بسیاری از کارشناسان و فعالان این حوزه راهکارهای گوناگونی برای خروج از این وضعیت پیشنهاد کرده‌اند و به تحلیل و بررسی در این زمینه پرداخته‌اند تا شاید بدین وسیله سیمان از شرایط بحرانی خارج شود و با به‌دست آوردن بازارهای جدید در داخل و خارج از کشور در شرایط مناسب‌تری قرار بگیرد چراکه با توجه به وفور این محصول در کشور، از دست دادن بازار و بی‌رونق شدن این محصول استراتژیک می‌تواند ضربه‌ای بر اقتصاد کشور باشد. در این‌باره با سید محمد فاطمیان، مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره شرایط فعلی سیمان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید.

ارزیابی شما از وضعیت سیمان درحال‌حاضر چیست؟

سیمان محصولی است که در کشور ما به وفور وجود دارد و نسبت سرانه تولید آن به تقاضا بسیار بیشتر است به طوری که در بهترین حالت تا ۵۷ میلیون تن تقاضا دارد در صورتی که میزان تولید ۷۳ میلیون تن است. این نشان می‌دهد که مقداری مازاد تولید وجود دارد. اما نباید نگران مازاد سیمان باشیم زیرا قیمت محصولات تابع عرضه و تقاضا است و تا زمانی که تولید بیش از نیاز داخل و بیش از بازارهای مصرف در خارج باشد دلیلی برای افزایش قیمت در بازار مصرف وجود ندارد.

به جز رونق پروژه‌های عمرانی دولتی و ملی چه راهکار دیگری برای برون رفت این صنعت از رکود فعلی وجود دارد؟

رکود پروژه‌های عمرانی در کشور و کاهش میزان ساخت‌وسازها باعث شده میزان مصرف این محصول کاهش یابد به همین دلیل باید در مصرف آن تنوع ایجاد کرد و کاربردهای چندگانه برای آن در نظر گرفت.البته در این‌باره پیشنهاداتی ارائه و توافقاتی انجام شده به عنوان مثال از سیمان برای روکش جاده‌های بتنی که برای نخستین‌بار در فهرست صورت وضعیت پیمانکاران لحاظ شد که بر این اساس واحدهایی پیمانکاری می‌توانند از این ماده به جای قیر استفاده کنند.این قراردادهایی است که پیمانکاران باید با سازنده‌های جاده‌سازی ببندند. البته وزارت مسکن و شهرسازی هم تا حد زیادی می‌تواند در تحقق این طرح کمک کند زیرا هزینه آن در بلندمدت کمتر از آسفالت است و این طرح را می‌توانند عملیاتی کنند. هر چند شاید در طول سال حدود ۳ تا ۴ میلیون تن بیشتر نتوانیم برای این طرح از سیمان استفاده کنیم ولی به هر حالی بازاری است که برای سیمان وجود دارد.

برای صادرات سیمان چه راهکارهایی وجود دارد؟

در زمینه صادرات سیمان باید کارهای زیادی انجام شود چرا که سیمان محصولی است که فاز بلوغ خود را طی کرده است. تولید این محصول در دهه ۷۰ به قدری کم بود که سهمیه‌بندی و صف‌های طولانی برای خرید آن وجود داشت اما با همت بخش خصوصی و دولت در بومی‌سازی محصولات اتفاقات خوبی افتاد و از سوی دیگر کیفیت محصولات مناسب شد در نتیجه سیمان هم‌اکنون به دوره بلوغ خود رسیده و باید خوب ویترین شده و به فروش برسد.درحال‌حاضر ۲ بازار برای این کالا وجود دارد یکی بازار داخلی و دیگری خارجی بازار داخلی که رشد سرانه آن به پروژه‌های عمرانی و جاده‌سازی بستگی دارد، بازار خارجی هم شامل ۲ قسمت است بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، که به خاطر نزدیکی بسیاری از واحدهای تولیدکننده سیمان به مرز و حمل‌ونقل آسان‌تر نباید فقط به بازارهای منطقه‌ای دلخوش کرده و بازارهای فرامنطقه‌ای را از دست بدهیم. این امر برعهده بخش خصوصی است که با تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی از بد اخلاقی بازار نسبت به محصولات جلوگیری کنند.

نقش انجمن سیمان در این زمینه چیست؟

این جا انجمن باید نقش خود را به خوبی ایفا کند زیرا هیچ ارگانی از صادرات این محصول جلوگیری نمی‌کند و شاهدیم که در ۴ سال گذشته میزان صادرات سیمان از یک میلیون تن به ۲۰ میلیون تن رسیده، بنابراین با وجود همین زیرساخت‌ها هم می‌توان میزان صادرات را افزایش داد.البته شاید زیرساخت‌ها معایبی داشته باشد اما این مسائل برطرف می‌شود و دولت هم تمام تلاش خود را برای برطرف شدن مشکلات گذاشته اما ۲۰ میلیون تن صادرات نشان می‌دهد که شرایط برای صادرات مهیا است و ما نباید این بازار ۲۰ میلیونی را از دست بدهیم.

