تحلیلگران در توصیف این وضعیت معتقدند پدیده‌های قابل‌مشاهده با توجه به زمان نهایی تعیین‌شده برای مذاکرات هسته‌ای نشانه آن است که رویکرد بازار براساس «سیاست صبر و انتظار با چاشنی خوش‌بینی» شکل گرفته است. این خوش‌بینی در بازار ارز و در قالب عقب‌نشینی نرخ دلار به 75 روز قبل متبلور شده است. نشانه‌های خروج علائم منفی از بازار سهام نیز در رکوردزنی 40 روزه شاخص قابل‌تفسیر است. در 6 روز کاری گذشته نیز بازار سهام تنها یک روز افت را تجربه کرده که به گفته فعالان، دلیل آن کاهش اثرگذاری نشانه‌های منفی و تقویت انتظارات مثبت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد از میان 37 صنعت موجود در بازار سهام روز گذشته 18 صنعت که اکثر آنها جزو صنایع بزرگ هستند با روند رو به رشدی روبه‌رو شدند. صنایعی همچون بانک‌ها، پتروشیمی، حمل‌و‌نقل، لیزینگ‌ها و خودرو از جمله صنایعی بودند که به‌دلیل خوش‌بینی مثبت نسبت به مذاکرات هسته‌ای با بازدهی قابل‌ملاحظه‌ای مواجه بودند.

4 خط قرمز بازار سهام در دوره جدید
رشد بورس روی موج خوش‌بینی

روز گذشته در بورس 422 میلیون سهم و حق تقدم به ارزش 693 میلیارد ریال مورد معامله قرار گرفت. این معاملات که در 41 هزار و 848 دفعه انجام شده بود، شاخص کل بورس تهران را بیش از 276 واحد افزایش داد؛ اگر چه در مقابل آن، شاخص هم وزن حدود 29 واحد کاهش داشت.

در شرایطی این معاملات انجام شد که دور نهایی مذاکرات هسته‌ای ‌که از چهارشنبه هفته گذشته در وین آغاز شده است، روز گذشته نیز با جلسات در سطح معاونان و کارشناسان ادامه یافت. در حالی بسیاری از مقام‌های غربی شانس توافق نهایی هسته‌ای با ایران را ۵۰-۵۰ می‌بینند که دیپلمات‌های نزدیک به مذاکرات بخت موفقیت این مذاکرات را بیش از اینها اعلام می‌کنند. بحث دسترسی به مراکز نظامی ایران در حال حاضر به یکی از مناقشه‌های هفته‌های اخیر تبدیل شده است، به گونه‌ای که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و برخی اعضای 1+5 از جمله فرانسه هر گونه دستیابی به توافق جامع اتمی را منوط به امکان دسترسی به مراکز نظامی ایران دانسته‌اند.

روز گذشته بیشتر حجم و ارزش معاملات بر دوش معاملات بلوکی بود، به گونه‌ای که حدود یک هزار و 300 میلیارد ریال سهم به‌صورت بلوکی مورد معامله قرار گرفت که عمدتا مربوط به سهام شرکت‌های تاپیکو، بانک تجارت، ایران ترانسفو، هلدینگ خلیج فارس و سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی ایران بود.

در چنین فضایی کارشناسان معتقدند در دوره جدید که افت‌های هیجانی در بازار متوقف شده و بازار با شرایط باثباتی در انتظار توافق هسته‌ای است، باید از خطوط قرمزی که می‌توانند بازار را از ثبات خارج کنند،‌ فاصله گرفت. دخالت دولت در بازار، عرضه‌های اولیه سنگین، جایگزینی هیجان به جای تحلیل و نگاه کوتاه‌مدت به جای نگاه بلندمدت از جمله مسائلی است که از سوی این کارشناسان به‌عنوان خطوط قرمز بورس در دوره جدید نام برده می‌شوند.

این کارشناسان بازار سرمایه، دخالت دولت در بازار را شامل سیاست‌هایی مانند تزریق نقدینگی یا تجهیز مصنوعی نقدینگی برای ورود به بورس یا تغییرات نرخ سود تعریف می‌کنند که تا کنون جواب نداده است. همچنین آنها از عرضه‌های اولیه به‌عنوان عاملی یاد می‌کنند که با تغییر مسیر بازار و نقدینگی، سبب توقف روند رو به رشد بازار می‌شود. به علاوه کارشناسان معتقدند فعالیت‌ها و اقداماتی که هیجانی شدن بازار را در بر دارد، بازگشت تعادل به بازار را سخت می‌کنند؛ این در حالی است که بارها مسوولان با اعلام اخبار یا توصیه‌هایی به سهامداران شرایط را برای هیجانی شدن بازار تقویت کرده‌اند. بر این اساس ضرورت جایگزینی تحلیل به جای اخبار خام از اهمیت بالایی برخوردار است. نگاه کوتاه‌مدت در سرمایه‌گذاری‌ها در بازار سرمایه نیز از جمله نگرانی‌هایی است که بارها از سوی کارشناسان و فعالان بازار سرمایه مورد اشاره قرار گرفته است. در صورت عدم تغییر این نگاه و تداوم نگاه نوسان‌گیری، نمی‌توان به خروج سریع بازار از رکود امیدوار بود.

