در ابتدا حراج یک اثر هنری مدرن در سالن معروف حراجی «کریستی» در لندن به نظر می‌رسد اما نگاهی به  خریدارانی که با کت‌ و شلوارهای از مد افتاده و خانمهایی با بلوز پیراهن‌های نخ نما ، گویای آن است که گرچه آثار مدرن هستند اما مشتریان بیشتر به «عتیقه» شباهت دارند. اما  چندان مهم نیست: هنگامیکه نوبت به فروش مهم‌ترین اثر ارایه شده می‌رسد فعالیت خانمهای شسته رفته با آرایش غلیظ و عینکهای ضخیم که از طریق اینترنت و تلفن همراه شروع به نقل و انتقال پولهای نقد می کنند، آغاز می شود.

تابلویی متعلق به «نوئل کووارد» هنرمند معاصر  جنگ قیمتها را آغاز می‌کند. قیمت اولیه این تابلو  20 هزار پوند استرلینگ (30 هزار دلار) تعیین شده بود  اما در آخر  250 هزار پوند فروخته شد. در سراسر سالن دیوارها پوشیده از نمایشگرهایی است که قیمتها را به روبل و دلار هنگ کنگ اعلام می کنند. مرد میانسالی می گوید: « من صرفاً برای تماشا آمده‌ام. قیمتها دیوانه‌وار است.»

به گزارش «اکونومیست» بازار جهانی آثار هنری رو به گسترش است. بر اساس گزارش «بنیاد هنر‌های زیبای اروپا» بازار جهانی آثار هنری سال گذشته به 51 میلیارد پوند (68 میلیارد دلار) بالغ گردید. این نسبت به سال 2009 دو برابر افزایش یافته  و در مقابل رقم  48 میلیارد پوندی در سال گذشته افزایش خوبی را نشان می دهد.

ماه گذشته خریدار ناشناسی مبلغ 300 میلیون دلار برای نقاشی «پل گوگن» بنام «چه موقع ازدواج خواهی کرد» پرداخت کرد.این بالاترین قیمت ست که تاکنون برای اثر هنری پرداخت شده است. چند روز بعد با پرداخت مبلغ 30 میلیون پوند برای نقاشی از «گرهارد ریشتر» رکورد جدیدی برای اثر یک هنرمند زنده معاصر اروپایی بدست آمد. بطور میانگین طی یکسال گذشته قیمت آثار هنری معاصر دوران پس از جنگ جهانی 19% افزایش یافته است.

اثر پل گوگن به قیمت 300 میلون دلار گرانترین اثر هنری جهان نام گرفت

مبالغ هنگفتی که در این میان دست به دست می شود از چنان جذابیتی برخوردار بوده که به وجود آمدن حرفه جدیدی شده است: مشاورینی که آثار هنری را، نه بر اساس ارزش هنری، که بر اساس  ارزش «بازگشت سرمایه» برای مشتریان خود انتخاب می‌کنند. فیلیپ هوفمن ، که به مدیریت سرمایه‌گذاری برای خانواده‌های ثروتمند اشتغال دارد به این نکته اشاره دارد  که گرایش به آثار هنری  از «لذت بصری»  اثار هنرمندان  به سمت «ارزش سرمایه‌ای» آن در حال تغییر جهت دادن است. بنا بر اظهار مؤسسه مشاورین Deloitte، افزایش قیمت‌ها طی سالهای اخیر دلالان زیادی را جذب آثار هنری کرده است. اکنون تقریباً سه چهارم خرید آثار هنری کم و بیش جنبه سرمایه‌گذاری پیدا کرده، در حالیکه این رقم در سال 2012 حدود 50 درصد بوده است.

