همزمان با سقوط آزاد قیمت جهانی نفت به بشکه‌ای کمتر از ۵۰ دلار و احتمال کاهش بیشتر قیمت طلای سیاه در بازار حتی به بشکه‌ای کمتر از ۴۰ دلار، برخی از کشورهای عضو و غیر عضو اوپک با کاهش بیشتر قیمت‌ها از گردونه تولید نفت حذف خواهند شد.

به عبارت دیگر، با کاهش بیشتر قیمت طلای سیاه در بازار جهانی، تنها آن دسته از کشورهایی می‌توانند کمکان با صادرات نفت از سود اقتصادی برخوردار باشند که هزینه‌های تولید یک بشکه نفت در این کشورها نسبت به قیمت‌های بازار ارزان قیمت تر باشد.

سیدمهدی حسینی رئیس کارگروه اصلاح قراردادهای نفتی وزارت نفت با اشاره به بالا بودن جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران در دوران سقوط قیمت‌ها، می‌گوید: با کاهش قیمت نفت فعالیت‌ نفتی در برخی از مناطق جهان متوقف خواهد شد.

این مقام مسئول با اعلام اینکه در صورت تعلیق کامل تحریم‌های نفت و با وجود سقوط آزاد قیمت طلای سیاه باز هم صنعت نفت از جاذبه‌های بالای سرمایه گذاری برای شرکت‌های بین‌المللی برخوردار هستند، تصریح کرد: در شرایط فعلی، هزینه استخراج یک بشکه نفت خام در ایران و برخی از کشورهای منطقه خاورمیانه بسیار ارزان قیمت تر از سیار نقاط جهان است.

وی با بیان اینکه در شرایط سقوط قیمت نفت ایران جز معدود کشورهایی است که از هزینه بسیار پائین سرمایه گذاری برای تولید یک بشکه نفت برخوردار است، اظهار داشت: هم اکنون هزینه استخراج یک بشکه نفت از ذخایر نامتعارف و شیل اویل‌ها حدود ۵۰ تا ۶۰ دلار است.

علاوه بر این، بیژن زنگنه وزیر نفت ایران هم با هشدار نسبت به تحت تاثیر قرار گرفتن سرمایه گذاری‌های جدید در طرح‌های افزایش تولید نفت جهان با ادامه کاهش قیمت‌ها، تاکید می‌کند: با کاهش بیشتر قیمت‌ها تولید نفت از ذخایر شیل دیگر دارای توجیه اقتصادی گذشته نبوده و برخی از واحدهای تولید نفت از ذخایر شیل و نامتعارف تعطیل خواهند شد.

تولید ارزان قیمت ترین نفت جهان در ایران

آمارهای رسمی مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران نشان می دهد هم اکنون متوسط هزینه تولید یک بشکه نفت خام در ایران با احتساب تمامی میادین خشکی و دریایی بین سه تا چهار دلار است.

عبدالمحمد دلپریش مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه با در نظر گرفتن سرمایه گذاری‌های جدید هزینه تولید و استخراج یک بشکه نفت ایران تی به پنج دلار هم نمی رسد، معتقد است: هم اکنون هزینه تولید یک بشکه نفت در میادین خشکی بین ۳ تا ۵ دلار و هزینه تولید نفت از میادین دریایی ایران در خلیج فارس حدود ۵ تا ۶ دلار است.

از سوی دیگر، برررسی‌های انجام شده از میادین مناطق نفتخیز جنوب کشور که بزرگترین تامین کننده طلای سیاه کشور بوده هم نشان می دهد در حال حاضر هزینه تولید هر بشکه نفت بین ۱.۵ تا ۱.۸ دلار در هر بشکه است.

علاوه بر این، هزینه تولید نفت ایران در منطقه خلیج فارس هم با توجه به عمق ۷۰ تا ۸۰ متری آب و امکان ذخیره سازی و صادرات مستقیم این نفت در مقایسه با سایر کشورها هزینه های بسیار پائینی دارد به طوری که ایران با در اختیار داشتن ۴۶ میدان نفتی کوچک و بزرگ در خلیج فارس می تواند بخشی از نفت صادراتی خود را در این مناطق تولید و به طور مستقیم صادر کند.

