نقدینگی سرگردان امسال از اولین روزهای بهاری، دو بازار سکه و ارز را نشانه گرفت و همین هجوم تقاضا هم باعث شد تا قیمت‌ها سر به فلک بکشد و رشد بازده سرمایه‌گذاری هم مثل همیشه فعالان دیگر بازارها از بورس گرفته تا ساخت‌و‌ساز را به سوی خود کشاند.

در چنین شرایطی، رشد قیمت‌ها چه در بازار سکه و چه در چهارراه استانبول، چندان دور از ذهن نبود هرچند که رکوردهای ماه‌ها و روزهای بعد توانست بیش از آنکه انتظار می‌رفت، همه را غافلگیر کند.

سکه یک میلیون تومانی و دلار دوهزار تومانی، اتفاق‌های ساده‌ای در بازار ارز و سکه نبودند و به همین دلیل هم وقتی نرخ‌ها از محدوده قابل پیش‌بینی پا فراتر گذاشتند، کاسه صبر بانک‌مرکزی لبریز شد و برای چندمین‌بار آستین‌ها را بالا زد. متولی که دست‌کم امسال هر زمان برای مهار قیمت‌ها دست به کار شد در فاصله زمانی کم، نتیجه عکس گرفت از افزایش قیمت‌های دولتی ارز در اوایل سال گرفته تا عرضه‌های ارزان سکه در شعب بانک ملی. اما دلار دوهزار تومانی موضوعی نبود که بانک‌مرکزی بتواند به‌راحتی از کنار آن بگذرد به خصوص که خود این بانک هم متهم بود چندان از رشد قیمت‌ها ناراضی نبوده و مبلغ قابل‌توجهی از این اختلاف قیمت‌ها به حساب خزانه واریز کرده است.



سیاست‌هایی که موثر نبود

نتیجه اینکه، قیمت‌های مصوب به معامله‌گران رسمی یعنی صراف‌ها ابلاغ شد بعد هم نوبت به خط‌ و نشان کشیدن برای دلال‌ها رسید. پای نیروی انتظامی و قوه‌قضاییه که به میان آمد دلال‌ها محتاط‌تر شدند و صراف‌ها بیکار، اما این همه به معنای رفتن دلال‌ها، تخته شدن بازار سیاه و تک‌نرخی شدن بازار ارز نبود و در مورد سکه هم، وضع بر همین منوال بود. عرضه‌های ارزان در بانک‌ها و صف‌های کیلومتری فقط برای مدت محدودی توانست نبض بازار را به دست بانک مرکزی بدهد به این ترتیب با قد کشیدن دلار و همزمان رشد نرخ‌های جهانی، قیمت سکه از یک میلیون تومان هم گذشت و تدابیر تازه بانک مرکزی از جمله پیش‌فروش و افزایش نرخ سود بازار رقیب یعنی بازار پول هم اگرچه توانست قیمت‌ها را تا حدودی مهار کند اما این عقب‌نشینی به معنای بازگشت به نرخ‌های گذشته نبود. نتیجه هم اینکه در بازار ارز صراف‌ها یا خانه‌نشین شده‌اند یا به صنف دلال پیوسته‌اند یا در مغازه‌هایشان منتظر تزریق ارز به قیمت جالب هزارو۲۲۶ تومانی هستند، اتفاقی که با وجود وعده بانک مرکزی هنوز رخ نداده است.



بازار سکه به دنبال دلار

در بازار سکه هم عقب‌نشینی سکه در کانال ۸۰۰ هزار تومان ادامه دارد اما پیش‌بینی‌ها کماکان از رشد قیمت‌ها در روزهای باقیمانده از سال و حتی روزهای پیش رو در سال ۹۰ خبر می‌دهد.

مهدی تقوی، کارشناس اقتصادی معتقد است التهاب اخیر بازار ارز و سکه اشتیاق سفته‌بازانه بسیاری را برانگیخت. انگیزشی که ذاتا حاوی تلاش برای کسب سود کوتاه‌مدت بود. به عبارت ساده‌تر، تحلیل رفتار سفته‌بازان، به ماهی‌گیری از آب گل‌آلود می‌ماند اما این کسب سود از نظر تقوی قابل دفاع نیست چون نوعی سوداگری کوتاه‌مدت به شمار می‌رود و سرمایه‌گذاری بلندمدت را تضعیف می‌کند. البته در شرایطی که بازدهی بازار سهام و نرخ سود سپرده‌گذاری در بازار پول پایین‌تر از نرخ تورم بود و به دلیل مشکلاتی که برای بخش تولید رخ داده، فضای اقتصادی آماده تحمیل یک شوک از سوی مأمنی تازه برای کسب سود بود.به گفته او در چنین شرایطی علایم کافی از بازار ارز و سکه صادر شد اما فضای سفته‌بازی، فضای «بازار گرمی» است. بنابراین نه تنها بخش‌های مولد اقتصاد از رونق سوداگری آسیب می‌بیند، بلکه گاه نرخ‌های حبابی شکل می‌گیرد.