آیا دولت برای افزایش صادرات موانع قانونی ایجاد نمی‌کند؟

نه تنها دولت در این زمینه موانع قانونی ایجاد نمی‌کند بلکه تمام تلاش خود را برای از بین بردن موانع قانونی به کار می‌گیرد و هر سال تعدادی از قوانین مخالف را بر می‌دارد تا صادرات سیمان به رشد خود ادامه دهد در این حوزه لازم است بخش خصوصی با تشکیل کنسرسیوم وارد گود شود، زیرا شرکت‌ها به تنهایی نمی‌توانند در حوزه صادرات موفق باشند.بسیاری از خریداران خارجی دست فروشنده‌های سیمان را خوانده‌اند زیرا فروشندگان کالاهای خود را به قیمت‌های گوناگونی به فروش می‌رسانند و علت این است که بین فروشندگان در قیمت‌گذاری هماهنگی وجود ندارد به‌طوری که برخی فروشندگان محصولات خود را ارزان‌تر می‌فروشند.در نتیجه این امر، به‌وسیله دلالان، بازارهای مجازی ایجاد می‌شود و مسئله‌ای به نام بداخلاقی بازار و قیمت زنی به وجود می‌آید که برای مقابله با این موضوع تنها راه‌حل، ایجاد انسجام بین صادرکنندگان سیمان است در واقع باید تولیدکنندگان سیمان با یکدیگر نظام‌نامه بنویسند و همه با هم توافق کنند که زیان زیر قیمت فروختن یک محصول به همه وارد می‌شود پس کسی زیر این قیمت محصول خود را به فروش نرساند.یکی از وظایف انجمن سیمان این است که بین تولیدکنندگان سیمان این توافقنامه را به امضا برساند تا هیچ‌کس زیرقیمت مشخص شده محصولی را به فروش نرساند. به‌طور قطع از اینگونه طرح‌ها وزارتخانه هم حمایت می‌کند، زیرا هر چه محصولات با قیمت بالاتری فروخته شود ارز بیشتری وارد کشور می‌شود و فرق نمی‌کند چه درآمد ارزی باشد و چه ریالی، هر دو به نفع کشورمان است.

آیا سند راهبردی صادرات تهیه شده است؟

سند راهبرد صادرات تهیه شده اما در این زمینه الزاماتی وجود دارد ازجمله اینکه گمرک باید کمک کند تا کامیون‌هایی سیمان که حجم زیادی از صادرات سیمان به عراق را حمل می‌کنند، در نوبت نمانند.گمرک باید برای این کالاها یک خط جدید تعریف کند و نباید سیمان پشت صف کالایی قرار بگیرد که سهم کمی از صادرات را به خود اختصاص داده است. چراکه وقتی محصولی بازاری را به‌دست آورده باید مخاطرات حفظ بازار درک شود که یکی از آنها این است که محصول در نوبت گمرک نماند.مورد دیگر این است که که گمرک باید ۲۴ ساعته کار کند و از همه مهم‌تر بحث انتقال وجه به کشورهای دیگر حل شود. ما هنوز نمی‌توانیم پول‌ها را از طریق سیستم بانکی منتقل کنیم برای تمام این موارد سد ایجاد کرده‌اند، که باید این مشکلات با کشورهای هدف صادراتی برطرف شود.

ایجاد کنسرسیوم چه کمکی به صادرات می‌کند؟

اگر ساختار سازمان‌یافته بخش خصوصی یا کنسرسیوم راه‌اندازی شود خریداران و دلالان خارجی مطلع می‌شوند که نظمی در نحوه قیمت‌گذاری سیمان وجود دارد و تولیدکنندگان محصول خود را به هر قیمتی نمی‌فروشند مگر به کسی که تابع این نظم باشد. قدر مسلم با چنین برنامه‌هایی نه‌تنها داشته‌های‌مان حفظ می‌شود بلکه میزان صادرات نیز افزایش می‌یابد.

برای حمایت از تولید چه کارهایی باید انجام شود؟

در زمانی که تولید کشور باید مورد حمایت قرار گیرد باید تمام ابزارها و بخش‌های کشور در خدمت تولید باشند چون تولید منشا کار است و کار منشا تولید محصول و تولید محصول بازار آفرینی می‌کند و البته بازار آفرینی است که زنجیره ارزش را تکمیل می‌کند و وقتی زنجیره ارزش تکمیل شود ثروت تولید می‌شود و وقتی ثروت تولید شد شاخص‌های رفاه اجتماعی تکمیل می‌شود.اهمیت قائل شدن برای تولید باید در فرهنگ و رفتارهای‌مان نهادینه شود و به عنوان یک ارزش در کشور همه به آن بها دهند. باید برای تولیدات ردیف‌های تسهیلات مشخص با کارمزدهای معلوم تعیین کنیم در این صورت می‌توانیم بگویم تولیدکننده رشد می‌کند در این صورت تولیدکنندگان ترغیب می‌شوند.