نوروزمان امسال نفتی بود. هم میانگین قیمت نفت خام صادراتی ایران از مرز 122 دلار در هر بشکه گذشت هم آفریقای جنوبی، واردات نفتش را از ایران قطع کرد. هم اوباما، تحریم نفتی ایران را که سه ماه پیش امضا شده بود ابلاغ کرد هم آمریکا یازده کشور را از این تحریم مستثنا کرد. اروگوئه پیشنهاد مبادله نفت در برابر برنج را روی میز گذاشت و وزیر انرژی ترکیه از کاهش واردات نفت ایران خبر داد. قیمت بنزین در اروپا و آمریکا رشد کرد و هیلاری کلینتون دو ساعت تمام با شاه عربستان ملاقات کرد. وزیر نفت عربستان با تاکید دوباره امکان افزایش تولید این کشور برای فاینشنال تایمز نوشت که «هیچ دلیل عقلانی وجود ندارد که روند افزایشی قیمت نفت را توضیح دهد» و مقامات کره‌جنوبی اعلام کردند که تلاش خواهند کرد واردات نفت از ایران را کاهش دهند. هم اتحادیه اروپا، تحریم بیمه‌ای نفتکش‌های حامل نفت ایران را به تعویق انداخت، هم چین با تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه خرید نفت ایران رسما مخالفت کرد. تعطیلات بود که نفت و نوروز به هم چسبیدند.


نفت 122 دلاری ایران در نوروز

سیزدهمین روز فروردین، اول آوریل، روز انتشار دروغ‌های مطایبه‌آمیز است. گاه هم آرزوها با این بستر مجال بروز می‌یابند. قیمت نفت اما، همواره «راست» است. هر بشکه نفت سبک آمریکا در بازار نیویورک دیروز 103 دلار و 10 سنت معامله شد که نسبت به روز گذشته «هشت صدم» درصد افزایش داشت. نفت برنت دریای شمال هم با «49 صدم» درصد افزایش، دیروز بشکه‌ای 122 دلار و 88 سنت دادوستد شد. بهای سبد نفتی اوپک اما، جمعه گذشته (29 مارس) روندی نزولی را طی کرد و از 122 دلار و 25 سنت 28 مارس، به 121 دلار و 57 سنت در روز جمعه افت کرد. سبد نفتی اوپک متشکل از نفت خام‌های اعضای این سازمان است. متوسط قیمت نفت سبد اوپک در هفته اول نوروز بشکه‌ای حدود 123 دلار بود اما در هفته دوم نزدیک به یک دلار کاهش یافت تا در هفته منتهی به 30 مارس (روز شنبه گذشته) به حد 122 دلار و 70 سنت برسد. در شرایطی که نفت ایران تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد و بازارها را تحدید می‌کند، قیمت‌های بالای نفت دست دولت را اندکی باز گذاشته است. آن هم در شرایطی که دولت قصد دارد یارانه‌ها را افزایش دهد. امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران همزمان با نوروز اعلام کرد میانگین تقریبی یک بشکه نفت خام صادراتی ایران از ابتدای ماه مارس 2012، تا بیست و سومین روز این ماه، به 122 دلار و 61 سنت رسید. نفت خام سبک صادراتی ایران در دوره 23 اسفند تا چهارم فروردین به مقصد آسیا بشکه‌ای 124 دلار و 62 سنت فروخته شده که بالاترین قیمت فروش نفت خام ایران بوده است. پایین‌ترین قیمت نفت ایران در دوره مورد اشاره هم به مقصد مدیترانه به میزان 121 دلار و 30 سنت بوده است. بالاترین قیمت هر بشکه نفت خام سنگین صادراتی ایران هم در نیمه دوم اسفند و نیمه اول نوروز بشکه‌ای 122 دلار و 50 سنت به مقصد آسیا حمل شده است. تضعیف ارزش دلار، تقویت یورو و کاهش صادرات نفت ایران از عوامل افزایش بهای نفت در نوروز بود. دولت احمدی‌نژاد با درآمد ناشی از قیمت‌های بالای نفت در سال 91، چه خواهد کرد؟


