از روزی که شرکت ملی پتروشیمی ایران در قالب شرکتی به نام واحد تولیدی کود شیمیایی شیراز کلید خورد 50 سال می‌گذرد. صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های گذشته و به‌خصوص در چهار سال دوم دولت محمود احمدی‌نژاد با مشکلات فراوانی مواجه شد. مشکلاتی که همواره «تحریم‌ها» مهم‌ترین دلیل آن خوانده می‌شدند؛ حالا اما بیژن زنگنه وزیر نفت موضعی جدید درباره علل شکل‌گیری این مشکلات مطرح می‌کند. زنگنه در پاسخ به عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی که در افتتاحیه پنجاهمین سالگرد تاسیس شرکت ملی پتروشیمی «تحریم‌ها» را مشکل صنعت پتروشیمی در سال‌های اخیر خواند، می‌گوید: «من برخلاف آقای شعری‌مقدم که تحریم‌ها را دلیل توسعه نیافتن صنعت پتروشیمی می‌دانند معتقدم بی‌تدبیری باعث عدم‌توسعه صنعت پتروشیمی شد نه تحریم‌ها.»

وزیر نفت علت عدم سرمایه‌گذاری دولت گذشته در صنعت پتروشیمی را بی‌تدبیری و نه تحریم دانست و گفت: سال آینده پتروشیمی‌ها مشکل تامین خوراک گاز نخواهند داشت. او اظهار داشت: «از سال76 که وارد وزارت نفت شدم یک بار مطلبی را گفتم و گوش کردند اما الان 10بار است که این مطلب را می‌گویم اما کسی گوش نمی‌کند؛ گفتم گزارش‌ کار را براساس تن و وزن ندهید، گزارش ارزشی بدهید چراکه ارزش کود اوره با ارزش پلی‌پروپیلن یکی نیست.» او در ادامه درباره تولید کود اوره گفت: «ما به این همه کود اوره نیاز نداریم و نمی‌دانم چرا تا این حد به مجتمع‌های تولید کود اوره مجوز داده‌اند چراکه سود چندانی هم ندارد اما تولید محصولاتی مانند پروپیلن و پایین‌دست آن مورد قبول و اقتصادی است.» این اظهارنظر زنگنه درحالی صورت می‌گیرد که بیشترین تولید کود اوره در کشور نه در بخش خصوصی بلکه در پالایشگاه‌های خصولتی صورت می‌گیرد. البته صادرات کود اوره سود خوبی برای تولید‌کنندگان این محصول به همراه دارد و از این سخن زنگنه این طور استنباط می‌شود که او با تولید محصولاتی که در داخل مصرف بیشتری دارند موافق‌تر است.

وی اضافه کرد: ضمن تقدیر و ارج نهادن به زحمات همه باید بگویم صنعت پتروشیمی ایران اگر 50سال پیش تاسیس شد اما دو جهش بزرگ آن در دوران سازندگی و دیگری که بزرگ‌تر بود از

سال76 به بعد در دوره اصلاحات اتفاق افتاد.



  توسعه پتروشیمی حاصل زحمت نعمت‌زاده
  وزیر نفت با بیان اینکه در سال76 ارزش محصولات پتروشیمی یک‌میلیارد دلار بود، گفت: اگر امسال تولید محصولات پتروشیمی ایران 20‌میلیارد دلار است کار بزرگ و فتح‌الفتوح جمهوری اسلامی از سال76 به بعد و با زحمات مهندس نعمت‌زاده(که او نیز در این جمع حضور داشت) اتفاق افتاد و هشت سال ما قابل مقایسه با قبل و بعد از آن نبود. وی تاکید کرد: در واقع تولید ارزش پتروشیمی ایران بعد از انقلاب اتفاق افتاد که دوران سازندگی شروع آن بود و در دوره اصلاحات اوج گرفت. زنگنه در ادامه تصریح کرد: من خلاف آقای شعری‌مقدم که تحریم‌ها را دلیل توسعه نیافتن صنعت پتروشیمی می‌دانند معتقدم بی‌تدبیری باعث عدم‌توسعه صنعت پتروشیمی شد نه تحریم‌ها.

  یک دلار در پتروشیمی سرمایه‌گذاری نشد

وزیر نفت در ادامه انتقاد از سیاست‌های دولت‌های قبلی در قبال صنعت پتروشیمی بیان کرد: چرا از درآمدهای هنگفت چند صدمیلیارد دلاری نفت در هشت سال گذشته حتی یک دلار در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری نشد و اگر امکان فاینانس خارجی وجود نداشت چرا از این همه درآمد 10‌میلیارد دلار به پتروشیمی‌ها ندادند. وزیر نفت تاکید کرد: تحریم‌ها دلیل این مساله نبود، دلیل این مساله این بود که عزم و فرمانده وجود نداشت و در عین حال عقلای پتروشیمی هم منزوی شدند و کاری از آنها برنمی‌آمد.