این در حالی است که ایران در طول یک دهه گذشته تولید نفت از برخی از میادین همچون هنگام که با کشور عمان مشترک بوده را آغاز کرده که جز یکی از سبک ترین و مرغوب ترین نفت خام‌های جهان به شمار می‌رود.

هزینه تولید نفت در کشورهای عربی در خلیج فارس

سئوالی که این روزها ذهن بسیاری از کارشناسان اقتصاد انرژی جهان را به خود معطوف کرده است که با ادامه روند سقوط قیمت طلای سیاه تولید نفت، در کدام کشورها به جای سود، زیان به همراه خواهد داشت؟

در شرایط فعلی هزینه تولید یکه بشکه نفت خام در کشورهای منطقه خاورمیانه به ویژه عربستان سعودی و عراق بسیار پائین است به طوری که برآوردهای موسسه برتیش پترولیوم انگلیس از هزینه های تولید نشان می دهد تولید یک بشکه نفت در این دو کشور عضو اوپک حدود ۴ تا ۶ دلار است.

با این وجود، هزینه های تولید نفت در کشوری همچون امارات متحده عربی که باید بخشی از تولید نفت خود را از میادین فراساحلی با سرمایه گذاری‌های کلان استخراج کند، بالاتر است و به حدود بشکه ای هفت دلار می رسد.

قطعا با ادامه سقوط قیمت نفت کشورهایی همچون ایران، عربستان، کویت، امارات متحده عربی، قطر و عراق کماکان می‌توانند نقش یک صادرکننده نفت را در بازار جهانی ایفا کنند.

آمارها حکایت از آن دارد که متوسط هزینه تولید نفت در کشورهایی همچون لیبی، الجزایر، عمان، مصر و سوریه هم با توجه به اینکه بخش عمده نفت این کشورها از میادین خشکی استحصال می‌شود بین ۷ تا ۱۰ دلار است.

در این بین، هزینه تولید نفت در سایر کشورهای عضو اوپک به مراتب بالاتر است و به اعتقاد کارشناسان نفتی، هم اکنون تولید نفت از آب های عمیق، ذخایر نا متعارف و شیل‌ها و استخراج نفت‌های بسیار سنگین و با درجه ای. پی. آی پائیین همچون گذشته توجیه اقتصادی ندارد.

کدام کشورها از بازار نفت حذف می‌شوند؟

در حال حاضر هزینه تولید و استخراج یک بشکه نفت از آب‌های عمیق نیجریه حدود ۳۰ دلار، تولید نفت از آب‌های سنگین آنگولا حدود ۴۰ دلار و هزینه تولید نفت از آب‌های عمیق در برزیل بیش از ۴۰ دلار تخمین زده می‌شود و با کاهش بیشتر قیمت طلای سیاه تولید نفت در این سه منطقه دارای حاشیه سود اقتصادی بالایی نیست.

آمارهای رسمی حاکی از آن است که در شرایط فعلی هزینه تولید یک بشکه نفت در قزاقستان حدود ۱۵ دلار برآورد می شود که این هزینه در میادین آب های عمیق قزاقستان در دریای خزر همچون تنگیز شورواویل تا سقف ۲۰ دلار هم قابل افزایش است.

ضمن آنکه کشورهای حاشیه دریای خزر به ویژه ترکمنستان و قزاقستان که به آب های آزاد دسترسی ندارند باید هزینه بیشتری برای حمل و نقل و اننتقال طلای سیاه به بازارهای هدف خود پرداخت کنند.

هزینه تولید نفت در ونزوئلا و اکوادر به عنوان دو کشور عضو اوپک حدود ۲۰ دلار برآورد می شود و این هزینه تولید در دریای شمال به ویژه برای کشورهایی همچون انگلیس و نروژ که بیشتری نفت را از این منطقه استخراج می کنند بیش از ۵۰ دلار در هر بشکه تخمین زده می شود.

