چندی پیش وزیر صنعت، معدن و تجارت در مراسم افتتاح چند پروژه صنعتی در لرستان، با انتقاد از خام‌فروشی مس، بر ضرورت ارتقای ارزش‌افزوده این صنعت و تشکیل و توسعه صنایع پایین دستی آن تاکید کرد. این صحبت‌های محمد رضا نعمت‌زاده در حالی مطرح شد که شرکت «ملی مس» با کاهش بهای جهانی مس و افزایش هزینه‌های تولید کاتد مس، فعالیت‌های خود را بر تولید هرچه بیشتر کنسانتره متمرکز کرده است. با کاهش بهای جهانی فلز سرخ، سودآوری شرکت «ملی مس» به‌عنوان تنها تولیدکننده مس کشور به‌شدت کاهش یافت. همین امر باعث کاهش ادامه‌دار ارزش سهام مس و تشکیل صف فروش سهام شرکتی شد که پیشتر بر ارزشمندی و چشم‌انداز سهام خود می‌بالید.



 نگرانی از بحران اقتصادی شرکت مس

کاهش بهای جهانی مس، کاهش تقاضا برای این فلز و انبار شدن محصولات تولیدشده درحالی بر بحران‌های مالی شرکت ملی مس لطمه می‌زند که به دلیل نبود چشم‌انداز روشن پیش‌روی فلز سرخ، سهامداران نیز به آینده این صنعت امیدوار نیستند. تشکیل صف فروش برای سهام مس، نشان‌دهنده نگرانی سهامداران از وخامت اوضاع مس است. در همین رابطه، نائب رییس کمیسیون ویژه اقتصادی مجلس بارها از نگرانی خود از وضعیت صنعت مس سخن گفته بود.

محمدرضا پورابراهیمی شامگاه شنبه نیز از ادامه بحران‌های اقتصادی شرکت ملی مس ابراز نگرانی کرد و گفت: «باید ابهامات موجود در این شرکت برطرف شود.»آنگونه که مهر گزارش داده است، پورابراهیمی با بیان اینکه دلیل اختلافات با مدیرعامل پیشین شرکت ملی مس عدم شفافیت بود، تصریح کرد: «در این خصوص تذکراتی داده شد و نهایتا بعد از طرح مساله در صحن علنی مجلس آن فرد دستگیر و مبلغی به کرمان بازگشت داده شد.»وی در ادامه درخصوص انتقال منابع مالی شرکت‌های بزرگ به استان کرمان چنین گفت: «هنوز این مساله در خصوص شرکت مس در کرمان محقق نشده و سپرده‌گذاری طولانی مدت که بتواند در اقتصاد کرمان تاثیرگذار باشد را نداشته‌ایم.»

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه منابع مازاد شرکت مس در گذشته به اندازه‌یی بود که در بانک‌ها سپرده می‌شد، بیان کرد: «امروز این شرکت 2هزارو۳۰۰میلیارد تومان وام با سودهای بالای ۲۵درصد دریافت کرده که سود سالانه استقراض آن ۶۰۰ تا ۷۰۰میلیارد تومان است.»



 ارزش افزوده قربانی سود

در این حال، مدیران شرکت ملی مس که چشم‌انداز روشنی برای فلز سرخ متصور نبودند، اقدام به تغییر استراتژی تولید در جهت افزایش سود و کاهش هزینه‌ها کردند. بدین‌ترتیب از میان 41 طرح توسعه‌یی صنعت مس که در زمان مدیریت «اردشیر سعدمحمدی» تعریف شده بود، تنها 17 طرح انتخاب شد. علاوه بر این، «سعدمحمدی» در دوران سکانداری «ملی مس» بارها وعده دستیابی به ظرفیت 700هزار تنی مس را داده بود اما «احمد مرادعلیزاده» ترجیح داد تا دنباله‌رو استراتژی تولید 700 هزار تنی مس نباشد و بر این اساس دستیابی به ظرفیت تولید 400هزار تن مس محتوا تا سال 97 را انتخاب کرد.

