یکی از مواردی که زمینه استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی را در مجلس فراهم آورد، وضع نامناسب حمل‌ونقل هوایی مسافری کشور بود. گرچه هم وزیر راه، هم مردم و هم نمایندگان مجلس در این زمینه نظرات مشابهی دارند، اما آنچه در سال‌های اخیر در بخش حمل‌ونقل هوایی کشور روی داده، تمام به کام ایرلاین‌ها بوده است. شرکت‌های هواپیمایی در زمان وزارت علی نیکزاد وزیر سابق راه و شهرسازی بارها و بارها با حربه ورشکسته شدن برای افزایش قیمت بلیت هواپیما استفاده کردند، تلاش‌هایی که در نهایت باعث گران شدن حدود 65 درصدی قیمت‌ها در اوایل دهه جاری شد.

در این میان برخی مدیران عامل شرکت‌های هواپیمایی برای نشان دادن وضع اسفبار ایرلاین‌ها اقدام به مقایسه قیمت برخی خدمات در کشور کردند. چه آن‌که اواخر سال 92 موسوی، مدیرعامل وقت هواپیمایی زاگرس با مقایسه نرخ بلیت هواپیما با قیمت چلوکباب گفته بود: نرخ بلیت هواپیما با قیمت یک پرس چلوکباب برابری نمی‌کند و به همین دلیل قیمت بلیت هنوز جذابیت دارد.

وی افزود:‌ وقتی قیمت یک پرس چلوکباب در برخی نقاط تهران 60 تا 65 هزار تومان است، قطعا بلیت 100 هزار تومانی هنوز جذابیت دارد. بروید یک عکس از لیست قیمت رستوران‌ها بگیرید و آنرا با نرخ بلیت هواپیما مقایسه کنید. آیا قیمت بلیت یک هواپیما که یک نفر را 1000 کیلومتر ظرف یک ساعت جابجا می‌کند با یک دست چلوکباب واقعا برابری می‌کند. این ضعفی است که در سیستم داریم و تا زمانی که قیمت تعیین می‌شود وضعیت ایرلاین‌ها همین است. قطعا قیمت‌ها باید آزاد شود و عرضه و تقاضا تعیین کننده نرخ بلیت باشد.

*وعده رئیس جدید به آزادسازی

بخش حمل‌ونقل هوایی کشور در دو سال سپری شده از عمر دولت یازدهم فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است؛ از قهر چند هفته‌ای قائم مقام وزیر گرفته تا استعفای غیرمنتظره رئیس. همه این مسائل باعث شد تا حمل‌ونقل هوایی مسافری کشور بر خلاف وعده‌های داده شده روند نزولی در پیش بگیرد تا جاییکه مدت‌هاست نارضایتی مردم از ایرلاین‌ها بابت تاخیرات پروازی و خدمات اسفبار به اوج رسیده است.

در این وضعیت رئیس سازمان هواپیمایی کشوری تنها راه حل مشکلات این بخش را آزادسازی قیمت‌ها اعلام کرده است. علی عابدزاده در این‌باره با اشاره به رتبه‌بندی شرکت‌های هواپیمایی داخلی از آزادسازی قریب‌الوقوع قیمت خبر داده و به تسنیم گفته بود: پس از آزادسازی نرخ بلیت هواپیما، ایرلاین‌ها مجبورند برای آن‌که در فضای رقابتی موفق باشند کیفیت خدمات‌دهی را افزایش دهند.

وی تصریح کرد: به این دلیل به‌سمتی حرکت می‌کنند تا به‌نحو بهتری سرویس‌دهی داشته باشند، اگر بتوانیم فضا را برای رقابت ایجاد کنیم فکر می‌کنم مسیر ارتقای خدمات‌دهی در حمل‌ونقل هوایی به‌سرعت طی می‌شود.

وی با بیان این‌که رقابت، مباحث مربوط به ارتقای کیفیت را به‌همراه دارد، افزود: بحث رتبه‌بندی ایرلاین‌ها در قالب طرح آزادسازی قیمت‌ها در دستور کار سازمان هواپیمایی کشوری قرار دارد.

معاون وزیر راه و شهرسازی با یادآوری این‌که قیمت‌ها به‌شکل گذشته همچنان به‌صورت تکلیفی است،  گفت: در آینده نزدیک قیمت‌ها آزاد می‌شود، البته این بدان معنا نیست که نرخ‌ها رایکالی افزایش یابد.

عابدزاده با تأکید بر "نرخ بلیت مسیرهایی را آزاد می‌کنیم که رقابت در آن سخت‌تر است" افزود: سازمان هواپیمایی کشوری مراقب مسیرهای غیررقابتی است و اجازه نمی‌دهد که ــ ایرلاین‌ها ــ در آن اعمال انحصار کنند.

*حکومت ایرلاین‌ها در حمل‌ونقل هوایی

اما آیا مولفه‌های آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در کشور فراهم است. برای پاسخ به این پرسش کمی به عقب برمی‌گردیم، یعنی سال 90.  در روزهایی که علی نیکزاد عالی‌ترین مقام وزارت راه و شهرسازی بود و با خیل انبوه درخواست‌ ایرلاین‌ها برای افزایش قیمت‌ها مواجه شد.

نیکزاد چند ماهی  در برابر این خواسته‌ها مقاومت کرد، اما با فشار بیشتر ایرلاین‌ها وزیر وقت دست به ابتکار جالبی زد. وی از ورود هواپیمایی قطر به کشور برای انجام پروازهای داخلی خبر داد. خبری که بلافاصله واکنش تند ایرلاین‌ها و برخی نمایندگان مجلس را به‌دنبال داشت.

این‌گونه شد که سرانجام حرف ایرلاین‌ها به کرسی نشست و نیکزاد با افزایش قیمت بلیت هواپیما به شرط افزایش کیفیت خدمات موافقت کرد. عهدی که با گذشت چهار سال هنوز شرکت‌های هواپیمایی به آن وفا نکرده‌اند. به هر حال در روزهایی که دولتی‌ها چشم‌انتظار اجرایی شدن توافق هسته‌ای و بهبود وضع اقتصادی کشور لحظه‌شماری می‌کنند، شرکت‌های هواپیمایی به دنبال آزادسازی قیمت‌ها هستند.

اما آیا در یک بازار انحصاری مانند حمل‌ونقل هوایی کشور که در آن ایرلاین‌های داخلی حرف اول و آخر را می‌زنند و به هیچ صراطی مستقیم نیستند می‌توان قیمت‌ها را آزادسازی کرد. در این بین جای خالی "شورای رقابت" احساس می‌شود، شورایی که پس از ماه‌ها بلاتکلیفی سرانجام اعضای آن هفته گذشته توسط رئیس‌جمهوری تعیین شد. باید دید آیا این شورا که علاقه‌ای خاصی به بازار خودرو دارد، وارد بازار حمل‌ونقل هوایی مسافری می‌شود یا خیر.