به گفته بسیاری از کارشناسان، التهاب در بازار ارز ریشه هیجانی دارد. هیجانی که به عقیده بسیاری به دلیل علامت‌های نادرستی است که سیاست‌های بانک مرکزی به بازار ارز داده است. بر این اساس گفته می‌شود سیاست‌هایی نظیر کاهش میزان ارز مسافری و بالا بردن نرخ این نوع ارز، تقاضای ارز را افزایش داده است.


همچنین بسیاری از کارشناسان با دفاع از طرح افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی معتقدند نباید انتظار داشت که بانک مرکزی تنها با استفاده از این ابزار خود بتواند آرامش را به بازار برگرداند. در این بین از برخورد تعزیراتی در بازار نیز انتقاد و گفته شده است و با صرف اعلام رسانه‌ای نمی‌توان نرخ ارز را به شرایط تک نرخی برگرداند.


افزایش هیجانی نرخ ارز


جمشید پژویان، رییس شورای رقابت با ناگهانی خواندن جهش ارز طی چند روز گفت: نااطمینانی به وضعیت اقتصادی کشور در التهاب‌ها اثرگذار بود، اما در حدی نبود که نرخ دلار را تا 50 درصد در مدت یکی، دو ماه بالا ببرد و ریال تضعیف شود. وی ادامه داد: به‌ نظر من اشتباه در سیاست‌گذاری‌ها توسط شورای پول و اعتبار باعث رویارویی اقتصاد با چنین مسائلی در بازار شد.وی ریشه مشکلات اقتصادی در کشور را در پایین بودن نرخ سود سپرده‌ها در مقابل تورم بالا در اقتصاد دانست و گفت: نخستین اشتباه، به کاهش نرخ سود بانکی برمی‌گردد. در شرایطی که نقدینگی بسیاری در جامعه وجود دارد و مسائلی همچون نااطمینانی مردم به فضای اقتصادی مطرح است، اینکه شورای پول و اعتبار نرخ سود بانکی را پایین آورد و در نتیجه به سرگردانی پول در جامعه دامن بزند را نمی‌توان به درستی درک کرد. وی افزود: کاهش نرخ سود بانکی یک سیاست اقتصادی اشتباه بود.


علامت‌های نادرست سیاست‌گذاری پولی به بازار


پژویان ادامه داد: اشتباه دوم را بانک مرکزی انجام داد. هجوم مردم برای دلار از این جهت بود که اطمینانی به وجود ارز در ذخایر بانک مرکزی نبود. در شرایطی که بانک مرکزی هیچ مشکلی از نظر تراز ندارد و سالانه 100 میلیارد دلاری نفت از کشور صادر می‌شود، اطلاعات و علائم نادرست به اقتصاد داده شد.


رییس شورای رقابت ادامه داد: مردم اطلاعاتی درباره دارایی‌های بانک مرکزی ندارند و با علائم جلو می‌روند؛ به‌خصوص کسانی که به امور سفته‌بازی و سوداگری می‌پردازند. وی با نادرست خواندن علائمی‌ که بانک مرکزی به مردم می‌دهد، گفت: علامت‌هایی که سفته‌بازان از بانک مرکزی گرفتند، این بود که بانک مرکزی پرداخت ارز مسافرتی را به نصف کاهش داد و به بانک‌ها ارز پرداخت نمی‌کرد این یعنی فریاد اینکه بانک مرکزی با مشکل کمبود ارز مواجه است و ذخیره‌ای ندارد.


این در حالی است که عاملی که باعث ایجاد نگرانی از کمبود دلار شود، در کشور وجود نداشته و ندارد. با این وجود، این علامت‌ها باعث هجوم مردم به بازار برای جذب دلار شد و این علامت شفاف که «بشتابید تا دلار از این گران‌تر نشده است، بخرید» به بازار داده شد. نتیجه این سیاست‌های ارزی، وضعیت غیرقابل کنترلی است که در کشور مشاهده کنیم.


وارونگی سیاست‌ها


پژویان در این باره گفت: بهترین راه‌حل، مساله‌ای است که پشت سر گذاشته و توجهی به آن نشد. بانک مرکزی به ‌جای اینکه فریاد بزند ذخیره دلار ندارم و خزانه خالی است، باید نشان می‌داد که به اندازه کافی دلار در کشور وجود دارد. رییس شورای رقابت افزود: همان‌طور که گفتم، وقتی بانک مرکزی مقدار دلار مسافرتی را به نصف کاهش می‌دهد و قیمت آن را بالا می‌برد، یعنی علامت غلط به بازار داده است.