پیش‌تر مرادعلیزاده هدف از اصلاح استراتژی توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران را متعادل‌سازی برنامه توسعه و امکان تحقق آن اعلام کرده و گفته بود: «بهره‌برداری منطقی از معادن، ایجاد اطمینان در خصوص سرمایه‌گذاری‌ها در بین سهامداران و همچنین حفاظت و صیانت از محیط‌زیست بر پایه پتانسیل معدنی، توانایی مالی، تامین زیرساخت‌های اساسی و توجه ویژه به اصول توسعه پایدار از محورهای اصلاح استراتژی توسعه شرکت ملی مس است.» اما به‌نظر برخی صاحبنظران، انتخاب 17 طرح مس از میان 41 طرح موجود تنها بر اساس میزان سودآوری صورت گرفته است. به‌گونه‌یی که پروژه‌های توسعه تغلیظ که بیشترین سودآوری را برای «ملی مس» به‌همراه دارد در اولویت قرار گرفتند که به گفته مدیرعامل شرکت ملی مس، مجموع سرمایه‌گذاری لازم برای اجرای این طرح‌ها حدود یک‌هزارو925میلیون یورو و 4هزار و300میلیارد تومان است.

بر این اساس، فاز دوم تغلیظ سرچشمه و سونگون هر یک به ظرفیت 150 هزار تن در راس پروژه‌های توسعه‌یی صنعت مس کشور قرار گرفت که از این دو پروژه، فاز دوم تغلیظ سونگون با حضور وزیر صنعت به بهره‌برداری رسید و فاز دوم تغلیظ سرچشمه نیز در انتظار بهره‌برداری رسمی است. تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ درآلو، تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ چاه فیروزه، تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ چهل کوره از دیگر پروژه‌های توسعه‌یی «ملی مس» است که همگی زمینه‌ساز افزایش تولید کنسانتره مس هستند.

این تمرکز شرکت ملی مس بر احداث کارخانه‌های تغلیظ در حالی است که ظرفیت کافی برای تولید کاتد مس از کنسانتره تولیدی دیده نشده است و آینده پیش‌روی کنسانتره تولید شده، در خوشبینانه‌ترین حالت و درصورت فراهم بودن بازار مصرف، صادرات خواهد بود.



 تکرار سرنوشت سنگ‌آهن؟

بر اساس آخرین اطلاعات میزان ذخایر مس دنیا حدود 630میلیون تن مس محتوا برآورد شده است که ایران با داشتن بالغ بر 20 میلیون تن مس محتوا حدود 3 درصد از ذخایر معدنی مس جهان را به خود اختصاص داده و در بین شرکت‌های برتر معدنی دنیا، در جایگاه دهم قرار گرفته است. هرچند ایران از ذخایر مس قابل قبولی برخوردار است اما به باور برخی کارشناسان، سرنوشتی که امروز سنگ آهن به آن دچار شده است، در انتظار مس نیز خواهد بود. تمرکز بر تولید کنسانتره بیشتر تنها به قصد افزایش سود و بی‌توجهی به تکمیل زنجیره تولید، در نهایت مس را در جایگاهی همچون سنگ آهن قرار خواهد داد. دیری نمی‌پاید که خام فروشی مس نیز به امری متداول تبدیل شود و دیگر تلاش برای تولید کاتد مس نیز رنگ می‌بازد.

درحالی «ملی مس» در جهت افزایش سودآوری بر تولید بیشتر کنسانتره متمرکز شده که اقدام چشمگیری در راستای تولید رقابتی و کاهش هزینه‌های تولید انجام نداده است. با ادامه این روند، سرنوشتی چون وضعیت امروز سنگ آهن و افتادن در دام سودهای مقطعی و استمرار خام‌فروشی برای مس نیز دور از انتظار نیست.