید روزانه نفت این کشور از مرز ٨٠٠هزاربشکه در روز فراتر رود ضمن آنکه تحلیل‌ها حاکی از آن است که در سال‌جاری تولید میعانات گازی قطر از مرز ٨٠٠هزاربشکه فراتر خواهد رفت. این رقم در حالی اعلام می‌شود که رویکرد این کشور برای سال٢٠١٦ تولید یک‌میلیون‌بشکه میعانات گازی را هدف گرفته است. در حال حاضر ذخایر گازی قطر ٢٢میلیاردبشکه تخمین زده شده است. قطر دارنده سومین ذخایر ثابت گاز جهان در ژانویه سال٢٠١٤ اعلام شد. تمام ذخایر قطر که شامل ٨٨٥تریلیون‌فوت‌مکعب گاز می‌شود، در قسمت شمالی این کشور و با پارس‌جنوبی ایران مشترک است. ٨٥درصد از صادرات گاز طبیعی در این کشور به‌صورت ال ان جی صورت می‌گیرد و مابقی آن از ‌طریق خط لوله به امارات‌متحده‌عربی و عمان صادر می‌شود. در سال گذشته حدود ٤/٣تریلیون‌فوت‌مکعب گاز قطر صادر شده است. پرفیت صادرات ال ان جی قطر درحال‌حاضر ٧٧میلیون‌تن در سال اعلام می‌شود اما با توجه به اجرای پروژه‌های جدید این کشور به‌ویژه در پروژه مروارید، به نظر می‌رسد سال٢٠١٥ تولید این کشور روند افزایشی را طی می‌کند و همین امر بر درآمد این کشور خواهد افزود. اگرچه قراردادهای ال ان جی اغلب به صورت بلندمدت امضا می‌شود، اما این کشور در سال٢٠١٢، با اجرای قراردادهای کوتاه‌مدت ١٩/٩میلیون‌تن ال ان جی را در بازار به‌فروش رساند. نکته حایزاهمیت آنکه شرکت قطرگس مجری اصلی تولید ال ان جی در این کشور، این روزها با ارایه تسهیلات ویژه به کارکنان جوان خود و ارایه آموزش‌های مختلف، سعی بر تربیت نیروی انسانی کارآمد دارد. یکی از راهکارهای این شرکت برای ارتقای دانش فنی نیروهای جوان خود، برگزاری همایشی در قالب حضور مدیران ارشد و ارایه تجربیات آنان به نیروی انسانی جوان این شرکت است. این نیروهای انسانی که براساس توانمندی‌های خود طبقه‌بندی شده‌اند، قرار است مدیران فردای گاز این کشور باشند.

قطر درحالی روزبه‌روز بر تعداد مشتریان خود می‌افزاید که در روزهای ابتدایی سال٢٠١٥ تایلند هم به جمع خریداران ال ان جی این کشور افزوده شد که ایران همچنان برای تولید صدمیلیون‌مترمکعب از پارس‌جنوبی با مشکلاتی مواجه است. هرچند مدیرعامل شرکت ملی نفت وعده تولید ١٢٠میلیون‌مترمکعب گاز از این میدان تا پایان سال‌جاری را مورد تاکید قرار داده، اما برخی‌از کارشناسان بهره‌برداری از این میدان را بنابر رقم تاکیدشده در هاله‌ای از ابهام جست‌وجو می‌کنند چرا که در‌حال‌حاضر برخی از فازهای در حال اجرای پارس‌جنوبی به دلیل نبود منابع مالی با مشکلاتی مواجه شده‌اند ضمن آنکه برخی از تاسیسات نصب‌شده برخی از این فازها نیز به‌دلیل متوقف‌شدن چندماهه کار در زمان دولت‌دهم دچار خوردگی شده‌اند و همین‌امر بر افزایش هزینه‌ها تاثیرگذار بوده است. هرچند در فازهای پارس‌جنوبی سعی می‌شود با دو تا سه‌شیفت کار پروژه‌ها را به اتمام برسد، اما نبود برخی‌از تکنولوژی‌ها و قطعات و نبود منابع مالی، این روزها کار را برای مدیران نفتی دشوار کرده است. در این میان قطر از این غفلت ایران در پارس‌جنوبی به‌نحو‌احسن بهره‌برداری کرده است و امسال نیز این گمان می‌رود که شیخ‌نشینان این کشور برای داشتن ثروتی اینچنینی در خاک خود (گنبد‌شمالی یا پارس‌جنوبی) جشن بگیرند. این درحالی است که برخی از کارشناسان معتقدند برداشت‌های بی‌رویه قطر از میدان گنبدشمالی شیب میدان را بیشتر به سمت این کشور سوق داده است و برداشت گاز برای ایران کار چندان آسانی نخواهد بود. هرچند این تحلیل هیچ‌گاه موردتایید رسمی مسوولان نفتی کشور قرار نگرفته، اما این نگرانی در میان کارشناسان و حتی مدیران برخی از پروژه‌ها همچنان باقی است.

آذر جزایری