کاهش 5 دلاری قیمت نفت از ابتدا تا انتهای نوروز

با آنکه آژانس بین‌المللی انرژی در نیمه اول نوروز، اعلام کرد که بازار نفت کمبود عرضه ندارد و به رغم اعلام دوباره عربستان مبنی بر استفاده از ظرفیت‌های مازاد تولید نفت برای پاسخگویی به کمبود احتمالی نفت در بازار، قیمت نفت به دلیل کاهش صادرات نفت ایران در ماه مارس، افزایش یافته است. رویترز، علت این کاهش را انصراف برخی خریداران نفت ایران اعلام کرد. به نوشته این منبع به نقل از منابع ثانویه، صادرات نفت ایران، حدود 300 هزار بشکه در روز کاهش یافته و به یک‌میلیون و 900 هزار بشکه در روز رسیده است. این برای نخستین‌بار در سالیان اخیر است که صادرات نفت ایران به پایین‌تر از دو میلیون بشکه در روز رسیده است. احمد قلعه‌بانی مدیرعامل شرکت ملی نفت در روزهای پایانی سال گذشته صادرات نفت ایران را حدود 2/2 میلیون بشکه اعلام کرده بود. وقتی خبر کاهش صادرات نفت ایران در اولین جمعه سال جدید روی تلکس‌ها رفت، نفت برنت دریای شمال بلافاصله به بشکه‌ای 128 دلار رسید. بعداز گذشت دومین جمعه سال جدید اما، پنج دلار از قیمت نفت برنت کم شده و به حد 123 دلار رسیده است. قیمت نفت برنت در سه ماه اول 2012 حدود 15 درصد رشد کرده تا تنها 20درصد پایین‌تر از رکورد 147 دلاری سال 2008 باشد. آمریکا و اروپا هزینه‌های هنگفتی را برای واردات نفت‌گران پرداخت خواهند کرد.


2هزار میلیارد هزینه خرید نفت در جهان

آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی کرد که در سال‌جاری میلادی کشورهای مصرف‌کننده نفت بالاترین حد تاریخ را برای خرید نفت هزینه خواهند کرد. IEA این رقم را دو هزار میلیارد دلار اعلام کرده است. بنابر پیش‌بینی IEA، اگر قیمت نفت پایین نیاید، کشورهای مصرف‌کننده در سال 2012، دو هزار میلیارد دلار برای واردات نفت پرداخت می‌کنند که بازسازی اقتصاد جهانی را در معرض خطر قرار می‌دهد. آیا این رکورد تاریخی، امسال ثبت خواهد شد؟ پاسخ این سوال را تحریم غرب علیه صنعت نفت ایران خواهد داد. قیمت‌های بالای نفت و به تبع آن بنزین ممکن است حتی، بر نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تاثیرگذار باشد. موضوعی که به حربه‌ای در دست جمهوری‌خواهان علیه اوباما تبدیل شده است. یک کارشناس ارشد آژانس بین‌المللی انرژی، هزینه واردات نفت خام کشورهای مصرف‌کننده نفت در سال 2011 را حدود 8/1 هزار میلیارد دلار و در سال 2010، 7/1 هزار میلیارد دلار اعلام کرد. به گفته فاتح بیرول، اگر بهای نفت در مرز 125 دلار کنونی باقی بماند، هزینه واردات نفت در سال‌جاری میلادی به حدود 4/3 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها را به خود اختصاص می‌دهد «اتحادیه اروپا بیشترین فشار را از افزایش بهای جهانی نفت به دوش می‌کشد زیرا با توجه به نوسان‌های ارزی، واردات این کالا برای کشورهای عضو این اتحادیه گران‌تر تمام می‌شود.» بیرول معتقد است اتحادیه اروپایی در سال‌جاری 500 میلیارد دلار برای واردات نفت و 120 میلیارد دلار بری واردات گاز هزینه خواهد کرد. هزینه واردات نفت خام چین هم با 50میلیارد دلار رشد نسبت به سال 2011 میلادی به رقم بی‌سابقه 250 میلیارد دلار خواهد رسید. هزینه واردات نفت ژاپن 119 میلیارد دلار خواهد بود که 57 میلیارد دلار کمتر از سال 2011 است. هند اما 13 میلیارد دلار بیشتر از سال قبل نفت خام خواهد خرید تا 118 میلیارد دلار برای واردات نفت در سال 2012 هزینه کند. هرچقدر سهم نفت ایران در سبد خرید این کشورها بیشتر باشد قدرت مانورش نیز در مواجهه با آنها افزون خواهد شد. تحریم‌ها علاوه بر تلاش برای کاهش درآمد نفتی ایران، قصد دارد جلوی این ماجرا را بگیرد.


