در ابتدای تاریخ ایران، ذرات ریز طلا را از کناره رودخانه‌ها در استان های غربی ایران برداشت می‌کردند. طبق شواهد آثار تاریخی معلوم است که در هزاره سوم قبل میلاد، از طلا وسایل ریز تزئینی می‌ساختند.

در دوره حکومت ماد، از معادن طلای اطراف همدان بهره برداری می شد. البته در این دوره غیر از طلا، مس، آهن، نقره، سرب، زرنیخ، سنگ های گرانبها و سنگ مرمر هم بدست می آوردند.

در سلسله هخامنشیان از معدن طلای بلخ بامیان در نزدیکی آذرگشسب واقع در شهرستان کنونی تکاب، طلا استخراج می کردند. البته طلای معدن روشا در کشور رومانی نیز مورد استفاده ایرانیان قرار می گرفت.

در شاهنشاهی ساسانیان نمایندگان چین استان، که بین سال های 455 و 531 میلادی، به دربار ایران رفت و آمد داشتند، محصولات طبیعی در تیسفون پایتخت ساسانی را طلا، نقره، مرجان، عنبر، مروارید و اشیاء زجاجی، بلور، آهن، مس، شنگرف و جیوه می‌دانستند.

در دوره‌های مختلف تاریخی بعد از اسلام از معدن طلای استان آذربایجان غربی در تکاب، کم و بیش طلا استخراج می کردند اما برداشت طلا برای سازمان های دولتی مقرون بصرفه نبود، و استخراج آن توسط جویندگان منفرد طلا انجام می شد.

همچنین در پادشاهی قاجاریه و مخصوصا در زمان امیرکبیر، برای استخراج طلا اقداماتی بعمل آمد و از معدن طلای موته بهره برداری شد.

پس از انقلاب مشروطیت، امتیاز معدن طلای آستانه (اراک) در رود ازنا، در 1289 خورشیدی، به اشخاص واگذار شد ولی نتیجه ای از آن به دست نیامد.

معدن سیستان، قدیمی‌ترین معدن طلا

به طور کلی می‌توان گفت قدیمی ترین معدن طلایی که اسم آن در تواریخ و گزارش ها آمده است، معدن سیستان است، پس از آن بیشتر از معدن کوه زر دامغان یاد شده است.

تاریخ طلای ایران از گذشته های دور تا کنون، در بلخ تاریخی و از دو معدن طلای شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی تولید می شد که آثار تاریخی فراوان از دوره های مختلف تاریخی، در این دو معدن یافت شده است.

تکاب آذربایجان غربی قطب معادن طلای ایران

در شهرستان تکاب استان آذربایجان غربی کشور ایران، دو معدن بزرگ طلا وجود دارد که هر دو قدمت باستانی برداشت دارند. این دو مهمترین و اصلی ترین معادن طلا در ایران هستند.

در حال حاضر میزان ذخایر طلای این دو معدن بیش از 100 تن است و از نظر ذخایر طلا و تولید آن در کشور رتبه اول را دارند.

معدن طلای زرشوران بزرگترین معدن طلای خاورمیانه

معدن طلای زر شوران، به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است. معدن طلای زر شوران بزرگترین معدن طلای خاورمیانه است و مهمترین و اصلی ترین ذخیره معدنی و غنی ترین نقطه طلا خیز کشور به شمار می‌رود.

معدن طلای آق‌ دره، دومین معدن طلای کشور

علاوه بر این معدن طلای آق‌ دره، به عنوان دومین معدن طلای کشور در ۳۰ کیلومتری شهرستان تکاب و 10 کیلومتری معدن طلای زرشوران قرار دارد. این معدن بیش از 10 سال در چرخه تولید طلا در ایران فعال است و سالانه ‌2.2 تن طلای ‌٢٤ عیار تولید و استحصال می‌شود.

براساس گزارشات سازمان زمینی شناسی هم‌اکنون وجود 300 تن ذخیره قطعی طلا در ایران محرز شده است و انتظار می‌رود با اکتشافات و بررسی‌های جدید این میزان حتی به هزار تن افزایش یابد.

از سوی دیگر طبق آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت درحال حاضرحدود 15 معدن طلا در ایران وجود دارد که از این تعداد 12 معدن فعال و سه معدن غیر فعال هستند و بیش از 50 ناحیه و منطقه معدنی طلا در کشور شناسایی شده است که البته از بین آن‌ها تنها حدود 10 منطقه میزان ذخایر مناسبی دارند.

گرچه صنعت طلا در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و وضعیت معادن طلای این سرزمین نیز درخور توجه است اما این صنعت قدیمی و پول‌ساز، آنچنان که باید به جایگاه اصلی خود نرسیده و سهم ایران از تولید و صادرات جهانی این کالا بسیار ناچیز و تقریبا قابل‌چشم‌پوشی است.