براساس پیش‌بینی‌های انجام شده در طرح جامع فولاد حداکثر مصرف سرانه فولاد در افق1404 معادل 499کیلوگرم درنظر گرفته شده است. این میزان مصرف با رشد 3 درصدی درآمد سرانه و رشد اقتصادی 4.5 درصدی به دست آمده است. درحالی که سرانه مصرف فولاد در ایران، درحال حاضر حدود 288کیلوگرم است.
درهمین حال، سناریوی دوم با احتساب رشد درآمد سرانه 2.5 درصدی و رشد اقتصادی 4درصدی، پیش‌بینی مصرف سرانه فولاد را 453کیلوگرم درنظر گرفته است. در سناریوی سوم نیز چنانچه کشور به رشد درآمد سرانه 1.1 درصد و رشد اقتصادی به 2.2 درصد برسد، میزان سرانه مصرف فولاد در افق1404 به 421کیلوگرم خواهد رسید.
در دوره بلندمدت تا افق1404 درصورتی که کشور بتواند رشد 4.5 درصدی اقتصادی و 3درصدی درآمد سرانه را کسب کند، میزان کل مصرف داخلی سالانه فولاد به 45میلیون تن خواهد رسید اما این رقم با احتساب رشد 4درصدی اقتصاد و درآمد سرانه 2.5 درصدی معادل 41میلیون تن می‌شود.
گزینه مصرف سالانه 41میلیون تن در روند بلندمدت به‌عنوان سناریوی برتر شناخته شده است. این محاسبات همچنین صادرات فولاد را درسال پایانی 14میلیون تن پیش‌بینی کرده است.
دستیابی به این میزان صادرات درصورتی خواهد بود که برنامه دستیابی به ظرفیت تولید 55میلیون تن تولید فولاد تحقق یابد.

حرکت از تولید کمی به تولید کیفی

این پیش‌بینی‌ها از میزان مصرف سرانه فولاد و صادرات درحالی است که به‌زعم کارشناسان، به‌دلیل مساعد نبودن شرایط برای توسعه صنایع، میزان مصرف داخلی فولاد رو به کاهش است. درهمین ارتباط رضا اشرف سمنانی رییس هیات‌مدیره اتحادیه حفاران غیرنفتی معتقد است فاصله زیادی با این میزان سرانه مصرف فولاد در کشور وجود دارد.
اشرف سمنانی با بیان اینکه سرانه مصرف فولاد تابع شرایط توسعه است، افزود: «دستیابی به این میزان سرانه در شرایطی محقق می‌شود که برنامه توسعه به سرعت دنبال شود. درحال حاضر رشد صنعت چندان چشمگیر نیست و دستیابی به این میزان مصرف فولاد دور از انتظار است.»
وی با بیان اینکه باید مصرف فولاد را از کمی به کیفی تغییر بدهیم، تصریح کرد: «ضرورتی ندارد مصرف فولاد را افزایش دهیم بلکه می‌توان با تولید محصولات کیفی نظیر فولادهای آلیاژی میزان مصرف فولاد را کاهش داد. این درحالی است که تغییر تکنولوژی برای تولید فولادهای آلیاژی و با مصارف خاص در صنعت فولاد دیده نشده است.»
اشرف سمنانی با تاکید بر اینکه سرانه مصرف فولاد تابع شرایط توسعه و همچنین میزان جمعیت است، اظهار کرد: «اگر جمعیت کشور را در سال پایانی افق1404، به میزان 90میلیون نفر درنظر بگیریم، با درنظر گرفتن نرخ رشد و توسعه صنعتی، فاصله زیادی با این میزان سرانه مصرف فولاد وجود خواهد داشت.»
وی افزود: ‌«حتی اگر میزان سرانه مصرف فولاد افزایش یابد، سنگ معدن کافی دراختیار نداریم تا به این میزان تولید دست یابیم.»
این استراتژیست حوزه فولاد با بیان اینکه تقاضای چندانی برای فولادهای آلیاژی در کشور وجود ندارد، تصریح کرد: «صنعت فولاد کار خودش را کرده است. فولادهای ساختمانی با سطوح کیفیت مختلف در کشور تولید می‌شود و در حوزه تولید، تجهیزات و حتی دانش فنی در این زمینه به حد مطلوب رسیده‌ایم. این درحالی است که درخصوص مصرف فولادهای آلیاژی باید به سمت صنعتی شدن پیش برویم تا نوع مصرف فولاد در کشور تغییر کند.»
وی افزود: «استراتژی توسعه صنعتی باید به سمت افزایش ارزش‌افزوده حرکت کند تا به جای افزایش کمی محصولات به فکر ارتقای کیفی آنها باشیم. اگر صنایع حمل‌ونقل هوایی، دریایی، ماشین‌سازی و به‌طور کلی مجموعه صنایع رشد کنند، خودبه‌خود نیاز به صنایع مادر همچون فولاد نیز افزایش می‌یابد.»
اشرف سمنانی بااشاره به کاهش بهای جهانی فولاد، اظهار کرد: «گرچه قیمت‌های جهانی کاهش یافته و ظرفیت‌های اقتصادی با مشکل مواجه شده است، با این حال برای بقای صنایع باید به سمت ارزش‌افزوده بالاتر حرکت کنیم. در این صورت، تولید و صادرات محصولات با حجم کمتر و با قیمت بالاتر حیات صنعت فولاد و تولید پایدار تضمین می‌شود.