تاثیر تحریم‌ها بر مشتریان نفت ایران

دولت آمریکا، اول فروردین 90، اعلام کرد که 10 کشور اروپایی بلژیک، چک، فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا، هلند، لهستان، اسپانیا، انگلیس به اضافه ژاپن را از تحریم‌هایش معاف کرد. ایالات متحده علت این تصمیم را کاهش قابل‌توجه واردات نفت این کشورها از ایران اعلام نمود. این درحالی است که مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی به رویترز خبر داده که هند همچنان در حال رایزنی برای معاف‌شدن از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران است. برخی از گزارش‌ها حاکی از کاهش هفت‌درصدی خرید نفت هند از ایران در ماه فوریه است. آفریقای جنوبی هم اعلام کرده که واردات نفتش از ایران را به‌طور کامل قطع کرده است. چند روز مانده به عید نوروز بود که وزیر انرژی آفریقای جنوبی به تهران آمد و با وزیر نفت ایران ملاقات کرد. برخی خبرگزاری‌ها هم از کاهش واردات 15 تا 22 درصدی واردات نفت ژاپن در شش‌ماهه دوم سال 2011 میلادی خبر داده‌اند. ابتدای آوریل، زمان اتمام قراردادهای قبلی خرید نفت ژاپن و تمدید قراردادهای جدید است. خبرها حاکی از آن است که کره‌جنوبی هم واردات نفتش از ایران را در ماه‌های فوریه و ژانویه 15درصد کاهش داده است. این کشورها مجبور شده‌اند برای گریز از تحریم ایالات متحده، واردات نفت‌شان از ایران را کاهش دهند تا همچنان بتوانند مشتری نفت ایران بمانند. اوباما، با توجه به اینکه بازار جهانی نفت در حال حاضر به گونه‌ای است که خروج نفت ایران صدمه‌ای به آن نمی‌زند، تحریم کشورهای طرف معامله نفت ایران را که پیش از این امضا کرده بود ابلاغ کرد. شرکت پتروناس مالزی هم که مشتری روزانه حدود 50هزار بشکه از نفت ایران است اعلام کرده که از ماه آوریل خرید جدیدی از ایران نخواهد کرد. رستم قاسمی، وزیر نفت، پیش از این در گفت‌وگویی اعلام کرده بود که چنانچه تحریم نفتی ایران عملیاتی شود، قیمت نفت به حد 200 دلار خواهد رسید.


بدهی یک میلیارد دلاری شل و بازی ترک‌ها

شرکت نفتی شل در پرداخت بدهی یک‌میلیارد دلاری خود به ایران دچار مشکل شده است وزیر انرژی ترکیه هم اعلام کرد که این کشور 10درصد از واردات نفت از ایران را خواهد کاست.

