پرداخت مالیات با وجودی که عمری به درازای استقرار مدنیت و حکومت در تاریخ بشر دارد، اما یکی از الزامات زندگی مدرن نیز است.

با وجودی که مالیات در گذشته تاریخی بیشتر بر مبنای زورگویی حکومت ها و تصمیمات منفعت طلبانه حاکمان بر سرنوشت مردم تعیین می شد و نحوه مصرف آن نیز به طور طبیعی خرج اموری می شد که مردم از آن هیچ اطلاعی نداشتند، اما در زندگی مدرن امروزی این مساله قاعده مند شده و شهروندان مالیات دهنده در کشورهای توسعه یافته دقیقا می دانند پولی که بابت مالیات می پردازند خرج چه اموری می شود و اگر دولتی در مصارف عمومی خود ول انگاری یا سوء استفاده کند، عواقب بدی در انتظار آن خواهد بود.

در کشور ما اما مساله مالیات داستان متفاوتی دارد. پایین آمدن درآمد نفتی دولت یازدهم در اثر کاهش کم سابقه قیمت نفت بار دیگر مساله پرداخت مالیات و افزایش منابع درآمدی دولت از محل مالیات را به میان کشیده است.

بدیهی است در کشوری نفتی چون ایران سخن گفتن دولت از لزوم افزایش مالیات تا حدودی نا متعارف و غیر مرسوم به نظر می رسد چه آنکه در کشورهای نفتی همچون ایران برخلاف کشورهای توسعه یافته دولت ها خود نقش پرداخت و توزیع کننده پول (نفت) میان مردم را دارند در حالی که در کشورهای توسعه یافته صنعتی این قضیه برعکس است و این دولت ها هستند که به پرداخت مالیات شهروندان و بنگاه های اقتصادی وابسته اند.

به عبارت دیگر در دنیای امروزی دولت ها و ملت هایی توسعه یافته تر و مرفه تر هستند که بیشترین میزان مالیات دریافت می شود و "این مالیات ها در یک سیستم شفاف اقتصادی قابل رصد است" و فرار مالیاتی در صورت تحقق جریمه هایی بسیار سنگین دارد که اساسا بسیاری به دلیل همین عواقب و رسوایی ها، عطای چنین مساله ای را به لقای آن می بخشند.

اما در کشور ما در نیم قرن گذشته و همزمان با باز شدن پای منابع در آمدی نفتی به بودجه، مساله پرداخت مالیات به درآمدی حاشیه ای برای دولت تبدیل شده است و امروز اگر اراده ای برای بازگرداندن این مساله از حاشیه به متن در آمدهای دولت در میان باشد، باید همراه با یک برنامه ریزی دقیق و کارشناسانه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده صورت گیرد تا فرهنگ آن میان مردم جا بیفتد ، اما پیش از جا افتادن فرهنگ پرداخت مالیات در بین مردم ، چند الزام و گام مهم باید از سوی حکومت برداشته شود.

در این راستا به نظر می رسد چالش نخست در افزایش مالیات ها و کاهش وابستگی بودجه عمومی به نفت و افزایش سهم مالیات در آن، شفاف سازی اقتصادی باشد.

شفاف سازی به آن معنا است که هیچ بنیاد، سازمان و نهادی که بیلان مالی دارد نباید حساب و کتابش محرمانه و سری باقی بماند و حساب همه نهادهای اقتصادی و غیر اقتصادی بدون استثناء باید شفاف باشد.

هم اکنون برخی نهادها و بنیادهای اقتصادی و حتی غیر اقتصادی که دهها هزار میلیارد سرمایه در گردش دارند از پرداخت مالیات و حساب دهی به نهادهای اقتصادی رسمی معاف هستند، بدون تردید نمی توان انتظار داشت در سیستمی اقتصادی با شرایط کنونی ایران فرهنگ سازی پرداخت مالیات مادامی که دانه درشت ها از پرداخت آن معاف هستند یا فرار می کنند محقق شود.

رهبری معظم انقلاب نیز در سخنرانی روز 29 بهمن خود در جمع اقشاری از مردم آذربایجان پرداخت مالیات را یک "فریضه" دانسته و به درستی اشاره فرمودند که از ضعفا مالیات گرفته می شود در حالی که بعضا سرمایه داران بزرگ فرار مالیاتی دارند. (نقل به مضمون)

در همین راستا باید برای اجرای نخستین گام در "فریضه اخذ مالیات در اقتصاد مقاومتی" حساب و کتاب همه نهادهای کشور (بدون استثناء) برای مراجع رسمی اقتصادی کشور قابل دسترس باشد تا بر این اساس بتوانند مالیات فعالیت های اقتصادی آنها را در یک نظام مالیاتی (به روز شده) تعیین و اعمال کنند. همزمان باید شفاف سازی جدی در محل هزینه کرد این مالیات ها صورت گیرد تا مردم دقیقاً بدانند مالیاتی که می دهند کجا و به چه شکلی هزینه می شود.

در صورت تحقق این مهم، وابستگی دولت به دلارهای نفتی نیز کاهش خواهد یافت؛ هر چند با توجه به نفتی بودن اقتصاد کشور وابستگی کامل و واقعی اقتصاد کشور از نفت در میان مدت محتمل به نظر نمی رسد اما نخستین گام های تحقق این مهم می تواند از راه تامین منابع پایدار مالیاتی برای دولت باشد.