درحالی که زمستان امسال چند فاز پارس‌جنوبی وارد مدار شده و به تولید گاز کشور افزوده شد، بیژن زنگنه با اشاره به ورود واحدهای تولید اتان و گاز مایع پارس‌جنوبی به مدار تولید گفت: در سال آینده مشکل تامین خوراک به‌خصوص گاز طبیعی برای صنایع پتروشیمی نخواهیم داشت. زنگنه افزود: طرح‌های متعدد دیگری برای تامین خوراک پتروشیمی طراحی شد یا در دست طراحی است. وی با اشاره به نیاز صنعت پتروشیمی به تامین فاینانس خارجی گفت: برآوردهای شرکت ملی پتروشیمی آن است که ما می‌توانیم ارزش کل تولیدات پتروشیمی را به بیش از 70‌میلیارد دلار برسانیم.  وزیر نفت باتاکید بر اینکه در شرایط فعلی نقش و جایگاه شرکت ملی پتروشیمی با 15سال گذشته کاملا متفاوت است، گفت: جایگاه شرکت ملی پتروشیمی حمایت از فناوری و پژوهش با هدف تجاری‌سازی دانش فنی به‌خصوص در فناوری‌های پرتکرار، ایجاد امکان رقابت برای بخش خصوصی صنعت پتروشیمی، مشارکت فعال در ساماندهی بازار سرمایه با هدف به‌کارگیری سرمایه‌های کوچک در این صنعت دارای مزیت و ایجاد تاسیسات زیربنایی در مواردی خاص است.

  موافق مشارکت برای سودآور شدن نیستم

زنگنه تاکید کرد: موافق مشارکت شرکت ملی پتروشیمی با بخش خصوصی برای سودآور شدن طرح‌های آنها نیستم اما شرکت ملی پتروشیمی در مواردی که نیاز آن واقعا حس شود می‌تواند تاسیسات زیربنایی را برای بخش خصوصی فراهم کند. این درحالی است که مهر سال گذشته عباس شعری‌مقدم معاون وزیر نفت در این زمینه اظهار کرده بود: «از تمام سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی برای حضور در صنعت پتروشیمی ایران دعوت می‌کنیم و آماده هرگونه حمایتی از آنها هستیم. سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی یک سرمایه‌گذاری مطمئن و سودآور است و می‌تواند منافع ارزشمندی برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد.» اما آن‌طور که از سخنان وزیر نفت به نظر می‌رسد زنگنه در این زمینه با پیشنهاد عباس شعری‌مقدم موافق نیست.

وزیر نفت در ادامه اظهار داشت: «بازارهای خوبی در کشورهای همسایه ما وجود دارد اما این کشورها اغلب صنایع پتروشیمی ندارند و باید تلاش کنیم از صادرکننده مواد اولیه به صادرکننده محصولات نهایی و تکمیل‌کننده زنجیره ارزش تبدیل شویم.»



  آخرین اخبار از سیراف

وزیر نفت درباره فراخوان این وزارتخانه از سرمایه‌گذاران برای 8 واحد پالایشگاهی در سیراف نیز گفت: «در خرداد ماه برای 8 واحد پالایشی در سیراف فراخوان دادیم و برآورد ما این بود که هر واحد 300میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.»

او در ادامه گفت: «با وجود اینکه ما تعهد ندادیم از صندوق توسعه ملی برای آنها وام جور کنیم اما 35مجموعه از شرکت‌های ایرانی تایید صلاحیت شدند که می‌توانستند این پول را فراهم کنند اگرچه بعضی از آنها گفتند می‌خواهند از صندوق توسعه ملی وام بگیرند اما ما هیچ تضمینی در این مورد به آنها ندادیم.» وزیر نفت تصریح کرد: «این ظرفیت وجود دارد و اگر مردم احساس کنند اقتصاد یک طرح خوب است در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.» وی اضافه کرد: «ما براساس امتیازبندی 8 مجموعه را انتخاب کردیم و آنها نزدیک به 11میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را تعهد کردند.»

وی با اشاره به استفاده 87 درصد مردم از گاز طبیعی به‌عنوان سوخت گفت: «مصرف گاز مردم در ماه‌های مختلف متفاوت است و ما از این تفاوت مصرف می‌توانیم در تامین خوراک واحدهای پتروشیمی جدید بهره ببریم.»



  بدهی‌ روی دست شرکت ملی پتروشیمی

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز در این همایش با اشاره به کاستی‌های پیش‌رو در صنعت پتروشیمی گفت: بدهی‌ شرکت‌های واگذار شده پتروشیمی از بابت وام‌های ارزی برعهده شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که باید آنها را به شرکت‌ها و فاینانسورها پرداخت کنیم.

