حجم مطالبات نفتی ایران از مشتریان سنتی خود همچون پالایشگا‌ه‌های نفت هند، یونان، چین و شرکت‌های بزرگ نفتی جهان همچون شل و برتیش پترولیوم انگلیس بین ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

در این بین برخی پول‌های بلوکه شده نفتی ایران همچون طلب دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلاری شل نقد به نظر می‌رسد و به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت در صورت لغو تحریم‌ها این شرکت انگلیسی- هلندی در مدت زمان کمتر از ۲۴ ساعت امکان پرداخت این طلب نفتی را به شرکت ملی نفت ایران و بانک مرکزی دارد.

با این وجود، وصول برخی از مطالبات نفتی ایران همچون طلب حدود ۴ میلیارد دلاری نفتی از برخی از پالایشگاه‌های یونان و چند کشور بلوک شرق اروپایی حتی در صورت لغو کامل تحریم‌ها با توجه به وضعیت اقتصادی این کشورها در کوتاه مدت دور از دسترس به نظر می‌رسد.

در حال حاضر یونان که یکی از مشتریان سنتی نفت خام ایران به شمار می‌رود، با شدیدترین و سخت‌ترین مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند به طوری‌که این کشور عضو اتحادیه اروپا در طول چند سال اخیر بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار وام از بانک‌های بین‌المللی دریافت کرده است.

علاوه بر این، یکی از مهمترین مشکلات و چالش‌های پیش روی ایران به منظور افزایش تولید و صادرات طلای سیاه پیشی گرفتن عرضه از تقاضا و وجود نفت مازاد گسترده در بازار جهانی است به طوری‌که هم اکنون کشورهایی همچون عراق، عربستان سعودی، کویت و روسیه با حداکثر ظرفیت اقدام به تولید و عرضه نفت به بازار می‌کنند.

در این شرایط ورود نفت خام ایران در دو فاز ۵۰۰ هزار بشکه ای به بازار با چالش‌های مختلفی روبرو است و به اعتقاد کارشناسان اقتصاد انرژی یکی از مهمترین برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران برای افزایش فروش نفت و تضمین بلندمدت بازارهای نفتی کشور خرید سهام پالایشگاه‌ها و یا ساخت واحدهای پالایشگاهی در کشورهای مختلف جهان است.

بر این اساس هر چند تاکنون مذاکراتی به منظور احداث پالایشگاه نفت در کشورهای اندونزی، برزیل، چین و چند کشور آسیایی و آفریقایی انجام شده است اما باید روند چانه‌زنی و مذاکرات برای خرید سهام پالایشگاه‌های نفت جهان بیش از گذشته توسط بخش خصوصی و یا شرکت ملی نفت ایران شتاب بگیرد.

ایران در گذشته سهام چندین پالایشگاه بزرگ نفت جهان در هند، کره جنوبی و آفریقای جنوبی را در اختیار داشت اما به استثنای در اختیار داشتن سهام یک پالایشگاه کوچک نفتی در هند، سهام سایر پالایشگاه‌های خود را فروخته است.

ایران پالایشگاه‌های یونان را می‌خرد؟

سید محمدعلی خطیبی با اشاره به مشکلات و چالش‌های متعدد پیش روی به منظور باز شدن جا برای بشکه‌های نفت خام صادراتی ایران در بازار جهانی، گفت: هم اکنون جنگ گرفتن سهم بیشتر در بازار جهانی نفت با افزایش عرضه توسط برخی از کشورهای عربی عضو اوپک، روسیه و کشورهای غیر اوپک بالا گرفته است.

نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک با اعلام اینکه خرید سهام پالایشگاه‌های نفت و یا احداث پالایشگاه در کشورهای مختلف جهان با مشارکت خارجی می‌تواند تقاضا برای نفت ایران در بلندمدت را تقویت کند، تصریح کرد: از سوی دیگر، هم اکنون شرکت ملی نفت ایران از برخی از پالایشگاه‌های جهان همچون پالایشگرهای یونانی طلب دارد که یک پیشنهاد مطرح خرید سهام این پالایشگاه‌ها در ازای طلب‌های بلوکه شده نفتی است.

مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه در دوران تحریم بخش خصوصی ایران برنامه ریزی گسترده ای برای خرید سهام یک پالایشگاه نفت در فرانسه انجام داد، اظهار داشت: تمامی اقدامات مالی و حقوقی به منظور خرید سهام این پالایشگاه نفت در فرانسه انجام شد اما در زمان نهایی خرید، وزارت امور خارجه فرانسه مانع این کار شد.

این کارشناس اقتصاد انرژی با یادآوری اینکه خرید سهام پالایشگاه‌های نفت جهان به بهبود روابط سیاسی و بین‌المللی بین ایران و کشورهای مختلف جهان بستگی دارد، اظهارداشت: قطعا با لغو تحریم‌ها شرایط برای خرید سهام غالب پالایشگاه‌های بزرگ نفت جهان از جمله پالایشگاه‌های بدهکار یونانی فراهم خواهد شد.

خطیبی در ادامه با بیان اینکه خرید بیش از ۵۰ درصد سهام یک پالایشگاه نفت در بلندمدت قدرت چانه زنی ایران برای فروش و صادرات نفت را افزایش می دهد، تاکید کرد: به عبارت دیگر، ایران می‌تواند با خرید سهام چند پالایشگاه نفت بخشی از تقاضا و بازار برای نفت کشور را برای مدت ۲۵ تا ۳۰ سال تضمین کند.

نماینده سابق ایران در اوپک با یادآوری اینکه هم اکنون چند کشور آفریقایی با توجه به شرایط فعلی بازار و بالا گرفتن رقابت عرضه به منظور صدور نفت خام خود حتی با احتساب شرایط غیر تحریمی با مشل روبرو هستند، تاکید کرد: علاوه بر این، با ورود شیل نفت‌ها، بازار نفت‌های سبک به شدت متزلزل شده است.

مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در پایان با بیان اینکه وزارت نفت با اخذ مصوبات و مجوزهایی از هیات دولت و مجلس شورای اسلامی می‌تواند نسبت به خرید سهام پالایشگاه های مختلف جهان اقدام کند، خاطرنشان کرد: در کنار فروش نفت حتی امکان تامین برخی از فرآورده‌های نفتی هم برای کشور فراهم خواهد شد.