مهم‌ترین عامل در کاهش ارزش صادرات، افت 23 درصدی ارزش محصولات پتروشیمی بوده است. محصولات پتروشیمی در حدود نیمی از وزن شاخص را در اختیار دارند و تغییرات آن تاثیر قابل توجهی، در شاخص کل دارد.

چهارمین ماه متوالی افت شاخص

بر اساس آمار بانک مرکزی شاخص بهای صادراتی در فروردین‌ماه سال‌جاری به 243.9 واحد رسیده و نسبت به ماه قبل (اسفندماه سال گذشته) 3.4 درصد کاهش یافته است. این چهارمین ماه متوالی است که رشد ماهانه این شاخص منفی گزارش شده است. بر اساس آمار بانک مرکزی رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی در «دی‌ماه منفی 1.4 درصد»، «در بهمن‌ماه منفی 5.6 درصد» و در «اسفندماه منفی 2.4 درصد» گزارش شده است. به‌طور کلی طی 4 ماه گذشته حدود 12 درصد از ارزش صادرات کاسته شده است.  بانک مرکزی علاوه بر «رشد ماهانه» آمار مربوط به «رشد نقطه‌به‌نقطه» این شاخص را منتشر کرد. رشد نقطه‌به‌نقطه تغییرات شاخص بهای صادراتی در فروردین‌ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل در نظر می‌گیرد. طبق آمار رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص مذکور در فروردین‌ماه به منفی 12.3 درصد رسیده است، همچنین در اسفندماه سال گذشته رشد نقطه‌به‌نقطه معادل منفی 5.5 درصد ثبت شده بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد نقطه‌به‌نقطه فروردین‌ماه در مقایسه با 14 ماه گذشته کمترین مقدار بوده است، در سال 93 در اکثر ماه‌ها این رشد مثبت گزارش شده بود؛ به‌نحوی‌که از مردادماه تا بهمن‌ماه افزایش سالانه یا رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای کالا و خدمات صادراتی مثبت گزارش شده بود، اما طی دو ماه اخیر رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص صادراتی به زیر صفر نزول کرده است. آمار مربوط به تغییرات میانگین شاخص نیز روند نزولی قیمت صادرات را تایید می‌کند. طبق آمار، در دوازده ماه منتهی به فروردین‌ماه سال 94 نسبت به مدت مشابه سال قبل 0.8 درصد از سطح شاخص بهای صادراتی کاسته شده که این مقدار برای اسفندماه سال گذشته (متوسط سال 93 نسبت به متوسط سال 92) معادل با منفی 0.5 درصد بوده است.

تاثیر دو عامل در شاخص صادراتی

شاخص بهای کالاهای صادراتی یکی از انواع شاخص‌های قیمتی است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می‌دهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبنای بازار صادرات محاسبه می‌شود. آمار شاخص بهای صادراتی حاکی از آن است که در ماه‌های اخیر از سطح شاخص کاسته شده است، برای بررسی روند نزولی ارزش صادرات، باید عوامل موثر در این شاخص را ارزیابی کرد. به‌طور کلی عوامل موثر بر شاخص صادراتی را می‌توان به دو بخش مهم تقسیم کرد. نخست عواملی که قیمت کالاهای صادراتی داخلی را در بازار جهانی مشخص می‌کند. به‌طور کلی می‌توان عوامل دسته اول را «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگی‌های اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاست‌های داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل ارزش محصولات صادراتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما علاوه‌بر عوامل مذکور، قیمت ارز در بازار آزاد نیز به‌عنوان عامل دوم بر روند قیمتی شاخص بهای صادراتی تاثیر می‌گذارد. در گزارش شاخص بهای صادراتی بانک مرکزی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به ریال تبدیل می‌شود؛ بنابراین تغییرات قیمت دلار در بازار آزاد می‌تواند روند شاخص بهای صادراتی را تحت تاثیر قرار دهد. بر این اساس، به‌طور کلی می‌توان عنوان کرد که تغییرات شاخص بهای صادراتی تحت تاثیر «تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازار جهانی» و «نوسانات نرخ آزاد ارز» است.

اثر‌گذاری کاهش بهای محصولات پتروشیمی

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته حدود نیمی از وزن شاخص بهای صادراتی از «محصولات پتروشیمی» تشکیل شده است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد از ارزش محصولات پتروشیمی در فروردین‌ماه سال‌جاری نسبت به ماه قبل 4.2 درصد کاسته شده است. همچنین ارزش محصولات پتروشیمی نسبت به فروردین‌ماه سال گذشته 23 درصد کاهش یافته است. بنابراین افت سالانه 23 درصدی، با توجه به اثر‌گذاری بالای محصولات پتروشیمی در شاخص کل اثر قابل توجهی در منفی شدن رشد نقطه‌به‌نقطه این شاخص داشته است. این کاهش قیمت در بازارهای جهانی نیز به دلیل کاهش قیمت نفت، گزارش شده است به‌نحوی‌که در ماه آوریل سال 2015 ارزش شاخص جهانی پتروشیمی نسبت به مدت مشابه سال قبل 23 درصد کاهش یافته است.  باوجود رشد منفی ارزش کالاهای پتروشیمی طی یک سال گذشته، قیمت ارز در این مدت افزایش یافته است. بر اساس آمار بانکی نرخ آزاد دلار در فروردین‌ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل 6.9 درصد افزایش یافته است، اما این افزایش باعث نشده رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای صادراتی مثبت شود؛ بنابراین می‌توان عنوان کرد عامل «افت قیمت جهانی محصولات صادراتی (به خصوص کالاهای پتروشیمی)» بر عامل «افزایش قیمت ارز» غلبه کرده است و باعث شده رشد نقطه‌به‌نقطه شاخص بهای صادراتی منفی گزارش شود.

سقوط قیمت پروپان مایع شده

گزارش شاخص بهای صادراتی از مجموع 15 گروه اصلی و یک گروه اختصاصی تشکیل شده است. هر یک از گروه‌های مذکور، با توجه به ضریب اهمیت آن در محاسبه شاخص دارای وزن مشخصی هستند. «محصولات نباتی»، «محصولات معدنی»، «محصولات صنایع شیمیایی»، «محصولات شیمیایی» و «فلزات معمولی» از جمله مهم‌ترین گروه‌های اصلی گزارش شاخص بهای صادراتی هستند که در حدود 80 درصد از وزن کل شاخص را تشکیل می‌دهند. در تمامی گروه‌های مذکور، روند ماهانه در فروردین‌ماه نزولی گزارش شده است.

در بین این گروه‌ها بیشترین کاهش در گروه محصولات معدنی گزارش شده که طی یک ماه 7 درصد از سطح این گروه کاسته شده است. افت نقطه‌به‌نقطه این گروه نیز در فروردین‌ماه معادل 19 درصد گزارش شده است. «پروپان مایع شده» که یکی از محصولات اصلی این گروه محسوب می‌شود و سهم قابل‌توجهی در سبد صادراتی دارد در فروردین نسبت به اسفند قبل 31.3 درصد کاهش قیمت داشته است.  در بین گروه‌های کالاهای صادراتی، محصولات صنایع شیمیایی نیز طی یک‌سال گذشته و نسبت به فروردین سال قبل، کاهش قابل توجهی داشته‌اند. بر اساس آمار بانک مرکزی، در فروردین سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 22 درصد از ارزش محصولات صنایع شیمایی کاسته شده است.