محمود احمدی شنبه در برنامه «تیتر امشب»  که به مشکلات چک و مزایای سامانه چکاوک بانک مرکزی اختصاص داشت در پاسخ به سوالی درباره دلایل افزایش صعودی چک‌های بی‌محل و برگشتی گفت: برخی مباحث اقتصادی موجب این معضلات شده و مقررات حاکم نیز که موجب از دست‌رفتن آبرو، اقتدار و ارزش چک شده از دیگر عوامل افزایش چک‌های برگشتی است. دبیرکل بانک مرکزی با بیان اینکه وجود ۵ تا ۷ میلیون چک برگشتی در سال زیبنده  کشور نیست و در ۱۰ سال اخیر چک‌های برگشتی روند افزایشی داشته است، افزود: کسی که  چک برگشتی دارد مجدد می‌تواند حساب باز کند و امکان نظارت بر تعدد این حساب‌ها نیست؛ طبیعی است که این اتفاق رخ دهد و ممکن باشد یک فرد در شبکه بانکی تا چند صد حساب داشته باشد.

وی با اشاره به این مطلب که اکنون در سامانه چکاوک به ذینفع چک این امکان داده می‌شود که با ارسال اطلاعاتی به سامانه بتواند اطلاعات اولیه دارنده چک را دریافت کند و می‌تواند مطمئن شود که این فرد چک برگشتی دارد یا نه، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا یکی از دلایل افزایش چک‌های برگشتی می‌تواند به مباحث رکود و معضلات تولید مربوط شود، گفت: به هر حال رکود در بخش تولید و صنعت در این معضل بی تاثیر نبوده است.احمدی ادامه داد: بر اساس سامانه چکاوک کسانی که حساب‌های متعددی در داخل یک شعبه یا یک بانک مشخص دارند به یک حساب در یک بانک تبدیل می‌شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک می‌تواند در کشور فعالیت کند.

در گام بعدی سامانه چکاوک ارتباط مردم را با شعب بانک‌ها  قطع می‌کنیم به این ترتیب که شخص متقاضی دریافت دسته چک دیگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طریق سامانه و غیرحضوری تقاضای چک می‌کند. دبیرکل بانک مرکزی گفت: تقاضای این فرد داخل بانک مرکزی بررسی می‌شود  و پس از اینکه مشخص شد این فرد حقیقی و حقوقی چک برگشتی ندارد به بانک مربوط تائیدیه داده می‌شود و در سامانه  متمرکز، چک متحدالشکلی که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است صادر و دسته  چک از طریق پست به منزل فرد ارسال می‌شود. احمدی افزود: در گام بعدی اجرای سامانه چکاوک محدودیت‌های پرداخت الکترونیکی در مبالغ بسیار سنگین اعمال خواهد شد و مطمئنیم با این‌گونه اقدامات آبروی از دست‌رفته چک باز خواهد گشت.

تغییر شرایط صدور چک

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به تاخیر روند تغییر هویت چک قوانین هم تغییر خواهد کرد یا خیر پاسخ داد: در بانک مرکزی این موضوع پیش‌بینی شده است و ما به شبکه‌های بانکی ابلاغ کردیم و قدم به قدم پیش خواهیم رفت. ما در صدد هستیم چک‌های صادره تبدیل به پول شود و ضمانت اجرا پیدا کند. این مقام مسئول در بانک مرکزی گفت: در بحث مقررات موضوع دیگری که در نظر گرفته شده این است که فرد بداند شرایط صدور چک همانند گذشته نخواهد بود و وقتی دارنده چک، چک برگشتی داشت دیگر نمی‌تواند با یک رفع سوء اثر دسته چک بگیرد. همچنین اگر دارنده چک، چکی را داد که در حسابش پول نداشت این التزام و تضمین را به بانک داده است و بانک می‌تواند از هر حساب متعلق به این شخص برای پرداخت این چک اقدام کند.

 احمدی در پاسخ به این سوال که خیلی‌ها معتقدند راه‌اندازی سامانه چکاوک خیلی تاثیری در چک‌های برگشتی نخواهد گذاشت، گفت: این حرف خیلی بی‌ربط نیست حتی شاید در مرحله نخست که طرح چکاوک انجام می‌شود مقدار چک‌های برگشتی افزایش پیدا کند چراکه دارنده چک نمی‌داند چک صادرشده‌اش در کدام بانک و یا شعبه ارائه خواهد شد به‌ویژه که در گذشته چک‌ها را به شعبه صادرکننده ارائه می‌کردند. وی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در دو سه سال اخیر مردم با آن مواجه شدند چک‌های جعلی بود و بانک هیچ نشانه و علامتی در اختیار نداشت که متوجه شود این چک جعلی است یا واقعی و بعد از اینکه چک واقعی به بانک ارائه می‌شد متوجه جعلی بودن آن چک می‌شدند.

وی افزود: فیشرهای امنیتی داخل برگه‌های چک قرار داده خواهد شد که در همان مرحله اول ارائه به کارمند بانک جعلی و یا اصلی بودن چک مشخص می‌شود. تردید نکنید اگر افراد مطمئن شوند که شرایط سخت‌تر از گذشته شده است و سخت‌گیری می‌شود وضعیت صدور چک‌های (جعلی و بلامحل) همانند قبل نخواهد بود. احمدی افزود: سامانه چکاوک محدودیت‌هایی را هم برای برخی واحدها ایجاد خواهد کرد و دیگر آن بانک امکان اضافه برداشت از بانک مرکزی را نخواهد داشت. در این صورت  است که بانک مرکزی برای انتظام بخشی شبکه بانکی می‌تواند اعمال قدرت کند.