 بازنگری در چشم‌انداز فولادی کشور

ایمیدرو درحالی حداکثر مصرف سرانه فولاد را برای افق1404 معادل 499میلیون تن پیش‌بینی کرده که چشم‌انداز تولید فولاد کشور به پیشنهاد انجمن تولیدکنندگان فولاد از 54میلیون تن به 44میلیون تن کاهش یافته است.
درهمین ارتباط احمد دنیانور مدیرعامل فولاد جنوب با بیان اینکه انجمن تولیدکنندگان فولاد پیشنهاد تعدیل چشم‌انداز تولید فولاد در افق1404 را مطرح کرد، افزود: «باتوجه به نرخ رشدی که در سال‌های گذشته تجربه کردیم، این میزان تولید فولاد بسیار خوشبینانه بود از این‌رو با بازنگری، هدفگذاری تولید فولاد در افق1404 را از 54میلیون تن به 44میلیون تن کاهش دادیم که این موضوع در انتظار تصویب مجلس و هیات دولت است.»
دنیانور بااشاره به اینکه حتی تولید 44میلیون تن در افق1404 غیرممکن است، تصریح کرد: «هر سه سناریوی ایمیدرو برای مصرف فولاد خوشبینانه است. با وضعیت کنونی بازار و کسری بودجه‌یی که برای سال94 و حتی 95 پیش‌بینی می‌شود، انتظار افزایش مصرف سرانه فولاد واقع‌بینانه نیست.»
وی با بیان اینکه توان فنی و حتی اقتصادی برای تولید فولادهای آلیاژی در کشور وجود دارد، تصریح کرد: «درحال حاضر 800هزار تن فولاد آلیاژی در کشور تولید می‌شود که منطبق بر نیاز داخلی است و حتی اگر بیش از این میزان فولاد آلیاژی تولید شود، بازار مصرفی برای آن وجود نخواهد داشت.»
دنیانور درخصوص امکان صادرات فولادهای آلیاژی نیز گفت: «بازار مصرف چندانی برای فولادهای آلیاژی در منطقه وجود ندارد. این درحالی است که درحوزه فولادهای ساختمانی، امکان صادرات در همسایگی شرق، جنوب و غرب کشور وجود دارد.»
پیش‌بینی ایمیدرو برای افزایش سرانه مصرف فولاد کشور درحالی است که با رکود صنایع و کاهش مصرف داخلی، نگرانی‌هایی درخصوص ظرفیت مازاد درحوزه فولاد وجود دارد. به‌زعم کارشناسان، فراهم کردن شرایط رشد صنایع، به‌صورت ناخودآگاه صنایع را به سمت افزایش مصرف سوق می‌دهد. درهمین حال، ارتقای سطح تکنولوژیکی و کیفی فولاد تولید شده نیز نباید نادیده گرفته شود.