این درحالی است که نخست‌وزیر ترکیه در هفته دوم نوروز، میهمان ایران بود. به‌نظر می‌رسد این تصمیم ترکیه برای فرار از تحریم آمریکا اعلام شده باشد. «توبراس» شرکت ملی نفت ترکیه هم اعلام کرد که خرید نفت از ایران را به میزان 20درصد کاهش داده است. ترکیه در سال 2010، 38درصد کل نفت‌اش را از ایران وارد کرده بود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که در حال حاضر حدود 500هزار بشکه کمبود نفت در دنیا وجود دارد که اگر نفت ایران از بازار خارج شود این کمبود به سه‌میلیون بشکه خواهد رسید. حتی با وجود ابراز اطمینان عربستان و هم‌پیمانانش برای جبران کمبود نفت به‌نظر نمی‌رسد این کشورها بتوانند به‌طور مستمر این کمبود را جبران کنند. چین در یک بیانیه رسمی مخالفت خود را با تصمیم اوباما برای اجرای تحریم نفتی ایران اعلام کرد. براساس قانون کنگره، رییس‌جمهور آمریکا هر شش ماه یک‌بار باید وضعیت بازار نفت را بررسی کند. ایران پس از عربستان و آنگولا سومین کشور تامین‌کننده نفت چین است. هند هم اعلام کرده که به واردات نفت از ایران ادامه می‌دهد. آژانس بین‌المللی انرژی، هند را یکی از برندگان تحریم‌های نفتی ایران اعلام کرده است. هند سال گذشته توافق کرد 45 درصد پول نفت ایران را به روپیه بپردازد. حالا شل تلاش می‌کند بدهی یک میلیارد دلاری خود را که برای خرید روزانه صدهزار بشکه به وجود آمده به گونه‌ای پرداخت کند. براساس اعلام رویترز، با توجه به اینکه این رقم معادل خرید چهار نفتکش هشت‌میلیون بشکه‌ای است شل به‌رغم تصویب تحریم اتحادیه اروپایی از ایران نفت خریده است. همچنیناتحادیه اروپا چهارم فروردین تحریم بیمه‌ای شرکت‌های نفتکش حامل نفت ایران را تا ژوئن به حالت تعلیق درآورد. در همین حال این خبرگزاری گزارش داد که ایران قرار است برای انتقال محموله نفتی سوریه به یک پالایشگاه چین به ارزش 80میلیون دلار نفتکش در اختیار سوریه قرار دهد.


استفاده از ذخایر استراتژیک و احتمال کاهش قیمت

برخی کارشناسان معتقدند عوامل بنیادین بازار نفت هر چند اجازه نمی‌دهند سقوط قیمت نفت مانند سال 2008 رخ دهد اما قیمت‌های فعلی نیز پایدار نخواهد بود. در سال 2008، قیمت نفت از بشکه‌ای 147 دلار در کمتر از 9ماه به حدود 40 دلار رسید. کارشناسان بازار نفت اعتقاد دارند چنین کاهش قیمت‌هایی فعلا تکرار نخواهد شد اما قیمت‌ها به حدود صد دلار بازخواهد گشت. پیشنهاد فرانسه و آمریکا برای استفاده از ذخایر استراتژیک به همراه توافق ایران و گروه 1+5 برای آغاز مذاکرات در 25 فروردین باعث شد که قیمت نفت برنت در یک هفته حدود پنج دلار کاهش یابد. قیمت نفت در پنج ماه گذشته بیش از 40 دلار افزایش یافته است. حتی اگر ژاپن (مشتری عمده نفت ایران)، با کاهش 23درصدی در ماه فوریه تنها 267 هزار بشکه از ایران نفت خریده باشد و کشورهای دیگر مجبور باشند برای گریز از تحریم آمریکا مبادلات نفتی خود با ایران را محدود‌کننده قیمت بالای نفت از تاثیر تحریم‌ها خواهد کاست. قیمتی که برخی کارشناسان می‌گویند ممکن است در ماه‌های آتی کاهش یابد. آیا فضای روابط غرب با ایران آرام خواهد شد؟