تقوی تاکید کرد: این نرخ‌ها بیشترین آسیب را به پس‌اندازهای خرد غیرحرفه‌ای‌های تازه‌وارد به بازار ارز و سکه می‌زند. گذشته از این، این حباب، آرام‌آرام بازارهای دیگر را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: علایم غلط بازار سکه و به‌خصوص ارز، آن‌گونه که در حال حاضر نیز قابل لمس است، بهانه لازم را برای ورود شوک قیمتی پس از حصول آرامش نسبی یا کوتاه‌مدت در بازار ارز و سکه به سایر بازار‌ها همچون کالا و خدمات فراهم می‌کند. او یادآور شد: گذشته از این شوک روانی، گرانی ارز و سکه برای عموم مردم این است که احساس می‌کنند ارزش دارایی‌هایشان به سرعت در حال نزول است. بنابراین تلاش می‌کند که ارزش دارایی‌های خود از جمله مسکن را بالاتر ببرند. به هر حال در چنین شرایطی که اوضاع بازار ارز و سکه چندان بسامان به نظر نمی‌رسد هرکس دستی بر آتش دارد، نظر تازه‌ای برای بهبود اوضاع ارایه می‌کند.



طرحی که وتو شد

چندی پیش رامین پاشایی‌فام، مدیرعامل بانک سپه در هفته‌های گذشته از ارایه طرح‌های جدید برای کنترل و ساماندهی بازار ارز و سکه توسط این بانک خبر داد و گفت: این بانک پیشنهاد سازماندهی این بازارها را به بانک مرکزی ارایه کرده که مورد موافقت قرار گرفته است.

او وعده داد با اجرای این طرح که جزییات آن در آینده نزدیک اعلام می‌شود بازار ارز و سکه با قدرت کامل کنترل خواهد شد. اما روابط عمومی بانک مرکزی بعد از چند روز سکوت تصمیم گرفت نسبت به این طرح واکنش نشان بدهد.

روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد: طرح ارایه شده توسط مدیر عامل بانک سپه مربوط به مسکوکات طلا بوده و هیچ ارتباطی به ساماندهی بازار ارز ندارد. بر اساس روابط عمومی بانک مرکزی این طرح در بانک مرکزی مورد بررسی قرار گرفته و پس از رفع موانع اجرایی و اعمال برخی ملاحظات با تکیه بر نقطه‌نظرات کارشناسی بانک مرکزی، مورد تایید واقع شده است.

این اطلاعیه می‌افزاید: بررسی و استفاده از نقطه‌نظرات بانک‌ها، کارشناسان اقتصادی و استادان همواره در دستور کار این بانک است و پس از بررسی به همراه توصیه‌های کارشناسی این بانک به مراجع مربوط اعلام می‌شود. اما واقعیت این است که نه تنها اکثریت این کارشناسان بلکه نمایندگان مجلس هم معتقدند تلاش‌های دولت و بانک مرکزی دست‌کم در میان و بلندمدت نتیجه نخواهد داد.



تلاش بیهوده

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اینکه دولت هرچه تلاش کند نمی‌تواند نرخ دلار را به قیمت قبلی برگرداند، گفت: این نتیجه اشتباهات بانک مرکزی و دولت است.

قادری اظهار داشت: با توجه به اینکه نرخ دلار در ماه‌های اخیر افزایش داشته به نظر می‌رسد دولت هرچه تلاش کند نمی‌تواند نرخ دلار را به قیمت قبلی برگرداند و منطقی نیز به نظر نمی‌رسد. وی درخصوص آشفتگی اخیر بازار ارز و غیرعادی بودن شرایط عنوان کرد: اجرای سیاست‌های غلط عمدی یا غیرعمدی، مشکلات فعلی را به وجود آورده و در واقع باعث شده که اکنون دلار به هزار و 700 تا هزار و 800تومان برسد و دولت نتواند آن را کاهش دهد.

این نماینده مجلس تاکید کرد: به نظر می‌رسد تقاضای سفته‌بازی‌های بازار ارز باعث شده تا اکنون دلار هزارو 700تومانی را داشته باشیم. وی گفت: با تداوم و اصلاح سیاست‌ها و اعتماد از تامین ارز و روال واردات کالا و پاسخگویی به انتظارات متقاضیان می‌توان نرخ را در حد مناسبی تثبیت کرد قادری درخصوص تفاوت بالای نرخ بازار آزاد و نرخ دولتی، اظهار داشت: این نتیجه اشتباهاتی است که در بازار ارز و بازار پولی توسط بانک مرکزی و دولت ایجاد شد و متاسفانه سود سپرده و اوراق مشارکت هم متناسب با نرخ تورم تعدیل نشد.