با کاهش ساخت و ساز و توقف پروژه‌های عمرانی در دو سال اخیر، صنعت فولاد، سیمان و کاشی و سرامیک نیز به کما رفت اما با پایین آمدن بهای جهانی سنگ‌آهن که روزهای پاییزی فولاد ورق خورد و یخبندان زمستانی برای معاملات آن در بازار داخلی فرا رسید.

با وجود چنین شرایطی پایان سال گذشته دولت از طرح جامع فولادی رونمایی کرد که در آن برای سه برابر شدن ظرفیت تولید به حدود 60 میلیون تن برنامه‌ریزی 10 ساله‌ای ترسیم شده است.

بسیاری از صاحب‌نظران عرصه فولاد معتقدند در مقطع فعلی تولیدکنندگان فولاد برای تامین زیرساخت‌های اصلی خود با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند و با توجه به این موضوع نمی‌توان چنین هدفگذاری کرد.

شاید منظور کارشناسان این باشد که بسیاری از طرح‌های فولادی دولت مشکل جانمایی دارند و برای تامین مواد اولیه چالش‌های بسیاری پیش روی آنها است اما به هر حال طرح جامع دولت برای فولادسازی صادرات محور نوشته شده و علاوه بر تامین نیاز داخلی قرار است بسیاری از بازارهای صادراتی را از آن خود کند. اما واقعا چنین امری قابل تحقق است؟

این روزها در شرایطی که رکود اقتصادی چین تولیدات صنعتی این کشور را در قالب دامپینگ روانه بازار فولاد ایران کرده، دامپینگ داخلی فولادسازان هم شکل گرفته که از آغاز سال چنین سیاست‌گذاری در نحوه عرضه بسیاری از شرکت‌های دولتی فولادساز دیده شد.

کارشناسان بر این باورند که صنعت فولاد کشور بهتر است برای خروج از رکود اقدام به بازارسازی کند.

به اعتقاد آنها فولادسازان کشور بهتر است در کنار فعالیت های خود خطوط تولید محصولات جدید فولادی که نیاز کشور به آن ها از طریق واردات شکل می گیرد را ایجاد کرده و این محصولات را نیز به بازار عرضه کنند.

یکی از پیشنهادها این است که شرکت بزرگی نظیر فولاد مبارکه که هم اکنون 5.7 میلیون تن فولاد تولید می کند، خط تولید ورق خودرو را نیز در خود ایجاد کرده و کشور را از واردات این محصول بی نیاز کند.

از این طریق می تواند بازار داخلی را به اختیار خود آورد و تقاضای ثابت خودروسازان از آن خود کند.

با توجه به اینکه کارخانه‌های خودرو ساخت یک میلیون و 400 هزار دستگاه انواع خودرو را طی سال جاری را در دستور کار قرار داده‌اند، چنین اتفاقی را می‌توان منبع بیشترین تقاضا برای صنعت فولاد دانست.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از این منظر تولید ورق برای خودروسازان حائز اهمیت قرار گرفته تا جایی که دو خودروساز بزرگ کشور با فولادمبارکه تولیدکننده بزرگ ورق فولاد ایران تاسیس شرکتی برای احداث یک کارخانه تولید ورق خودرو را بنا گذاشته‌اند.

در کنار چنین سیاستی می‌توان فولادسازان بخش خصوصی هم برای سودآوری خود برخی خطوط تولید خود را به تولید ورق فولادی اختصاص دهند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از فولادمبارکه کارخانه ورق گالوانیزه شهرکرد منبع تامین صنعت خودرو کشور شده که بر اساس برنامه‌ریزی‌های این واحد صنعتی تولید 300 هزار تن ورق در سال انجام می‌شود که ماموریت این واحد صنعتی جایگزین ورق‌‌های وارداتی مصرفی در صنایع ساخت بدنه خودرو در کشور است.

