بسیاری از فعالان این حوزه بر این عقیده‌اند که درحال‌حاضر فولاد در شرایط نامتوازنی به سر می‌برد از یک سو گندله وارد می‌شود و از سوی دیگر تولید کنسانتره از رشد خوبی برخوردار نیست به همین دلیل لازم است برنامه‌های راهبردی مانند طرح جامع فولاد در دستور کار قرار گیرد تا بدین وسیله این توازن به وجوداید و تعادل و هماهنگی ایجاد شود.

صنعت فولاد در شرایط نامتوازن

بهرام سبحانی، مدیرعامل فولاد مبارکه درباره تحقق اهداف سند چشم‌انداز فولاد می‌گوید: برای رسیدن به چشم‌انداز ۵۵ میلیون تن، فولادسازها باید کارهای فراوانی انجام دهند زیرا بخش فولاد یک طرف قضیه و بخش‌های بالادستی سوی دیگر ماجرا هستند.وی خاطرنشان می‌کند: این حوزه نیاز دارد اکتشافات زیادی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز آن انجام شود و به دنبال آن میزان استخراج سنگ‌آهن افزایش یابد. البته فرآوری مواد هم از اهمیت زیادی برخوردار است و باید با استفاده از فناوری‌های روز دنیا این بخش نیز تقویت شود.وی تصریح می‌کند: واحدهای فولادسازی باید تلاش کنند سرمایه‌گذاری‌های مناسبی برای مسائل زیربنایی داشته باشند چرا که درست شدن زیربنای صنایع از اهمیت زیادی برخوردار است البته بخش خصوصی در حوزه تامین زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند خطوط ریلی و گاز و ساخت اسکله نمی‌تواند وارد شود لذا باید بخش دولتی با برنامه‌های مدون این زیرسازی‌ها را برعهده گرفته و سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در این حوزه انجام دهد تا با مشارکت بخش دولتی و خصوصی در فولاد جهشی ایجاد شده و شرایط مناسب‌تر شود.

وی اظهار می‌کند: اگر زیرسازی‌های مناسب به‌وسیله بخش‌های خصوصی و دولتی انجام شود و بخش خصوصی در حوزه سرمایه‌گذاری فولاد وارد شود می‌توان امیدوار بود که فولاد به تولید ۵۵ میلیون تن برسد.وی تاکید می‌کند: درحال‌حاضر میزان ذخایر قطعی شده سنگ‌آهن حدود ۴ میلیارد تن است اما در بخشی از مناطق مرکزی ایران و در شرق ایران از خراسان تا سیستان‌وبلوچستان مناطقی هستند که همچنان نیاز به اکتشاف دارند زیرا در این نواحی به احتمال زیاد ذخایر سنگ‌آهن وجود دارد.

مدیرعامل فولاد مبارکه اظهار می‌کند: گرچه فولادسازها در صدد هستند از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنند اما هنوز در بخش فرآوری مواد معدنی در ایران عقب‌ماندگی‌هایی وجود دارد که باید هر چه زودتر این کاستی‌ها برطرف شود چراکه یکی از راه‌های رهایی فولاد از رکود، بهبود فناوری و ارتقای آن در حد استانداردهای جهانی است.

سبحانی تاکید می‌کند: درحال‌حاضر برای فولادسازها به اندازه کافی مواد اولیه وجود ندارد به طوری‌که در فولاد مبارکه، گندله سنگ‌آهن وارد می‌شود از سوی دیگر تولید کنسانتره هم به شکل متوازن با صنعت فولاد رشد نکرده است. البته به تازگی سرمایه‌گذاری‌هایی در این زمینه انجام شده اما تا زمانی که این پروژه‌ها در اواخر امسال یا اواسط سال آینده به بهره‌برداری برسند این نامتوازن بودن صنعت فولاد ادامه دارد.وی خاطر نشان می‌کند: به هر حال برای اینکه فولاد از این شرایط خارج شود باید راهکارهایی مناسبی در نظر گرفته شود یعنی از یک سو پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز افزایش یابد و از سوی دیگر زنجیره‌های فولاد با هم هماهنگی ایجاد کنند تا این از هم گسیختگی از بین برود و تعادل ایجاد شود.

