این روزها تجربه‌داران بازار ایران هم به خوبی می‌دانند اگر امروز بتوانند بازار ایران را به دست بگیرند شرایط حضورشان با آنچه پیش از این تجربه کرده بودند متفاوت است. از همان زمانی که زمزمه‌های لغو تحریم‌ها جدی‌تر شد، ایران شرط و شروط خود برای همکاری با خودروسازان خارجی را معین کرده بود و هر بار هم بر سر مواضع خود برای همکاری‌های جدید پافشاری کرد تا نشان دهد وضعیت همکاری ایران در حوزه خودرو با شرایطی که دو دهه پیش با آن پای قرارداد با فرانسوی‌ها نشسته بود بسیار متفاوت است و این‌بار حاضر نیست به هر قیمتی بازار خود را با شروط ساده به خودروسازان خارجی تحویل بدهد. به این جهت در روزهای پس از توافقنامه وین رفت و آمدهای هیات‌های مختلف اروپایی به ایران در حالی آغاز شد که تقریبا تمام هیات‌ها یکی از بحث‌های اصلی خود را صحبت در مورد همکاری‌های مشترک خودروسازی با ایران گذاشته بودند. از آلمانی‌ها گرفته تا ایتالیایی‌ها وحتی آسیایی‌هایی که در دوران تحریم‌ها هم بازار خوبی در ایران داشتند نیم نگاهی به بازار خودروی ایران دارند.

آلمان‌ها برنده بزرگ‌ترین تکه کیک خودرویی

ژرمن‌های اروپایی نخستین هیاتی بودند که بعد از توافق وین به ایران آمدند و توانستند برتری خود را به رخ سایر رقبای اروپایی خود بکشند. آلمان‌ها که سال‌های سال است به عنوان یکی از برترین خودروسازان جهان شناخته می‌شوند در شرایطی به ایران آمدند که نارضایتی ایرانی‌ها از ساکنین شهر برج ایفل شرایط مساعدی برای ترک تازی آلمان‌ها به وجود آورده بود و نخستین قراردادهای حتمی تولید خودرو را در جاده مخصوص به مرحله امضا نزدیک کردند. البته آلمان‌ها پیش از این نیز برای برقراری مجدد همکاری با ایران نخستین گام‌ها را برداشته بودند و از چند ماه گذشته کارشناسان خود را به جاده مخصوص فرستاده بودند. به این جهت این هیات که کمی پیشتازتر از سایر رقبای اروپایی گام برداشته بودند، توانستند جای پای قبلی خود را ترمیم کرده و برای بازار خودروهای تجاری ایران قراردادی ١٠ ساله و برای خودروهای سواری قراردادی پنج ساله را منعقد کنند. نیم‌نگاهی به موقعیت آلمان‌ها در بازار خودروی جهان نشان می‌دهد که خودروسازان آلمانی مانند آئودی، بی.‌ام.دبلیو، مرسدس بنز و پورشه برای سال‌های طولانی به عنوان خودرو‌سازان برتر در بازار خودرو جهان مطرح بوده‌اند.

دلایل مختلفی وجود دارد که سبب شده این خودروسازان برای مدت‌های طولانی بتوانند جایگاه خود را حفظ کنند. سه ویژگی ریشه تاریخی، ارزش خودروها و سرعت مولفه‌های اصلی موفقیت آلمان‌ها در بازار خودرویی جهان است. قابل اعتماد بودن و همچنین مهندسی پیشرفته و تکنولوژی‌های جدید دو ویژگی دیگر خودروهای آلمانی است که باعث شده همواره به عنوان خودروهای برتر مطرح باشند. بر اساس مذاکرات انجام شده آلمان‌ها قصد دارند با برندهای فولکس و بنز به ایران بیایند، البته پیش از این فولکس‌واگن با یکی از خودروسازان بخش خصوصی ایران به نام «بم‌خودرو» همکاری داشت و نتیجه آن، تولید خودرویی به نام «گل» در این شرکت (بم خودرو) بود. اگرچه شراکت فولکس و بم‌خودرو به مونتاژ چند هزار خودرو در سال محدود می‌شد، اما تشدید تحریم‌ها اجازه نداد همین همکاری اندک نیز پابرجا بماند و در نهایت فولکسی‌ها تصمیم به‌ترک «جاده مخصوص» گرفتند. اوضاع در مورد دایملر (که در ایران این شرکت را به نام بنز می‌شناسند) نیز تقریبا به همین شکل بود، چه آنکه این شرکت نیز همکار ایران خودرو به شمار می‌رفت و نه‌تنها محصولات تجاری در ایران به تولید می‌رساند، بلکه در سایت مرکزی ایران خودرو نیز سالی چند صد دستگاه سواری بنز مونتاژ می‌کرد. از قضا آلمانی‌ها نیز به تازگی از تحرکات خودروسازان این کشور برای حضور در بازار خودرو ایران گفته و البته تاکید کرده‌اند که همه‌چیز به نتیجه مذاکرات هسته‌ای بستگی دارد.