از سوی دیگر آژانس بین‌‌المللی انرژی هزینه استخراج نفت در مناطق قطب شمال و سیبری را بشکه ای بین ۳۲ تا یکصد دلار تخمین می زنند و قطعا با افت بیشتر بهای طلای سیاه تولید نفت در این مناطق همچون گذشته دارای جذابیت بالا برای سرمایه گذاری و حاشیه سود اقتصادی منطقی نیست.

در این بین برخی از کشورهای عضو اوپک هم نسبت به سقوط آزاد قیمت نفت و سیاست های برخی از کشورهای عضو اوپک واکنش نشان داده اند به طوری‌که محمد الرومحی وزیر نفت عمان با انتقاد شدید از سیاست نفت ارزان که توسط عربستان دنبال می شود گفته است: " من واقعا نمی فهمم چگونه حفظ سهم خود از بازار مهمتر از حفظ درآمد نفتی شده است. ما یک وضعیت انفجاری در بازار نفت پدید آورده ایم که بد است؟ "

پایان رویاهای نفتی آمریکا

هم اکنون هزینه تولید یک بشکه نفت غیر متعارف در آمریکا حدود ۶۴ دلار گزارش شده و براساس گفته کارشناسان بازار انرژی، افزایش تولید نفت در آمریکا پایدار نبوده و تا چند سال آینده تولید طلای سیاه در این کشور روندی نزولی به خود می گیرد.

در حال حاضر تولید از منابع غیر متعارف نفت همراه با افت شدید توان تولید است. برای این منظور نیاز است که سالانه تعداد زیادی چاه جدید حفاری شوند. به عنوان نمونه، برای نگهداشت توان تولید یک میلیون بشکه در روز از منطقه داکوتای شمالی در آمریکا باید سالانه ۲۵۰۰ حلقه چاه جدید حفاری شود.

این در حالی است که برای نگهداشت این میزان توان تولید در عراق نیاز به حفر۶۰ حلقه چاه است. تولید از چاه های منابع غیرمتعارف بطور متوسط در سال اول حدود ۶۵ درصد و در سال دوم حدود ۳۵ درصد کاهش می یابد و در سال سوم نیز ۱۵ درصد و در ادامه به طور متوسط سالانه ۱۰ درصد از توان تولید چاه کاسته خواهد شد.

کمیسیون صنعتی منطقه داکوتای شمالی که بیش از ۳۰ درصد از کل نفت منابع غیرمتعارف آمریکا را تولید می‌کند و یکی از بزرگترین کانون های تولید منابع غیرمتعارف آمریکا بوده اعلام کرده که متوسط هزینه سرمایه گذاری اولیه (capex) و هزینه عملیاتی بهره برداری (Opex)برای تولید از منابع غیر متعارف این منطقه ۲۱ دلار در هر بشکه است.

در همین حال، علی خواجوی کارشناس انرژی با اعلام اینکه به این مبلغ، ۱۸ دلار مالیات و بهره مالکانه اضافه می‌شود و با احتساب ۱۰ درصد نرخ بازگشت سرمایه برای سرمایه گذاران، کل هزینه بهره برداری و سرمایه گذاری به همراه مالیات و بهره مالکانه تولید از منابع غیرمتعارف این حوضه به حدود ۵۰ دلار در هر بشکه می رسد، بیان کرده است: علاوه بر این ساختار هزینه تولید و بهره برداری در حوضه Eagle Ford که ۴۰ درصد از کل نفت منابع غیر متعارف آمریکا را تشکیل می‌دهد هم در همین محدوده اعلام شده است.

وی با یادآوری اینکه در مجموع متوسط هزینه سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه و بهره‌برداری از تمامی منابع غیر متعارف نفت خام آمریکا با احتساب ساختار هزینه ۶۴ دلار در هر بشکه برآورد شده است، اظهار داشته است: این میزان برای ساختارهای ماسه های کانادا ۵۸ دلار برآورد شده است.