این نهاد بین‌المللی به‌صورت دوره‌ای به بررسی شاخص‌های اقتصادی در کشورهای مختلف می‌پردازد. «گزارش جامع رشد و توسعه» این نهاد (The Inclusive Growth and DevelopmentReport ٢٠١٥) خود - در چند روز گذشته منتشر شد- به بررسی وضعیت درآمد سرانه، فقر و طبقه متوسط در کشورهای مختلف جهان پرداخته است.

براساس این گزارش که بر پایه آمار سال ٢٠١٢ تهیه شده است، کشورها در چهار گروه درآمدی (کشورهای پیشرفته، کشورهای با درآمد متوسط‌ رو به بالا، کشورهای با درآمد متوسط ‌رو به پایین و کشورهای با درآمد پایین) موردمقایسه قرار گرفته‌اند. این نهاد در این گزارش تلاش کرده است در پاسخ به نگرانی‌های روزافزونی که در رابطه با نابرابری‌های درآمدی و آثار منفی اقتصادی و اجتماعی در سطح جهان وجود دارد، وضعیت نابرابری درآمدی و فقر در کشورهای مختلف جهان را موردتحلیل و بررسی قرار دهد که در یادداشت حاضر شاخص‌های مربوط به اقتصاد ایران تحلیل شده است.

رشد درآمد سرانه

براساس برآورد مجمع جهانی اقتصاد، رشد درآمد سرانه (GDP per capita) در دوره ٢٠١٤-٢٠٠٥ در ایران برابر ١,٥٤ درصد بوده است که به معنی بالارفتن نسبتا اندک درآمد سرانه ایرانیان در یک دهه است. لازم به ذکر است بیشترین میزان این شاخص در بین کشورهای جهان متعلق به کشور آذربایجان با ١٠.٥٨ درصد بوده است. ایران در بین کشورهای هم‌گروه خود-با درآمد متوسط ‌رو به پایین-رشد پایینی داشته است. به عنوان مثال این شاخص در دوره بررسی‌شده در ارمنستان ٥.٦١، آلبانی ٤.٣٢، گرجستان ٥.٤٩، نیجریه ٥.٨٩ و مغولستان ٧.٦٨ بوده است.

نرخ فقر

در بخش دیگری از این گزارش به نرخ فقر در کشورهای مختلف جهان اشاره شده است. بر اساس تعاریف، افرادی که درآمدی کمتر از دو دلار در روز دارند، جزء جمعیت فقیر مطلق طبقه‌بندی می‌شوند.

براساس گزارش این نهاد بین‎المللی، ٨,٠ درصد مردم ایران درآمدی کمتر از دو دلار در روز دارند. ایران از منظر این شاخص در بین ٨٢ کشور درحال‌توسعه در رتبه ٥٨ قرار گرفته است. برخی کشورها که فقر بیشتری نسبت به ایران دارند عبارتند از: برزیل با ١٠.٨ درصد، الجزایر با ٢٣.٦ درصد، هند با ٦٨.٧ درصد، پاکستان با ٦٠.٢ درصد، زامبیا با ٨٦.٦ درصد، چین با ٢٧.٢ درصد، غنا با ٥١.٨ درصد، اندونزی با ٤٣.٣ درصد و تاجیکستان با ٢٧.٧ درصد. کشور بروندی بیشترین گستردگی فقر را دارد، به‌طوری که ٩٣.٥ درصد مردم این کشور با درآمد کمتر از دو دلار در روز زندگی می‌کنند.

رشد درآمد طبقه متوسط

«رشد درآمد طبقه متوسط» می‌تواند شاخصی خوب برای درک افزایش توان طبقه متوسط و چشم‌انداز توسعه اقتصادی- اجتماعی باشد. ایران از نظر شاخص رشد درآمد طبقه متوسط در دوره ٢٠٠١-٢٠١١ روند خوبی نداشته است و درآمد قشر متوسط با کاهش منفی ٠,٨٧ درصدی مواجه شده است. این در حالی است که این شاخص در همین دوره در کشور اندونزی رشد ١.٣٧ درصدی دارد.

سهم طبقه متوسط از کل جامعه

طبق آمار منتشرشده، ٣٤,٨ درصد از جامعه ایران را طبقه متوسط تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر حدود ٢٨ میلیون نفر ایرانی درآمد روزانه بین ١٠ تا ٥٠ دلار (تقریباً ٣٠ هزار تا ١٥٠ هزار تومان) دارند.

این نسبت در بین کشورهای هم‌گروه -با درآمد متوسط‌ رو به پایین- سهم نسبتا خوبی به شمار می‌رود؛ به عنوان مثال این شاخص در کشور مصر ٢٤,٢٠، آلبانی ١٣.٣٠، گرجستان ١١.٠، اندونزی ٦.٠ و در هند ٣.٢٠ درصد است. لازم به ذکر است کشور اردن با ٦١.٢٠ درصد بالاترین سهم و نیجریه با ٢.٠ درصد پایین‌ترین سهم طبقه متوسط را در این گروه به خود اختصاص داده‌اند.

پیشنهادها

مجمع جهانی اقتصاد در بخشی از گزارش خود اظهار می‌کند ایران با ٣٤ درصد، طبقه با درآمد متوسط نسبتا بزرگی را در خود جای داده است اما در سال‌های اخیر بر مبنای متوسط استانداردهای زندگی (٧,٨٤ دلار در هر روز) از تعداد افراد طبقه متوسط کاسته شده است.

این نهاد به سیاست‌گذاران ایرانی توصیه می‌کند برای مقابله با این معضل، کیفیت نظام آموزشی و دسترسی به آموزش‌های حرفه‌ای را بهبود بخشند تا نیروی کار موفق شود با برخورداری از مهارت‌های لازم، شغل مولد بیابد.

بر این اساس، در ایران علاوه بر بخش غیررسمی بزرگی که وجود دارد، نابرابری جنسیتی در بخش آموزش، اشتغال و بهداشت و درمان به حدی است که کشور را از استعدادهای بالقوه خود محروم کرده است. بر این اساس، ایران در بحث مالکیت مسکن -که یک منبع مهم برای تشکیل دارایی‌ها محسوب می‌شود- و برخوردارکردن آن دسته از افرادی که جزء قشر ٤٠ درصدی پایین جامعه محسوب می‌شوند، عملکرد خوبی داشته است اما در زمینه دسترسی کسب‌وکارها به اعتبارات می‌تواند بسیار بهتر از این بهبود یابد.