در طول حدود ۱۰ ماه گذشته تاکنون بازار جهانی نفت فراز و فرودهای متعدد قیمتی را تجربه کرده به طوری که هم اکنون قیمت هر بشکه نفت خام در مقایسه با فروردین ماه سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است.

بر این اساس، هر چند کارشناسان عقب افتادن تقاضا از عرضه را مهمترین عامل سقوط قیمت نفت عنوان می کنند اما یکی از مهمترین دلایل کاهش شدید بهای طلای سیاه، مسابقه جدید کشورهای عربی عضو اوپک به منظور افزایش تولید و صادرات نفت بوده است.

در طول ۱۰ ماه گذشته که بازار نفت شدیدترین کاهش قیمت نفت را تجربه کرده است، کشورهای عربی عضو اوپک بر روی سقف ۳۰ میلیون بشکه ای تولید نفت اوپک پافشاری کردند و حاضر به کاهش سقف تولید نفت این سازمان نشدند.

مقاومت چهار کشور عربی عضو اوپک شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و قطر به منظور حفظ سقف ۳۰ میلیون بشکه ای تولید نفت اوپک تا آنجا پیش رفت که حتی در نشست ۱۶۶ این سازمان در پائیز سال گذشته این چهار کشور مقابل هفت کشور طرفدار کاهش سقف تولید اوپک به رهبری ایران کارشکنی کردند.

مهدی عسلی آذر ماه سال گذشته در گفتگویی درباره دلایل حفظ سقف تولید نفت این سازمان، گفته بود: در نشست ۱۶۶، بیشتر اعضای اوپک بر این باور بودند که در شرایط کنونی محدوده قیمت ٨٠ تا ٨٥ دلار برای نفت مناسب است و خواسته بیشتر کشورهای عضو، توقف سقوط قیمت ها و بازگشت آن در سطح ٨٠ تا ٨٥ دلار بود.

نماینده ایران در اوپک با بیان اینکه در این نشست هشت عضو اوپک از جمله ایران خواهان کاهش یک میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه ای از سقف تولید خود بودند، افزوده بود: اگر روسیه، نروژ و مکزیک نیز با کاهش ٥٠٠ هزار بشکه ای سقف تولید خود موافقت می کردند، بازار به طور کامل متعادل می شد.

عسلی در نهایت تصریح کرده بود: پس از آن که روسیه با هرگونه کاهشی در تولید نفت خود مخالفت کرد، این خواسته بیشتر اعضای اوپک با مخالفت عربستان و سه کشور صادر کننده نفت حاشیه خلیج فارس روبرو شد و به نتیجه نرسید.

سقوط امپراطوری عربستان در اوپک

با گذشت حدود چهار ماه از این اظهار نظر نماینده ایران در اوپک، بیژن زنگنه وزیر نفت روز گذشته در جمع خبرنگاران برخی از تغییر و تحولات پشت پرده اوپک و تغییر رفتا برخی از کشورهای عربی عضو این سازمان را تشریح کرد.

زنگنه بدون آنکه نامی از کشوری در اوپک را ببرد، با تاکید بر اینکه برخی از کشورها هر چه در توان داشتند تا قیمت نفت کاهش یابد، به کار بستند، گفت: بهانه این کشورها برای حفظ سقف تولید نفت اوپک و افزایش عرضه نفت به بازار مقابله با شیل اویل‌ها بود.

وزیر نفت با اعلام اینکه در نشست ۱۶۶ اوپک چهار کشور مخالف کاهش سقف تولید نفت اوپک بودند، تصریح کرد: با گذشت چند ماه دو کشور از مجموع چهار کشور مخالف کاهش سقف تولید نفت اوپک با انجام مکاتباتی از نظر پیشین خود بازگشتند و خواستار کاهش سقف تولید نفت اوپک شده اند.

این عضو کابینه دولت تدبیر و امید با بیان اینکه این دو کشور حامی حفظ سقف تولید نفت اوپک در نشست ۱۶۶ این روزها از کاهش قیمت نفت ناراضی هستند، تاکید کرد: با این وجود قانون اوپک بر مبنای اجماع است و امیدوارم آن کشور باقیمانده هم به نظر سایر کشورهای عضو اوپک مبنی بر کاهش سقف تولید نفت این سازمان احترام بگذارد.

از این رو با تفسیر اظهارات بی پرده بیژن زنگنه وزیر نفت ایران می توان به این نتیجه رسید که در کنار هشت کشور شامل ایران، عراق، اکوادر، الجزایر، ونزوئلا، آنگولا، نیجریه، لیبی، حالا دو کشور عربی دیگر عضو اوپک هم به جمع طرفداران کاهش ۱.۵ میلیون بشکه سقف تولید اوپک پیوسته و عملا پشت عربستان سعودی را خالی کرده اند.

سناریوی نفت ۴۰ دلاری روی میز نیست

بازار در طول یک ماه گذشته تاکنون به اظهارات علی النعیمی وزیر کهنه کار نفت عربستان سعودی دیگر واکنش نشان نمی دهد و ادعای این کشور به منظور افزایش عرضه نفت مازاد به بازار همچون پائیز سال گذشته منجر به سقوط چند دلاری قیمت ها در بازار نفت نمی شود.

در این بین در طول چند ماه گذشته هم به نظر می رسد اقتصاد دولت امارات متحده عربی هم حسابی از کاهش قیمت نفت خام آسیب دیده به طوری که سهیل بن محمد المزروعی هم دیگر همچون سابق از کاهش قیمت‌ها حمایت نمی کند و سناریوهای نفت ۳۰ و ۴۰ دلاری دیگر روی میز نیست.

از سوی دیگر، به نظر می رسد مقامات عربستان سعودی از خالی شدن اطراف خود در اوپک مطلع شده اند و النعیمی اوایل فروردین ماه سال جاری در کنفرانسی در لندن به نوعی دولت ریاض را از اتهام توطئه و دست کاری قیمت نفت مبرا کرد.

این وزیر کهنه کار سعودی ها با بیان اینکه عربستان هرگونه «تئوری توطئه» در پس تصمیم ماه نوامبر اوپک در مورد عدم تغییر سقف تولید این سازمان را رد می کند، تاکید دارد: «هیچ توطئه ای در کار نیست و ما تلاش کردیم تمام چیزهایی را که گفته شده بود اصلاح کنیم، اما هیچ کس گوش نمی دهد. ما علیه هیچ کس نیستیم. ما طرفدار هر کسی هستیم که می خواهد ثبات بازار و توازن بین عرضه و تقاضا را حفظ کند و بازار با توجه به قیمت در مورد آن تصمیم گیری می کند.»