تحقق توسعه فولاد با طرح جامع

فولادسازهای ایران برای تولید با برنامه بلندمدتی که از سوی دولت تدوین شده و مجری آن نیز شرکت ملی فولاد بوده از استراتژی به نام «طرح جامع فولاد» پیروی می‌کنند تا در حلقه‌های مختلف زنجیره تولید، تعادل و هماهنگی به وجود آید. محمدخان داداش‌پور، مدیرعامل شرکت ملی فولاد درباره برنامه‌های فولاد این شرکت اظهار می‌کند: تدوین طرح جامعه فولاد یکی از اقدامات شرکت ملی فولاد است تا بر پایه آن به‌طور مداوم، بازار جهانی عرضه و تقاضا بررسی شود.وی با اشاره به اینکه شرکت ملی فولاد در آینده تقویت خواهد شد، می‌گوید: پس از اینکه شرکت ملی فولاد از فهرست خصوصی‌سازی‌ها خارج شد، به عنوان بازوی اجرایی و کارشناسی سازمان ایمیدرو در بخش فولاد فعال شد. به گونه‌ای که پیگیری ۷ طرح فولادی نیز به این شرکت واگذار شد تا با پایش این طرح‌ها با حداکثر کارآیی به چرخه تولید وارد شوند. همچنین قرار شد برنامه جامع فولاد را به کمک مشاور در کنار نظارت بر اجرای طرح‌های فولادی ایمیدرو تدوین کند. بنابراین تصمیم‌سازی و نظارت در فولاد کشور یکی از برنامه‌های شرکت ملی فولاد است که براساس سیاست‌های دولت به شرکت ملی فولاد واگذار شده است.خان داداش‌پور با نگاهی به مسائلی که در قالب طرح جامع فولاد دنبال می‌شود، ادامه می‌دهد: درواقع شرکت ملی فولاد به عنوان برنامه‌ریز فولاد کشور، بازارها را بررسی و فناورهای برتر را برای اجرای طرح‌های فولادی پیشنهاد می‌کند. در حقیقت این شرکت در طرح‌هایی که سازمان ایمیدرو سهام دارد به عنوان کارفرما عمل می‌کند. از سوی دیگر پیگیری برای ایجاد توازن در چرخه فولاد و ارزیابی معادن سنگ‌آهن تا تولید فولاد و فروآلیاژها را جزو برنامه‌های خود قرار داده است. هرچند مباحث دیگری همچون جذب سرمایه‌گذار و انتقال فناوری در بخش فولاد به طور پیوسته در جریان مذاکرات شرکت ملی فولاد با طرف‌های خارجی دنبال می‌شود.

وی با بررسی روند کنونی تولید فولاد در جهان تصریح می‌کند: درحال‌حاضر بازار فولاد جهان در رکود به سر می‌برد اما ارزیابی مقطعی ما در مراحل مختلف می‌تواند هر ۵ سال به‌طور کلی نسبت تولید و راه‌اندازی واحدهای فولادی جدید را مورد تجدید نظر قرار دهد و بر مبنای آن چشم‌انداز آینده را ترسیم کند. به عبارت دیگر اگر در آینده روند نزولی تقاضا در بازار جهانی ادامه داشته باشد و ساخت واحدهای جدید فولاد اقتصادی نباشد برنامه تغییر خواهد کرد. وی تاکید می‌کند: اما نباید این مسئله را فراموش کرد که گاهی این تغییرات می‌تواند در قالب ظرفیت‌های تولید باشد به این شکل که واحدهایی که برای ظرفیت‌های پایین پیش‌بینی شده بودند یا ارتقای ظرفیت پیدا کنند یا اینکه اجرای آن طرح دنبال نشود.

خان داداش‌پور عنوان می‌کند: براساس تجربه‌های قبلی، بازار فولاد جهان همواره به‌طور سینوسی عمل کرده است. به‌طور مثال در ۲۰ سال گذشته، همین شرایط بازار جهانی فولاد را با افت شدید مواجه کرد به نحوی که برخی از آن بحران با عنوان «دره مرگ» یاد می‌کنند زیرا شرایط برای تولیدکنندگان بسیار بغرنج شد با این حال این شرایط پایدار نماند و در یک بازه زمانی شاهد جهش در قیمت و تولید فولاد جهانی بودیم. مدیرعامل شرکت ملی فولاد با ارائه پیشنهاد راه‌اندازی طرح‌های فولادی در حاشیه خلیج‌فارس اضافه می‌کند: از آنجایی که دسترسی به انرژی و زیرساخت‌های مورد نیاز از فاکتورهایی است که باید در توسعه فولاد در نظر گرفت، راه‌اندازی کارخانه‌های فولاد در حاشیه خلیج‌فارس می‌تواند از نظر اقتصادی به صرفه باشد، زیرا یکی از اهداف توسعه فولاد در کشور افزایش صادرات است و این منطقه هم به بازارهای صادراتی نزدیک‌تر است و هم اینکه هزینه حمل‌ونقل زمینی برای صادرات محصولات آن کاهش می‌یابد.