با وجود این، در عملکردی عجیب، بعد از نفت مهم‌ترین کالاهای صادراتی ما محصولات کشاورزی‌ هستند که برای به عمل آوردن آنها آب فراوانی صرف می‌شود. گندم و هندوانه تولیدی در ایران که آن‌قدرها هم قیمت و سود ندارد در حالی به کشورهای دیگر صادر می‌شود که آبی که برای به عمل آوردن آنها صرف می‌شود خسارتی میلیاردی به بار می‌آورد.

دنیای جدید که آن را با باز بودن درهای کشورهای مختلف به روی همدیگر برای واردات و صادرات می‌شناسیم نظریه تولید همه محصولات در یک کشور را باطل کرده است.

به صرفه آن است که یک کشور برخی محصولات را وارد و برخی دیگر را صادر کند. بررسی اطلاعات گمرک ایران نشان می‌دهد که طی یک سال گذشته ایران از 137 کشور دنیا واردات داشته است و به 159 کشور نیز کالا صادر کرده است. در بین کالاهای وارداتی دانه سخت گندم در صدر وارداتی‌ها با دو میلیون ‌و۱۴۳ هزارتن به ارزش ۷۵۱ میلیون ‌دلار قرار دارد و در رتبه‌های سوم تا هفتم نیز به‌ترتیب برنج، دانه ذرت دامی، کنجاله سویا، شکر تصفیه‌ نشده و روغن خام سویا جای گرفته است.

بر اساس آمار گمرک در سه‌ماهه امسال ۲۵ میلیون‌ و ۵۱۸ هزارتن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد و ۸۵۹ میلیون ‌دلار صادر شده است که از نظر وزن نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 16/67 درصد و از لحاظ ارزش 20/53 درصد افزایش داشته است. اما روند واردات کشور با سرعت قابل ‌ملاحظه‌تری رو به افزایش بوده است به‌طوری‌ که در مدت مورد اشاره ۹ میلیون‌ و۷۵۵ هزار تن کالا به ارزش ۱۲ میلیارد و ۳۸۶ میلیون‌ دلار به کشور وارد شده که نسبت به ‌مدت مشابه سال ۹۲ از نظر وزن 48/10 و از حیث ارزش 35/63 درصد رشد یافته است.

ضرر میلیونی از تولید محصولات کشاورزی

در حالی که در کشور ما قیمت اکثر محصولات تولیدی در بخش صنعت دارای ارزش‌های متغیری بوده و به صورت ماهانه یا سالانه افزایش می‌یابد اما این اصل درباره محصولات کشاورزی، صدق نمی‌کند. شاید مصرف‌کننده با افزایش قیمت و بالا رفتن نرخ محصولات کشاورزی در مغازه‌ها روبه‌رو باشد اما در اکثر مواقع شاهدیم کشاورزان در زمان برداشت با کاهش قیمت‌ها روبه‌رو هستند.

به دلیل دستمزد بالای کارگر و هزینه‌های حمل و نقل، کشاورز در هنگام برداشت محصول با مشکل مالی روبه‌رو شده و در برخی مواقع قادر به برداشت محصول از زمین کشاورزی‌اش نیست.

یکی از مشکلاتی که تولید ما با آن دست به گریبان است بالا بودن هزینه‌هاست، چرا که هنوز از روش‌های سنتی استفاده می‌کنیم یا اینکه صنعت ما قدیمی وفرسوده بوده و انرژی بالایی را مصرف می‌کند که این عوامل باعث شده تولید در کشورمان صرفه اقتصادی نداشته باشد.

در این میان برداشت برخی محصولات بیش از بقیه به کشاورز هزینه تحمیل می‌کند. هندوانه از جمله محصولاتی است که برخلاف سال‌های گذشته جزو محصولات بی‌سود برای کشاورزان به ویژه کشاورزان مناطق جنوب بوده، چرا که با وجود هزینه کاشت و برداشت بالا قیمت خرید آن از کشاورزان بسیار پایین بود و تنها یک دهم هزینه‌های آنها را جبران می‌کرد.

متاسفانه در چند سال اخیر با به وجود آمدن دلال‌ها در عرصه اقتصادی، این افراد با کمترین زحمت بالاترین سود را نصیب خود می‌کنند. کشاورزی نیز یکی از جاهایی است که دلالان بر آن نفوذ دارند و هر زمان بخواهند قیمت محصول را بالا یا پایین می‌برند.