سیاست پرداخت دلار به مسافران باید به‌گونه‌ای باشد که امکان تقلب را بگیرد.به عقیده پژویان، اگر همان زمان بانک مرکزی پرداخت دلار مسافرتی را تا 2500 و حتی 3 هزار دلار افزایش می‌داد و نیز بانک‌ها ارز به اندازه کافی در اختیار صرافی‌ها می‌گذاشتند، به‌راحتی التهاب‌ها در بازار می‌خوابید. فقط لازم بود قوانین و مقررات برای جلوگیری از تقلب تشدید شود.


تعلل در افزایش نرخ سود


پژویان در باره افزایش نرخ سود توسط شورای پول و اعتبار گفت: تصویب افزایش نرخ سود در شورای پول و اعتبار ایده خوبی است، اما همچون نوشداروی پس از مرگ سهراب می‌ماند. وی ادامه داد: شورای پول و اعتبار با وجود نقدینگی بالای جامعه و تورم، نرخ سود بانکی را پایین آورد و حال این تحولات در بازار از تبعات این عمل است.


رییس شورای رقابت در مورد اثرگذاری افزایش نرخ سود سپرده‌ها در بهبود شرایط بازار ارز گفت: ما نباید انتظار داشته باشیم که با تصویب این مصوبه و اعمال آن، به‌سرعت بازار متحول شود. با این حال، به‌طور قطع کاهش نرخ سود بانکی روی حرکت نقدینگی و بازار پولی و مالی اثرگذار است، اما نکته اصلی، علامت اشتباهی است که به سوداگران داده شد.


اعلام رسانه‌ای نمی‌تواند ارز را تک نرخی کند


همچنین جعفرقادری، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با تاکید بر اینکه سیاست‌های اقتصادی برای تک نرخی کردن ارز، باید در قالب بسته‌ای سیاستی باشد، گفت: صِرف اعلام تک نرخی کردن ارز از سوی بانک مرکزی نمی‌تواند نرخ ارز را در بازار تک نرخی کند.به گزارش خانه ملت قادری تصریح کرد: اعلام تک نرخی شدن ارز زمانی ارزش دارد که بازار به این سیاست واکنش مثبت نشان دهد و از این پس قیمت واحد ارز را در جامعه شاهد باشیم.
نماینده مردم شیراز در مجلس با تاکید بر اینکه اصلاح بازار ارز باید در قالب بسته‌ای اقتصادی عملیاتی شود، افزود: صِرف اعلام تک نرخی کردن ارز از سوی بانک مرکزی نمی‌تواند نرخ ارز را در بازار تک نرخی کند.


ارز دولتی رابطه‌ای توزیع نشود


وی با بیان اینکه نظارت درباره نحوه توزیع ارز باید به شکل جدی انجام بگیرد، ادامه داد: در بسته اقتصادی دولت باید جلوی هرگونه رانت‌خواری و ویژه‌خواری گرفته شود و توزیع ارز دولتی رابطه‌ای نباشد، بلکه به شکل قانونی و فقط به نیازمندان توزیع شود.
قادری در تحلیل سیاست‌های اقتصادی دولت تاکید کرد: سیاست‌های اقتصادی کشور باید به شکل یک مجموعه و بسته دیده شود.



ضرورت فعالیت بازارهای متفرقه برای جذب سرمایه


وی برطرف کردن مشکلات بخش تولید، فعال کردن بورس و فعال کردن سایر بخش‌هایی که می‌تواند سرمایه‌های سرگردان را در مسیر رشد اقتصادی قرار دهد، ضروری برشمرد.


این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس هشتم یادآور شد: در ادامه بسته سیاستی دولت، نیاز به پیش‌بینی راه‌های ورود به بازار جهانی است و در واقع ارز تک نرخی با ایجاد چنین شرایطی محقق می‌شود.



همگرایی سیاسی برای حل مشکلات


علی اصغر یوسف‌نژاد، سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس نیز با اشاره به التهاب بوجود آمده در بازار ارز گفت: اختلاف نظر‌ها باعث می‌شود تا آرامش به بازار بازنگردد. وی تاکید کرد، نباید مناسبات سیاسی در تعیین چارچوب سیاست‌های اقتصادی کشور مشکل آفرین شوند. به عقیده وی، اتخاذ راهکار‌های مناسب و کارآ و حل التهاب به وجود آمده در بازار ارز نیاز به همگرایی سیاسی دارد.