ساکنین شهر برج ایفل و بازار از دست رفته

فرانسوی‌ها که تجربه همکاری ٢٥ ساله با ایران را داشتند بعداز آلمان‌ها به نوعی خاص در مورد همکاری با ایران صحبت کردند. فرانسوی‌ها که نخستین هیات تجاری اروپایی به ایران بودند و بعد از اجلاس داووس در سال ٩٢ به ایران آمده بودند به دلیل ترک ایران در روزهای سخت تحریم ایران مورد غضب ایرانی‌ها هستند و هرقدر استقبال از آلمان‌ها خوب بود بحث‌های همکاری جدید با فرانسوی‌ها با حاشیه‌های غرامت ترک ایران همراه می‌شود. به این جهت فرانسوی‌ها تصمیم گرفتند به جای هیاتی بلند مرتبه تنها وزیر امور خارجه خود را راهی ایران کنند تا ضمن بحث‌های سیاسی زمینه را برای همکاری با ایران در بخش‌های نفتی و خودرویی هموار کند اما هنوز هم شریک ایرانی فرانسوی‌ها از پرداخت غرامت فرانسوی‌ها صحبت می‌کند و ادامه همکاری با این برند اروپایی را تنها در شرایطی مساعد می‌داند که شرایط همکاری از سوی ایرانی‌ها تدوین شود. فرانسوی‌ها تاکنون با دو برند پژو و رنو در ایران فعالیت کرده‌اند و به نظر می‌رسد بعد از این هم بخواهند با همین برندها در ایران فعال باشند. البته رنو - نیسان دیگر خودروساز فرانسوی هم که در سال‌های اخیر درگیر بحران مالی بوده، از این مذاکرات جا نمانده است، اما درباره جزییات این مذاکره خبری در دست نیست.

ایتالیا

ساکنین کشور چکمه سومین هیات اروپایی بودند که به ایران آمدند و در سکوت، همکاری‌های خودرویی خود با ایران را پی گرفتند. ظاهرا ایتالیایی‌ها قصد دارند تا با فیات وارد ایران شوند. در نخستین سال تحریم‌ها صادرات ایتالیا به ایران ۱۹ درصد کاهش پیدا کرد و سپس به ۲۵ درصد رسید. تحریم‌ها از سال ۲۰۰۶ میلادی ۱۵ میلیارد یورو زیان به اقتصاد ایتالیا زد که ۶۰ درصد این میزان تنها در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ بوده است. ایتالیا که درگیر بدهی‌های عمومی، رکود و بحران اقتصادی است، بی‌صبرانه در انتظار نهایی شدن توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها برای ورود به بازار پرسود ایران و رسیدن به فرصت‌های جدید اقتصادی برای شرکت‌هایی بود که ادامه حیات آنان درگرو صادرات است و حالا این فرصت برای این خودروساز فراهم شده است.

آسیایی‌های همیشه در صحنه

در عین حال آسیایی‌ها هم خود را از این قافله جدا ندانسته‌اند و با وجود نارضایتی مردم ایران از چینی‌ها، اما کره و ژاپن توانسته‌اند برند خود را برای ایرانی‌ها همچنان جذاب نگه دارند. به این سبب خبرهای قطعی از تقاضای ثبت شده خودروسازان کره جنوبی و ژاپن برای ورود به بازار ایران حکایت دارد. سوزوکی و نیسان در راس آنها قرار گرفته اند؛ ضمن آنکه محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت اخیرا بر افزایش همکاری با خودروسازان ژاپنی تاکید کرده و به خودروسازان ایرانی گفته است که بروند و با طراحی‌های جدید خودروسازان ژاپنی آشنا شوند و با بهره‌گیری از تجربیات آنان، زمینه پیشرفت و نفوذ مشترک در بازارهای خارجی را فراهم کنند. به جز سواری‌های ژاپنی که منتظر ورود به بازار ایران هستند، کامیون و خودروهای نیمه سنگین هم متقاضی ورود به بازار ایران، چه به صورت همکاری در قالب جوینت ونچر و چه واردات به صورت فول CKD هستند. شرکت ایسوزو همکاری‌اش را با گروه بهمن عمق بخشیده و تصمیم دارد دست به سرمایه‌گذاری مشترک بزند؛ اگرچه این خودروساز، اکنون تولید دو میلیون دستگاه سوزوکی در هند در قالب سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت ماروتی در برنامه دارد، اما برای سوزوکی -‌ ماروتی همکاری با خودروسازان ایرانی نیز جذاب است. علاوه بر کره جنوبی و ژاپن دو کشور مالزی و چین هم به دنبال سرمایه گذاری مشترک درایران هستند.

حرکت چراغ خاموش امریکایی‌ها

پر واضح است که طرف اصلی مذاکره‌کننده در پرونده هسته‌ای ایران، امریکا بود. این کشور هم انگیزه‌های بسیاری برای ورود به بازار ایران دارد و می‌خواهد از این رقابت به اصطلاح جا نماند. چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه خودروسازان امریکایی‌ از طریق برخی واسطه‌ها به خودروسازان ایرانی پیام داده‌ و خواستار سرمایه‌گذاری در صنعت خودروی ایران شده‌اند. اگرچه مسوولان ایرانی تاکید دارند که اگر این اتفاق بیفتد نکاتی در مورد عقد قرارداد با خودروسازان امریکایی حتما منافع ملی در این قراردادها لحاظ خواهد شد و صنعت داخلی باید در یک قرارداد جوینت ونچر «برد- برد»، تولید مشترک با خودروساز امریکایی داشته باشد. بررسی‌ها نشانگر این است که خودروی اسپارک مدل ۲۰۱۴ در بازار ۷۵ میلیون تومان، رگال ۱۴۹ میلیون تومان،‌ای تی اس ۱۷۵ میلیون تومان، آنکور ۱۲۸ میلیون تومان، مالیبو ۱۲۰ میلیون تومان، کروز بنزینی ۱۳۲ میلیون تومان، سونیک ۹۰ میلیون تومان و ایمپالا ۱۳۸ میلیون تومان است. همچنین شورلت کوروت ۲۰۱۰ پلاک شده با گیربکس اتوماتیک و کارکرد ۵۰ هزار کیلومتر نیز به قیمت یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون تومان، گران‌ترین خودروی امریکایی در بازار ایران است.