تابلوی گرهارد ریشتر هنرمند معاصر که چندی پیش به ارزش 30 میلیون پوند فروخته شد

مؤسسات سرمایه‌گذاری برای اولین بار طی دهه 70 وارد بازار آثار هنری شدند تا از آن بعنوان پشتوانه‌ای در برابر تورم استفاده کنند. بطور مثال، صندوق بازنشستگی راه‌آهن انگلستان 40 میلیون پوند، معادل 3% از دارایی‌های خود را ، صرف خرید تابلوهای نقاشی کرد. گرچه درآمد حاصله چندان بد نبود اما آخرین قطعه آن در سال 2003 به فروش رسید. علاوه برآن، «هنر»  به عنوان وسیله‌ای مناسب برای تنوع بخشیدن به سرمایه شناخته شده، گرچه در طی بحران اقتصادی نتوانست انتظارهایی را که از آن می‌رفت برآورده نماید. مزیت دیگری که برای آثار هنری بر شمرده می‌شود قابلیت «در دسترس بودن» است که در هنگام بحرانهای مالی و در هنگامیکه بسیاری از ابزارهای مالی خاصیت خود را از دست می‌دهند، موجب دلگرمی سرمایه‌گذاران می‌شود.

نقاشی سهراب سپهری توسط بانک پاسارگاد به مبلغ 700 میلیون تومان خریداری شد

برخلاف بسیاری از «دارایی‌های واقعی» نظیر املاک و مستقلات، آثار هنری منقول بوده و این مزیت برای خریداری که چندان میانه‌ای با اداره مالیات ندارد بسیار کارساز است  و میتواند از  آن به عنوان  «سرمایة پنهانی» استفاده  کند. در سال 2014 ارزش حراجی های خصوصی«کریستی» به 916 میلیون دلار بالغ گردید در حالیکه این رقم برای سال 2009 حدود 266 میلیون دلار بوده است.

علیرغم تمامی مزایا ، سرمایه‌گذاری در بخش هنر ریسک بالایی دارد. قیمتها از نوسان بالایی برخوردار بوده و علاوه برآن بازار آن نیز «منحصر به فرد» است. هیچگاه دو اثر هنری را نمی توان باهم  یکسان دانست. به اظهار آقای «اورلاندو راک» از حراجی کریستی:« هنگامی که به  آثار شاخص و مشهور می رسیم، همه چیز به علاقه و هوس گروه کوچکی از کلکسیون داران بستگی پیدا می‌کند.» 

در مورد گرانترین و پر طرفدارترین آثار هنری اغلب جنبه اقتصادی تحت عنوان «سرمایه»  تحت شعاع قرار می گیرد. سال گذشته تنها 0.5% از معاملات انجام شده در حراجی  کریستی  حدود  نیمی از ارزش کل آثاری هنری  فروخته شده را  به خود اختصاص داد. بر اساس تحقیقات مؤسسه پژوهشی «Arts Economist» ارزش آثاری که بیش از 200 هزار پوند قیمت داشتند، پنج برابر سریعتر از آثار ارزان قیمت‌تر افزایش یافته است. همچنین در حالیکه آثار هنری مدرن سال پر رونقی را سپری کردند، ارزش آثار هنرمندان قدیمی راکد مانده و آثار هنری تزئینی چینی شاهد کاهش ارزش خود بودند.

بدتر از همه آنست که هزینه مبادله آثار هنری، بخصوص آثار گران قیمت‌تر، اغلب تا 4% افزایش می‌یابد‌. به گفته آقای فیلیپ هوک از حراجی «ساتبی» : «سودآوری خرید آثار هنری برای کسانی که برای لذت خود اقدام به خرید می‌کنند اغلب از کسانی که هدف سرمایه‌گذاری دارند به مراتب بیشتر است.»

به گفته کارشناس اقتصاد هنر خانم «کلر مک اندرو» خریداران آثار هنری هنگامی اقدام به خرید می‌کنند که از آینده ثروت و سرمایه خود اطمینان داشته باشند. به اعتقاد وی بخشی از رونق بوجود آمده در بازار آثار هنری ناشی از احیای خوشبینی نسبت به اوضاع اقتصادی پس از دوران بحران اقتصادی اخیر جهانی است.

چنانچه بحران اقتصادی دیگری از راه برسد سرمایه‌گذاران بدشانس حداقل شیئی زیبا دارند که بدان بنگرند.