در مقطع کنونی بخشی از نیاز خودروسازان در زمینه ورق‌های فولادی از کارخانجات کره ای در حال تامین شدن است و برخی دیگر هم از تولیدات داخل خریداری می‌شود اما از نگاه خودروسازان ورق‌های تولید خارجی ظرافتی دارد که در بدنه خودروهای تولیدی داخل باید از این نوع ورق‌های آلیاژی استفاده شود و بیشتر ورق‌های ساخت داخلی کیفیت لازم را برای جایگزینی با ورق‌های کره‌ای ندارند.

اما تا اینجا صحبت از کاربرد تولیدات کره در خودروسازی ایران بوده و این بار همانند مقاطع دیگر برای تامین قطعات خودروسازی، ایران به سراغ چین نرفته است.

چرا که کارشناسان معتقدند ورق‌های چینی فاقد کیفیت لازم برای استفاده در بدنه خودروسازی هستند و اگر ایران ورق‌های فولادی هم از چین خریداری کند، امنیت سرنشینان از بین خواهد رفت.

بنابراین با توجه به یخ‌زدگی ساخت و سازها می‌توان حجم بزرگی از تقاضا را از صنعت خودرو کشور که برنامه افزایش تولید را دارد، به سمت بازار فولاد هدایت کرد.

اما این از نگاه کارشناسان مشروط بر این است که تولیدات داخلی مخصوصا ورق‌های فولادی و فولادهای آلیاژی در بستر کیفی‌سازی حرکت کنند و توان آنها را در رقابت با صنعتگران خارجی چندبرابر کرد.

با در نظر گرفتن برنامه‌ای 10 ساله برای افزایش ظرفیت تولید فولاد تقویت بازار داخلی در کنار بازاهای صادراتی لازم است زیرا از نگاه کارشناسان، فولادسازان می‌توانند با ارتقای کیفیت محصولات خود دنباله‌رو فولاد مبارکه باشند و قابلیت تامین بخشی از نیاز صنعت خودرو را به دست آورند.

یا اینکه همانند ذوب‌آهن که در این چند سال به دلیل تولید تیرآهن‌های مرغوب مشتریان بازار این کارخانه را می‌شناسند، سیاست خود را به سمت تولید ریل‌های راه‌آهن و کمبودهای ریلی مترو کشور بنا گذارند.

نقش دولت در بازارسازی فولاد هم می‌تواند این باشد که سیگنال‌های ناشی از محصولات دامپینگ چین را با افزایش تعرفه واردات خنثی کند زیرا مدت‌ها از درخواست فولادسازان برای افزایش تعرفه پلکانی می‌گذرد و تعرفه در نظر گرفته شده 15 درصد است و مقرر شده تا 40 درصد این رقم تصویب شود که از نگاه دولتی‌ها چنین فرآیندی زمان‌بر است.

با این کار توان رقابت فولادسازان در برابر تولیدات چین افزایش می‌یابد و حمایت دولت به اثبات می‌رسد.

راه آخر هم این است که فولادسازان بازارهای جهانی را به خوبی شناسایی کنند و برای ورود به آنها برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند.

صادرات فولاد می‌تواند هم برای عرضه دپوی فولادی‌ها راهکار مناسبی باشد و هم آنها را از زیان بازار داخلی در مقطع کنونی نجات می‌دهد.

اولین بازار صادرات آنها را در دوره پساتحریم می‌توان قطر دانست.

پروژه‌های عمرانی قطر در حالی بازار مصالح ساختمانی خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده که این کشور برای رویداد بزرگ پیش رو، جام جهانی فوتبال سال 2022 در حال آماده شدن است.

تشدید ساخت و سازهای قطر و تامین زیرساخت‌های جام جهانی در سال‌ 2022 کشورهای خاورمیانه را وارد میدان رقابتی کرده است که در این میان صنعت فولاد، سیمان و سنگ ایران هم می‌تواند بیشترین نیاز این کشور را برای دو رویداد ورزشی پیش رو تامین کند.

با این حال باید دید مدیران فولادی کشور اعم از دولتی، بخش خصوصی و دولتمردان برای برگشت رونق به معاملات فولادی کدام راهکار را برای بازارسازی خود انتخاب می‌کنند.