پرهیز از هیجان در معاملات

بهروز زندی فر، کارشناس بازار سهام و تحلیلگر سرمایه‌گذاری آروراماینینگ(شرکت آروراماینینگ به‌عنوان سرمایه‌گذار با توجه به پتانسیل‌های کشورمان در حال مطالعه و آماده‌سازی بستر لازم برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و نیز طرح‌های نفت و گاز، پتروشیمی، معدن و صنعت کشور است.) معتقد است آنچه باعث بی‌اعتمادی فعالان بازار سهام است تردید سرمایه‌گذاران در تداوم هر روند رو به رشد و عدم اعتماد به وعده‌های مسوولان است تا جایی که این عدم اعتماد به سطوح وفاداران بلند‌مدت نیز رسیده است. به عقیده وی انتقادها مبنی بر اینکه چرا حقوقی عرضه می‌کند و به انتظار رشد قیمت تا سطوح بالاتر نمی‌ماند پاسخی صریح دارد و آن اینکه اکثر حقوقی‌های مذکور که بیشتر در نمادهای بانکی عرضه‌کننده‌اند به تطابق واقعیت‌های اقتصادی با قیمت‌ها رجوع می‌کنند.

به گفته وی، در گروه بانکی تحقیقات میدانی و آمار و ارقام بیانگر یک واقعیت است که نظام بانکی فعلی که هنوز سودهای قابل توجه به سپرده‌گذاران اعطا می‌کند محلی جز اعطای وام برای تامین این سودها ندارد و از سویی سود تسهیلات نیز پاسخگو نخواهد بود زیرا متقاضیان تسهیلات که اکثرا تولید‌کنندگان هستند نیز در میدان دیگری با رکود درگیر هستند و نظر به اینکه نمی‌توانند حتی در حد سال‌های گذشته گردش مالی داشته باشند بدیهی است خود را با معضل دیگری درگیر نخواهند کرد؛ وانگهی احتمال تقسیم سود پایین در مجامع پیش رو حقوقی‌های بلند مدتی را نیز از این قبیل سهام دور می‌کند بنابراین عرضه به نظر ادامه‌دار خواهد بود.

این کارشناس بازار سهام با تاکید بر این نکته که مجددا عبور از خطوط تحلیلی و خرید هیجانی به‌دور از تحلیل و فراتر از آن خوش‌بینی غیر‌منطقی می‌تواند این بار باعث آسیبی غیرقابل بازگشت شود، از مسوولان خواست با سمت و سو دهی به این سرمایه‌ها این عطش را هدایت کنند نه اینکه به‌زعم خود با عرضه‌های سنگین متعادل کنند و در ادامه با عرضه‌های اولیه رمق هر چند اندک بازار سرمایه را بگیرند.

زندی‌فر در ادامه گفت: با کمی بررسی مشخص می‌شود دولت در شرایط فعلی که دچار کمبود نقدینگی است هر رشد هر چند کوتاه بازار را برای عرضه مناسب می‌داند و در برخی مواقع حتی پا را فراتر گذاشته و فرصت را برای عرضه سهام جدید نیز مغتنم می‌شمرد، بنابراین با توجه به وضعیت به وجود آمده هر عرضه اولیه‌ای به‌دور از ارزنده بودن یا نبودن باعث حرکت توده‌ای سرمایه‌ها در صفوف خرید سنگین و تامین نقدینگی با آسیب به دیگر سهام‌ خواهد شد بنابراین ضروری است تا زمان ثبات کامل و بازگشت قیمتی و تثبت روند هر‌گونه عرضه متوقف شود و مسوولان با رشد مثلا 2هزار واحدی بازار را در حال رشد ندانند، چراکه برای دست یافتن به رشد رعایت سطوح بازیابی قیمت و تطابق حجم نقدینگی با شیب رشد باید مد‌نظر قرار گیرد.