وی با اشاره به اینکه درحال حاضر 60 میلیون تن ظرفیت نصب شده پتروشیمی داریم، گفت: «این مقدار ظرفیت کلا به بخش خصوصی واگذار شده بدون اینکه منبع درآمد قابل‌توجهی برای شرکت ملی صنایع پتروشیمی باقی بماند ولی بدهی‌های آنها از بابت وام‌های ارزی برعهده شرکت ملی صنایع پتروشیمی است که باید آنها را به شرکت‌ها و فاینانسورها پرداخت کنیم.»

مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی با اشاره به اینکه اخیرا تصویب شده که شرکت‌های توسعه‌یی ازجمله شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌توانند در چارچوب اساسنامه خود فعالیت کنند، تصریح کرد: «اولا مکلف به رعایت سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی هستیم دوما قوانین و اختیارات وزارت نفت را باید اجرایی کنیم.»

  مساله معارضان زمین در خط لوله اتیلن غرب

شعری‌مقدم با اشاره به اینکه از 60 میلیون تن ظرفیت ایجاد شده فعلی عمدتا به‌دلیل کمبود خوراک بیش از 40 میلیون تن محصول بیشتر تولید نمی‌شود، گفت: «امید است با تلاش‌ شرکت ملی نفت ایران این مشکل تا اوایل سال آینده برطرف شود.» وی با اشاره به اینکه خط لوله اتیلن غرب تا میاندوآب در شرف اتمام است، خاطرنشان کرد: «اگر مشکل معارضین زمین‌ها حل شود، این خط لوله تا پایان سال جاری آماده بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.» این درحالی است که پیش از این نیز مساله معارضان زمین برای پیشرفت این خط لوله مشکل ایجاد کرده بود. در آن زمان عبدالحسن بیات، مدیرعامل وقت شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این باره اظهار کرده بود: «پیمانکار پتروشیمی ایلام اعلام کرده به‌علت وجود معارض در زمین، پیشرفت پروژه با مشکل روبه‌رو است و امیدواریم با رفع هرچه زودتر مشکل معارضان ساخت این مجتمع پتروشیمی شتاب گیرد.» شعری‌مقدم با اشاره به وضعیت اجرای خط لوله اتیلن دنا و مرکز گفت: «خط لوله به‌دلیل نبود منابع مالی هنوز تعیین‌تکلیف نشده و مشخص نیست شرایطش در آینده چگونه خواهد شد.» مدیرعامل شرکت صنایع ملی پتروشیمی با اشاره به 67 طرح نیمه‌تمام از برنامه‌های چهارم و پنجم گفت: «از این تعداد 15طرح بالای 60 درصد پیشرفت و 3 طرح با مجموع 1.4میلیون تن تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد و 11طرح دیگر آن با مجموعه ظرفیت 7میلیون تن در سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید که به این ترتیب تا پایان سال نود و چهار، 8.4 میلیون تن به ظرفیت صنعت افزوده خواهد شد.»



  ایرانی‌ها نیز حاضر به سرمایه‌گذاری نیستند

شعری‌مقدم با اشاره به موانع و کاستی‌های این صنعت گفت: «درحالی که سرمایه‌گذاران خارجی و شرکت‌های صاحب تکنولوژی شدیدا علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند، تحریم‌ها مانع از حضور آنها شده و حتی سرمایه‌گذاران ایرانی حاضر نیستند در شرایطی که نرخ تورم و بهره بالاست و وضعیت تامین فاینانس‌ها مشخص نیست در پروژه‌ها هزینه کنند.» وی تصریح کرد: «تامین ارز از طریق صندوق توسعه ملی و کشور چین نیز بسیار محدود و زمانبر است اما با این وجود، تمام تلاش مدیریت شرکت ملی صنایع پتروشیمی بر این امر استوار است که کمک کند تا طرح‌های نیمه‌تمام به اتمام برسد و موانع از پیش روی آنها برداشته شود.»

شعری‌مقدم با اشاره به آینده صنعت پتروشیمی تصریح کرد: «اول باید سعی شود از تمام ظرفیت 60 میلیون تن ایجاد شده به‌طور کامل بهره‌برداری شود و 20میلیون تن ظرفیت بالقوه نیز پس از دریافت خوراک کافی از طرف شرکت ملی نفت ایران به بهره‌برداری برسد.» وی ادامه داد: «دوما باید تلاش کرد 67 طرح نیمه‌تمام زودتر به بهره‌برداری برسد و حتی خوراک و زیرساخت‌های لازم برای اجرای 36طرح جدید نیز افزوده شود که درنهایت 60 میلیون تن ظرفیت دیگر نیز به ظرفیت کنونی اضافه خواهد شد.» شعری‌مقدم در پایان تصریح کرد: «شرکت ملی صنایع پتروشیمی طبق قانون نفت، فعالیت خود را به صنایع پایین‌دستی نیز توسعه خواهد داد که امیدواریم وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این زمینه ما را یاری کند.»