چکاوک در 10 ماه تکمیل شد

در بخش دیگری از این برنامه، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی هم در پاسخ به سوالی درباره علت طولانی شدن اجرای سامانه چکاوک گفت: تیم گسترده‌ای در این موضوع دخیل است و برای این سامانه ۲۷ تا ۲۸ هزار شعبه کشور باید تجهیز می‌شدند؛ حدود ۵۰ هزار نفر آموزش می‌دیدند و نزدیک به ۲۴ اتاق پایاپای تعطیل می‌شد. ناصر حکیمی افزود: کل این طرح در مدت ۱۰ ماه تکمیل شد یعنی ۴ خرداد امسال این طرح در استان خراسان‌رضوی اجرایی شد و اکنون در سراسر کشور کارهای مربوط به چک‌ها از طریق چکاوک انجام می‌شود و راه‌حل جایگزینی وجود ندارد. البته در بحث پیاده‌سازی این سامانه در تهران هم مسائلی داشتیم.

وی در ادامه به مزایای سامانه چکاوک اشاره کرد و گفت: در این سامانه چک به صورت فیزیکی منتقل نمی‌شود و تصویر چک در شبکه  در دسترس بانک قرار می‌گیرد. چون در سامانه چکاوک رفت و برگشت کاغذ وجود ندارد کمتر از ۲۴ ساعت چک‌های بین بانکی کارسازی می‌شود درحالی‌که در روش گذشته چکهای بین استانی ۲۰ روز طول می‌کشید تا نقد شود اما اکنون در سراسر کشور کمتر از ۲۴ ساعت این اقدام عملی می‌شود. مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: فرآیند قبلی چک بسیار طولانی و پرهزینه بود اما در سامانه چکاوک این مشکل حل شده است. وضعیتی که درباره چک داشتیم از چهار خرداد در سراسرکشور متوقف و به وضعیت چکاوکی تبدیل شد. در فرآیند قبلی چک‌ها وارد بانک می‌شد مسئول مربوط آنها را جمع آوری می‌کرد و بعد از دسته‌بندی و مرتب‌سازی، آنها را به بانک مقصد ارسال می‌کرد و در بانک مقصد نیز همین کاغذ‌ها دوباره تعیین وضعیت می‌شد.

مشکلات قبلی چک

حکیمی گفت: در واقع در وضعیت قبلی چک دو مشکل وجود داشت یکی درباره وضعیت سرویس‌دهی بود که از این نظر باید در مدت کوتاهی وضعیت چک مشخص می‌شد. مشکل دیگری که وجود داشت این بود چون فرآیند چک به صورت دستی انجام می‌شد بحث کنترل و نظارت صحیح نهاد سیاست گذار تا پایان فرآیند میسر نبود و در واقع بانک مرکزی تا پایان روز باید منتظر می‌ماند تا مشخص می‌شد اضافه برداشتی صورت نگرفته است اما با سامانه چکاوک به صورت سیستمی موضوع کنترل می‌شود.

مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: در سامانه سیار که بعد از این تا پایان سال راه‌اندازی خواهد شد چک‌های صادره در ابعاد و اندازه‌های استاندارد خواهد بود درحالی که پیش از این چک‌های صادره هر بانک رنگ، اندازه، طرح و ابعاد مشخصی داشتند. در واقع این سامانه نیز برای رفع برخی مشکل‌ها در شبکه همزمان با طرح چکاوک راه‌اندازی خواهد شد.

وی گفت: طرح چکاوک تا پایان سال ۹۱ در جلسه پول و شورای اعتبار یه تصویب رسید و ظرف یک سال و سه ماه سامانه آن پیاده‌سازی شد و از مهر تا خردادماه یعنی در مدت ۸ ماه کل سامانه را در سراسر کشور راه‌اندازی کردیم. در این سامانه به جای فرایند کاغذی تصویر چک در مبدا قرار می‌گیرد و اطلاعات در همان بانک مبدا دریافت و ارسال می‌شود و دیگر حرکت فیزیکی همانند گذشته نداریم. مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ادامه به مزایای استفاده از سامانه انتقال تصویر چک اشاره کرد و گفت: بحث شفاف‌سازی مبادلات با این طرح مشخص می‌شود اینکه چه شخصی و با چه مشخصاتی چک را صادر می‌کند و آیا سابقه چک برگشتی دارد یا خیر که در این سامانه همه آنها مد نظر قرار گرفته است.

در واقع اولین چکی که برگشت خورد در سامانه ثبت می‌شود و همه بانک‌ها نیز به سامانه متصل هستند.وی با بیان اینکه قرار نیست چک‌هایی را که اکنون میان مردم کاربرد دارد پس بگیریم و چک‌ها تا زمانی که دست مردم است پردازش می‌شود، افزود: تا پایان امسال به غیر از صیاد (صدور یکپارچه الکترونیک دست چک) چک دیگری صادر نخواهیم کرد و ظرف یکسال آینده بقیه چک‌های دست مردم در داخل سامانه حل می‌شود و از اوایل سال ۱۳۹۶ دیگر دسته‌چکی غیر از صیاد نخواهیم داشت.