به گفته این کارشناس بازار سهام، هدف فقط مشاهده واقعیت است؛ نه سمت و سوی مثبت یا منفی نسبت به رشدها و ریزش‌های بازار لذا بهترین مسیری که می‌توان برای یافتن ارزش هر سهم و حبابی بودن یا نبودن آن در نظر گرفت تطابق رشد صنعت مذکور با واقعیت‌های اقتصادی است به‌طوریکه هر رشدی که در بر گیرنده واقعیت نباشد به زودی تغییر مسیر خواهد داد و این رشدها صرفا برای اخذ سودهای به اصطلاح نوسانگیری مناسب است.

وی با اشاره به اینکه بیان می‌شود حصول توافق منجر به شگفتی و رشدهای باور نکردنی خواهد شد، گفت: خروج از رکود زمان بر خواهد بود و ورود سرمایه قطعا در طرح‌های توسعه شرکت‌های بزرگ و صنایع جذابی چون نفت و گاز و پتروشیمی، حمل و نقل و معادن قابل پیش بینی است، ولی هر ورودی نیاز به زیرساخت‌هایی دارد که خوشبختانه دولت در تلاش است تا قوانین ورود سرمایه‌گذاران را تسهیل کند، اما آنچه از تسهیل مهم‌تر به نظر می‌رسد، تثبیت است.

وی با اشاره به مواردی همچون خوراک پتروشیمی‌ها افزود: این موضوع ضربه بزرگی به بازار سرمایه زد؛ بدیهی است این یکی از تهدیدهای پیش روی هر سرمایه‌گذار خارجی است که می‌تواند آن را در تاریخچه بازار جست‌وجو کند یا رفتاری که قبل از بازگشایی پالایشگاه‌ها نیز شاهد بودیم که همه بزرگان خبر می‌دادند که تصمیم گرفته شده برد – برد بوده و به نفع دولت و بازار سرمایه خواهد بود، ولی آنچه اتفاق افتاد آسیب جدی به سرمایه سهامداران پس از یک سال انتظار زد.

زندی فر در ادامه به راهکارهای خروج از این شرایط اشاره کرد و با تاکید بر اینکه ضروری است بستری شفاف با قوانین ثابت و قابل اتکا با تثبیت حداقل 10 ساله تضمین‌کننده سرمایه سرمایه‌گذاران مهیا شود هر گونه حمایت‌های کوتاه مدت و بیان عبارات اینجا کف بازار است را خطوط قرمز دانست و گفت: مسوولان بازار سرمایه به جای دقت به شاخص به مذاکرات با مقامات دولتی و مجلس برای تثبیت تصمیمات با دید بلند مدت و ابلاغ هر‌چه سریع‌تر آنها اقدام کنند تا با رفع تحریم‌ها زمینه سرمایه‌گذاری کاملا مهیا باشد.

تحلیلگر سرمایه‌گذاری آروراماینینگ با اشاره به اینکه قطعا یکی از مسائلی که در این سال‌ها به شرکت‌های تولیدی به‌طور قابل توجهی آسیب زده هزینه تامین مالی بالا بوده است، گفت: بدیهی است با برطرف شدن تحریم‌ها منابع مالی چندین برابر نیاز کشور آماده ورود به صنایع پیشرو خواهند بود که آن نیز نیاز به مشخص بودن ریسک‌های هر شرکت و شفافیت‌های مالی دارد که امید است مسوولان مربوطه از ماه‌های گذشته بستر لازم را فراهم کرده باشند.

به عقیده وی در صورتی که جزئیات توافق هسته‌ای امضا و نهایی شود آنچه برای همه تحلیلگران به وضوح قابل درک است مشاهده تاثیر نتایج آن حداقل طی یک سال آتی در صورت‌های مالی است و سرمایه‌گذاران در صورت تثبیت تصمیمات دولتی به سادگی می‌توانند آن را محاسبه کنند؛ البته برای آن دسته از شرکت‌ها که هم اکنون به جای استفاده از اعتبار اسنادی از پرداخت 100 درصدی مبالغ قرارداد در خرید مواد اولیه استفاده می‌کنند مانند گروه دارو حذف تحریم‌های بانکی سریعا در صورت‌های مالی آنها تاثیر گذار خواهد بود، چراکه این شرکت‌ها در سال‌های تحریم به شدت از محل هزینه‌های تامین مالی آسیب دیده‌اند. وی در پایان ورود به سهام استراتژیک با نسبت قیمت به سود پایین و حاشیه سود بالا را توصیه و تاکید کرد در کلیه تحلیل‌ها باید به شرایط منطقه و نا‌امنی‌های به‌وجود آمده و افت قیمت‌های جهانی هم نیم‌نگاهی داشته باشیم.