هزینه‌های بالای تولید هندوانه

کاشت هندوانه با توجه به زحمات زیادی که برای کشاورزان مناطق گرمسیری دارد، بیشتر زمینه سودآوری را برای دلالان فروشنده و میدان‌داران فروشنده دارد. در مدت دو سال گذشته، شاهد کاشت بیش ازحد هندوانه از سوی کشاورزان بوده‌ایم به‌طوری که در سال گذشته با کاهش قیمت، قیمت هر کیلو هندوانه به کیلویی 80 تومان برای کشاورز و 250 تومان برای فروشنده رقم خورد که کشاورزان زیادی از این کاشت بیش از حد متضرر شدند.

این در حالی است که امسال با تجربه تلخ سال گذشته و کاشت کمتر این محصول در مناطق گرمسیری شاهد افزایش قیمت این محصول بوده‌ایم. یک کشاورز عنوان کرد برای کاشت هندوانه در یک زمین سه هکتاری هزینه‌ای در حدود 45 میلیون تومان صرف هزینه موتور، لوله، اتصالات، حمل ونقل، هموار کردن زمین، شخم زمین، خرید کود، نگهبان و کارگر است.

او گفت: در ابتدای کار با مشکلات زیادی روبه‌رو بودیم از جمله نبود تخم هندوانه ایرانی باکیفیت که مجبور به خرید تخم خارجی با قیمت بالا شدیم. همچنین، عدم تسهیلات برای خرید گازوئیل، هزینه‌های زیاد هموار کردن زمین و... داشتیم. بعد از چهار ماه تلاش برداشت محصول آغاز شد که در هر هکتار 48 تن هندوانه برداشت شد اما در این میان به دلیل حمایت نکردن مسئولان مجبور شدیم با دلالان برای فروش محصول صحبت کنیم که با تلاش فراوان توانستیم کیلویی 450تومان به فروش برسانیم.

همین محصول در میدان میوه و تره بار تا کیلویی 1200 تومان و در برخی موارد تا 1500 تومان به فروش رسید که با پیگیری‌های انجام شده متوجه شدیم 10درصد سود حاصل از فروش این محصول نصیب دلال و 12 درصد سود نصیب میدان‌دار می‌شود که بدون هیچ‌گونه زحمت و صرف هزینه ‌ای به دست می‌آید.

هزینه 750 میلیارد تومانی هندوانه

در حالی هزینه تولید یک لیتر آب زیرزمینی ۳۰۰ میلیون تومان و قیمت فروش آب هم لیتری ۱۰۰۰ تومان است که تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی در ایران بین 5/2 میلیون تا ۷۵۰ میلیارد تومان آب می‌خورد. هزینه تولید هر لیتر آب در ثانیه 300 میلیون تومان و هزینه تامین، انتقال، تصفیه و توزیع آن نیز 900 میلیون تومان است.

بر اساس محاسبه صورت گرفته برای تامین یک لیتر در ثانیه آب زیرزمینی به 10 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است. همچنین طبق محاسبات انجام شده و اعلام کارشناسان و مسئولان، برای تولید هر کیلو هندوانه حداقل 250 لیتر آب مصرف می‌شود که بر این اساس، یک هندوانه 10 کیلویی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده کند، 2500لیتر آب مصرف می‌کند.

اگر حداقل هزینه 300 میلیون تومانی را برای تولید یک لیتر آب در نظر بگیریم، تولید یک هندوانه 10 کیلویی با آب زیرزمینی حداقل 750 میلیارد تومان خسارت به دنبال دارد. از سوی دیگر، در کشور ما آب لیتری 1000 تومان قیمت دارد که بر این اساس هم تولید یک هندوانه 10 کیلویی با حداقل 2500 لیتر آب مصرفی 5/2 میلیون تومان آب می‌خورد. با این توصیفات به نظر می‌رسد، تولید و صادرات هندوانه با قیمت کیلویی زیر 1000 تومان اصلا به صرفه نباشد.

تنش آبی در 12 استان

چند سالی است که با کاهش میزان بارش‌ها در کشور تنش آبی در مناطق مختلف ایران شدت یافته است. به همین دلیل هشدارهای زیادی درباره اصلاح الگوی مصرف آب داده می‌شود اما واقعیت این است که این نه عملکرد شهروندان در مصرف آب است بلکه بحران را تشدید می‌کند ضمن این‌که در سطح کلان مدیریت غلط در این حوزه عملا باعث شده است کشور ما با وجود درگیر بودن با بحران آب، صادر‌کننده آب باشد.

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که همین چند روز پیش یک مقام مسئول در وزارت نیرو با بیان اینکه ۱۲ استان کشور در تنش شدید آبی قرار دارند، گفت: مخازن ۱۶۰ سد بزرگ مخزنی کشور نصف شد.

رضا راعی‌عزآبادی ادامه داد: ۴ استان وضعیت مناسبی از نظر منابع آب ندارند و در گروه استان‌های کم‌آب قرار می‌گیرند که این استان‌ها شامل بوشهر، فارس، گلستان و هرمزگان هستند.